Vlaanderen, ‘state of the art’ op het wereldtoneel

De Vlaamse regering heeft eigen diplomatieke posten van Den Haag, New York en Londen tot Pretoria. In Rome bestaat de vertegenwoordiging nu bijna een jaar. Isabelle Buhre sprak met Geert De Proost, algemeen afgevaardigde van de Vlaamse regering in Italië.

De Vlaamse Afvaardiging in Rome is relatief nieuw. Hoe is die tot stand gekomen?

Geert De Proost: ‘Zowel de vorige als de huidige Vlaamse regering toonde veel ambitie op internationaal vlak, onder meer door het aantal vertegenwoordigingen uit te breiden. Tijdens de vorige legislatuur openden Genève en Rome; nu staat Scandinavië gepland. We maakten een SWOT-analyse om te bepalen wat strategisch de beste plek zou zijn. We begonnen met een longlist van dertien plaatsen, waar ook steden in de BRIC-landen op voorkwamen: Beijing, Moskou, New Delhi, Rio de Janeiro…’

‘We hadden echter al handelsvertegenwoordigers van het agentschap Flanders Investment and Trade (FIT) in de BRIC-landen, dus die vielen snel af. De keuze viel op Italië als derde economie binnen de eurozone en belangrijke handelspartner van Vlaanderen, ook wat betreft toerisme en cultuur. Daarnaast heeft Italië sterke troeven op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en zijn in Rome belangrijke VN-organisaties gevestigd. De aanwezigheid van het Vaticaan was niet prioritair. Bovendien is het niet toegestaan om diplomaat te zijn bij zowel de Italiaanse regering als het Vaticaan. Daarom hebben de meeste landen twee ambassades in Italië – zo ook België.’

Heeft de nieuwe Vlaamse Afvaardiging veel weerstand ondervonden vanuit Waalse of federale kant?

‘Ja, het roept ook weerstand op. Maar het gaat om strategische keuzes die Vlaanderen maakt. De huidige Vlaamse regering wil op dezelfde voet verdergaan en nog een vertegenwoordiging openen om de Vlaamse belangen in het buitenland beter te behartigen. Daar is politieke consensus voor.’

‘De focus van de federale ambassade ligt elders, bij de federale bevoegdheden Europees beleid, financiën, defensie en justitie. Er is daar weinig aandacht en ook geen bevoegdheid voor de gemeenschaps- en gewestbevoegdheden, te weten cultuur, onderwijs, landbouw, onderzoek en innovatie. Als daar een aparte vertegenwoordiger voor is, gebeurt er wel iets. Kortom: de vertegenwoordigingen zijn complementair.’

‘Bij de staatshervorming van 1993 werd het recht om zich te vertegenwoordigen in het buitenland in een bijzondere wet aan de deelstaten toegekend. Wallonië is in Italië enkel op het vlak van handel vertegenwoordigd, met een vertegenwoordigster in Milaan.’

‘FIT houdt zich bezig met de export van Vlaamse goederen en diensten naar Italië en het aantrekken van Italiaanse investeerders. Toerisme Vlaanderen moet Italiaanse toeristen aantrekken om Vlaanderen te bezoeken. Maar alle andere terreinen vallen onder het takenpakket van de Vlaamse vertegenwoordiger: cultuur, onderwijs, welzijnsbeleid, sport, milieu en energie. Ik heb ook een coördinerende en verbindende rol om de Vlaamse diensten zo efficiënt mogelijk te laten samenwerken.’

Is dit te zien als een opmaat naar een onafhankelijke Vlaamse staat binnen Europa? Voormalig Vlaams minister-president Geert Bourgeois wilde ‘de aanwezigheid van Vlaanderen op het wereldtoneel benadrukken’ en de vertegenwoordigingen uitbouwen tot een Vlaams ministerie van Buitenlandse Zaken.

‘Vanuit het perspectief van het meerlagige bestuursmodel waarin we allen functioneren, heeft Vlaanderen een belangrijke rol te spelen op het internationale toneel. Er is daarvoor ook een juridische basis: de staatshervorming van 1993. Wij benadrukken het feit dat wij alle bevoegdheden die we in Vlaanderen hebben – foro interno – ook internationaal mogen uitoefenen en behartigen – foro externo. Het is evident dat onze regering daar sterk op inzet en blij mee is.’

Versterkt dat de positie van Vlaanderen binnen België? Kan je een terugslag zien in de binnenlandse politiek?

‘Ja, er is meer focus op Vlaanderen en onze belangen. Vlaanderen heeft een groot buitenland en daarop inzetten levert economisch veel op. Maar in tegenstelling tot bij handelsbelangen kunnen wij minder goed berekenen wat het exact oplevert. We houden ons vooral bezig met kwalitatieve projecten en samenwerking en het vergroten van de bekendheid van Vlaanderen. Een voorbeeld: Vlaanderen is focusland van het Roma Europa Festival. Zo breng ik Vlamingen en Italianen samen en faciliteer ik toekomstige samenwerking.’

Wat zijn de huidige speerpunten van de Vlaamse Afvaardiging in Rome?

‘We zijn begin 2019 gestart van nul af. Mijn taak is nu om een strategie te ontwikkelen voor de relaties tussen Vlaanderen en Italië. We hadden dat al op mijn vorige posten (het Verenigd Koninkrijk, de VS), maar hier nog niet. Momenteel tast ik het terrein af: waar liggen de kansen tot samenwerking en economische return?’

