VOX: Geen cordon sanitaire in Spanje

De conservatieve Partido Popular en de antiregionalistische Ciudadanos sluiten een akkoord om in de Zuid-Spaans regio Andalusië te regeren. Mét steun van de uiterst Spaans-nationalistische partij VOX. Ondertussen steken de Europese liberale kopstukken zich weg of doen ze zoals Guy Verhofstadt: ontkennen dat hun bondgenoot Ciudadanos zal regeren dankzij extreemrechts.

Electorale blitzkrieg

VOX brak door, voor het eerst, bij de regionale verkiezingen in Andalusië op 2 december en deed dat met succes: het haalde 11% van de stemmen binnen, met 12 van de 109 zetels. Die zetels zijn nodig om een rechtse coalitie tussen de Partido Popular en Ciudadanos op de been te kunnen brengen. Die partijen verkozen onmiddelijk met VOX te onderhandelen en een gedoogsteun van de door corruptie geplaagde regionale socialisten (PSOE) uit te sluiten. Deze waren de grote verliezer van de verkiezingen in de door werkloosheid geteisterde regio.

VOX is al maanden niet weg te slaan uit de Spaanse media. De vraag is dan ook of het niet diezelfde media zijn, die zich nu zo verwonderen over de steile opgang, niet mee verantwoordelijk zijn voor de opkomst van de partij. De moeheid in Andalusië voor de politiek is groot: de partijen vertegenwoordigen samen net geen 59% van de stemgerechtigden. Het is de tweede laagste opkomst sinds 1990, toen de PSOE ook al geplaagd werd door corruptiezaken.

VOX blijft de politieke agenda beheersen. Na de goede verkiezingsresultaten in het zuiden van Spanje is ze nu kingmaker daar. Binnen een klein jaar komen er ook nationale verkiezingen aan in Spanje. Verwacht wordt dat de partij ook dan zal doorbreken en opnieuw beslissend zou kunnen worden. Door de opkomst van VOX wordt de nu al moeilijke coalitievorming in het Spaans parlement nog ingewikkelder. De recentste peilingen geven aan dat de partij 15 tot 18 zetels (op 350) zou halen, met 8,1% van de stemmen. Die peilingen kunnen echter opnieuw een vertekend beeld geven en de steun voor VOX onderschatten. Het grootste deel van zijn stemmen zou de partij halen bij de Partido Popular, de Europese bondgenoten van de CD&V. Wat ook niet toevallig is.

Voorzitter VOX: politiek geboren en getogen in de Partido Popular

De voorzitter van VOX, Santiago Abascal (1976), predikt dan wel de politieke vernieuwing, hij is door en door een product van de traditionele Spaanse politiek. Zijn vader was een historisch kopstuk van Alianza Popular, de postfranquistische voorganger van de Partido Popular, en deed 35 jaar aan politiek voor de formatie. Zijn zoon Santiago werd al op 18 jaar lid van de Partido Popular en oefende er verschillende politieke mandaten uit, van gemeenteraadslid tot afgevaardigde in het Baskische parlement.

Als hechte vriend van de toenmalige minister-presidente van Madrid Esperanza Aguirre, die gezien wordt als een havik binnen de PP, werd Abascal door haar in 2010 benoemd als hoofd van het Madrileense Agentschap voor Gegevensbescherming. Dankzij haar opvolger kon hij in 2013 doorgaan in een andere lucratieve openbare functie via politieke benoeming, als directeur van een sociaal fonds. Het fonds had als enige werknemer Abascal en heeft nooit een gekende economische activiteit gehad. Abascal geeft zelf toe dat het Fonds een ‘chiringuito’ was. Chiringuito is een typisch Spaans woord dat letterlijk ‘strandbar’ betekent, maar is ook een eufemisme voor een nutteloze of corrupte organisatie die als enig doel heeft iemand van een loon te voorzien of geld te versluizen. Abascal, die sinds september 2014 voorzitter is van VOX, heeft buiten de politiek geen enkele ervaring.

Programma VOX en regeerakkoord

Het pact dat gesloten werd door de Partido Popular, Ciudadanos en VOX houdt ondere andere in dat de Andalusische regering de corruptie moet bestrijden. Cynisch is dat de Partido Popular zelf, zoals genoegzaam bekend, tot op het bot corrupt is en vorig jaar ook werd veroordeeld voor corruptie. Het leidde in juni 2018 tot het ontslag van premier Mariano Rajoy, wiens minderheidsregering weggestemd werd na een motie van wantrouwen.

De partij heeft een uitgesproken agenda: anti-immigranten, antifeministen, anti abortus, anti scheidingswet. Genoeg dus om in theorie als de pest behandeld te worden door de zelfverklaarde liberale Ciudadanos. Die hebben echter geen enkel bezwaar getoond om te regeren dankzij VOX, dat ook anti decentralisering en anti-Catalaans is. Bij Ciudadanos pretenderen ze dat ze zelf geen akkoord hebben gesloten met VOX. Letterlijk gezien klopt dat ook. In de Spaanse regio’s worden geen regeringen verkozen, maar minister-presidenten die het vertrouwen moeten zien te krijgen. Die minister-presidenten stellen dan zelf een regering samen. In Andalusië is het de kandidaat van de PP, Juan Manuel Moreno, die moet worden ingezworen. Hij is dus als formateur verantwoordelijk voor het regeerakkoord en zet als kandidaat-minister-president zijn handtekening onder het akkoord met VOX.

De PP en Ciudadanos hadden al van in het begin hun lot verbonden en onderhandelden samen een regeerakkoord met VOX. Mét incorporatie van programmapunten van VOX. Zo wordt er een ‘ministerie voor de Familie’ gecreëerd, dat o.a. abortus moet ontraden en het traditionele gezin moet bevorderen. Ook wordt de erfenisbelasting afgeschaft, het regionale deel van de inkomensbelastingen verlaagd en ook de patrimoniumbelasting verminderd. Ook onderwijs was een belangrijk punt. VOX eist dat het onderwijs zo veel als mogelijk geprivatiseerd wordt, wat de facto neerkomt op overhevelen naar het onderwijs van de machtige Spaanse katholieke kerk.

De meest radicale voorstellen van VOX, zoals het uitzetten van 52.000 migranten en het afschaffen van de wetten die vrouwen beschermen tegen partnergeweld, haalden het uiteindelijk niet. Wel bekwam VOX dat de zuidgrens van Spanje zwaarder bewaakt zou worden en dat migranten strenger zouden aangepakt worden. Verder moeten ook de stierenrennen worden bevorderd, flamenco en de traditionele religieuze processies tijdens Paasweek.

Doen alsof hun neus bloedt

Ciudadanos vermeed ondertussen op foto’s te staan met VOX. Manuel Valls, voormalig Frans eerste minister en ‘onafhankelijk’ kandidaat-burgemeester voor Ciudadanos in Barcelona, betreurde het akkoord met VOX en sprak zich uit tegen een pact met ‘extreemrechts’ én een met de ‘separatisten’ in Catalonië. Guy Verhofstadt, die verkoos dan weer de realiteit staalhard te ontkennen op Twitter: ‘Blij om Ciudadanos in de regering van Andalusië te zien met een centristisch en reformistisch programma en zonder toegevingen noch akkoorden met VOX. Een historische kans begint voor de regeneratie en modernisering van dit groots land. De inwoners Andalusië en alle Spanjaarden winnen er bij!’