‘De culturele component is hier uiteraard sterk aanwezig. Dat gaat al terug tot de renaissance. Er zijn hier bijvoorbeeld geregeld tentoonstellingen over de Vlaamse Meesters, waar ik grote interesse voor bemerk. Daarnaast tonen Italiaanse ondernemers interesse in Vlaanderen op het vlak van logistiek, de maritieme sector, mode en design, high tech en medische innovatie. Italië heeft ook nog altijd een sterke industriële basis, denk maar aan transport en luchtvaart.’

‘Voor mij is het academische ook heel belangrijk. Ik werk aan een actieplan omtrent academische diplomatie. De Europese Unie is bezig met het creëren van Europese campussen. Leuven, de Universiteit Antwerpen en de VUB zijn betrokken bij de eerste pilotprojecten. De KU Leuven gaat bijvoorbeeld een samenwerking aan met universiteiten uit Bologna, Madrid, de Sorbonne, Edinburgh, Berlijn, Krakau en Helsinki. In dat nieuwe concept zal men zich als student inschrijven in Leuven, een semester daar doorbrengen, dan naar Bologna, enzovoorts. Het gaat verder dan het Erasmusprogramma. Men wil een echte Europese onderwijsruimte creëren en nog meer mobiliteit aanwakkeren.’

EU-kritisch

Geert Bourgeois zei in februari dat hij de EU-kritische stem in Italië apprecieerde. Hij zei: ‘Het is belangrijk dat er dergelijke stemmen zijn. Er heerst een gevoel dat Europa zijn bevolking op dit moment niet voldoende beschermt en Italië is een van de landen die dat verwoorden.’ Hoe denkt u hierover?

‘Mijn rol is ook om te rapporteren over de politiek en maatschappelijke ontwikkelingen, maar ik meng mij daar uiteraard niet in. Ik informeer mijn regering daarover.’

Wat zou u nu rapporteren, bijvoorbeeld over de nieuwe Italiaanse begroting?

‘De regeringswissel is heel snel verlopen. In België duren de regeringsonderhandelingen heel lang, maar alles wordt direct en gedetailleerd vastgelegd. Hier in Italië komt de regering snel tot stand, maar al snel komen er barsten in. Ze hebben nog niet alles tot in detail uitgeklaard. Dan krijg je lastige begrotingsonderhandelingen.’

Lega Salvini

Merkt u er veel van dat de Lega Salvini geen onderdeel meer uitmaakt van de regering?

‘De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken heeft met Frankrijk, Malta en Spanje een akkoord gesloten over de verdeling van immigranten, dat is een onmiddellijk verschil. Ook beslissingen van de vorige regering werden teruggedraaid. En de regering-Conte II mag zich aan sterke oppositie verwachten. De regeringswissel kwam als een verrassing. De peilingen geven nu een ander beeld dan de machtsverhoudingen in het parlement; deze coalitie zit krap. Italië kent intussen zijn 66ste regering na de Tweede Wereldoorlog. Doordat de Lega er zo sterk voorstaat, ziet deze regering zich gedwongen het zo lang mogelijk uit te zingen.’

Hoe zou de positie van Italië binnen de EU veranderen als Salvini premier zou worden of de Lega opnieuw deel uit zou maken van de regering? Hoe schat u de kansen daarvan in?

‘Salvini wilde deze zomer verkiezingen uitlokken, maar die kwamen er niet. Maar hij stapelt wel de ene na de andere regionale verkiezingsoverwinning op (vijf op een rij in 2019 – red.). De Lega staat nu op ongeveer 35 procent in de peilingen. De vraag is: gaan ze dat kunnen doortrekken? Dat zou een veel radicalere koers betekenen op het vlak van migratie. Salvini zal hoe dan ook een coalitie moeten vormen met een andere partner, en dan nog gesprekken op Europees niveau voeren. Maar het wordt hoe dan ook een harder beleid. Of het Italië economisch schade toebrengt? Dat weet ik niet.’

Catalonië

In Spanje heeft de Vlaamse Afvaardiging zich moeten terugtrekken vanwege banden met Catalaanse separatistische partijen. Deze kwestie is weer zeer actueel met de veroordeling van Catalaanse politiek leiders. Hoe reageert u hierop? Speelt de kwestie ook hier in Italië?

‘Ik heb veel contacten en ontvang uitnodigingen van andere lidstaten en regio’s, ook voor de nationale feestdag van Catalonië. Traditioneel werken we in het buitenland samen met regio’s als Catalonië en Québec. In de Verenigde Staten waren ook de Britse regio’s vertegenwoordigd: Wales, Schotland en Noord-Ierland. Dat zijn voor ons zeker partners. Wij delen kennis en werken samen in projecten. In onze strategie is het zeker het plan om met bepaalde Italiaanse regio’s samen te gaan werken, zoals Lombardije, Emilia Romagna en Lazio.’

‘Wat er in Spanje gebeurd is, is een politieke aanvaring. De Spaanse minister van Buitenlandse Zaken heeft ons het diplomatieke statuut afgenomen na uitspraken van de toenmalige voorzitter van het Vlaams Parlement (Jan Peumans – red.). Onze vertegenwoordiger (André Hebbelinck – red.) had daar niets mee te maken. Politieke beslissingen vanuit Madrid, daar kan ik niets aan doen. Maar wij blijven zowel met de Catalanen als de Spanjaarden samenwerken.’