Is het wachten tot ‘le bruit des bottes’ in Catalaanse straten eer Brussel zich mengt?

Gisteren verliep het ultimatum Catalonië. Niet dat de Spaanse regering verwachtte dat de Generalitat een kniebuiging zou doen. Zaterdag zou de Spaanse regering zich beraden over te nemen maatregelen, waaronder het inroepen van grondwetsartikel 155. Tegelijk zullen in Barcelona en elders in Catalonië honderdduizenden mensen betogen om de vrijlating van de politieke gevangenen Jordi Sánchez en Jordi Cuixart te eisen. Tegenover juridische maatregelen in Madrid, is er de volkswil in Catalonië. Legaliteit versus legitimiteit. Rechtsgeleerden en -historici kunnen er dikke boeken over vullen.

155 is niets nieuws

De Morgen licht op zijn website toe wat dat artikel 155 precies is en hoe het werkt. In feite weet niemand dat, want het is nooit eerder ingeroepen. De 17 autonome regio’s – elk met een andere graad van autonomie– hebben zich nooit zo rebels gedragen als Catalonië vandaag. In Spaanse en Catalaanse media en websites wordt druk gespeculeerd.

Sowieso zet het artikel de deur open om de Catalaanse regering naar huis of naar de gevangenis te sturen. Om de regionale politie Mossos onder Madrileens gezag en dus dat van de Guardia Civil te plaatsen. En om nieuwe verkiezingen uit te schrijven, al lieten stemmen in de minderheidsregering van PP en gedoogpartijen Ciudadanos en PSOE al verstaan dat catalanistische (lees: secessionistische) partijen zouden uitgesloten worden. Mocht dat zo zijn, dan wordt de democratie on hold gezet. In een lidstaat van de Europese Unie dan nog wel.

We moeten ons niet te veel illusies maken. Artikel 155 zal ingeroepen worden. Ik lees op de website van deze krant dat daartoe ook ‘een meerderheid in de Senaat’ nodig is. Geen probleem. De PP heeft die op haar eentje. En die partij voelt zich gesterkt door twee recente opiniepeilingen, al gaan de rechts-unionistische Ciudadanos er sterker op vooruit.

Bovendien is Madrid al weken, zelfs maanden, bezig om dat artikel sluiks toe te passen. Catalaanse bedrijven worden actief politiek (en zelfs door de koning) onder druk gezet om hun maatschappelijke zetel te verplaatsen. Meer dan 200 websites zijn afgesloten. De procureur-generaal wil de onafhankelijkheidsbewegingen verbieden – ANC betaalde een tiental dagen terug zijn personeel al uit tot het einde van het jaar. De Guardia Civil onderzoekt Mossos die te coulant waren voor wie wou stemmen in het referendum. En Madrid meed niet enkel de matrak op die bewuste 1 oktober, maar legde via een cyber attack het ict-systeem plat om het elektronisch stemmen tegen te gaan.

Europese hypocrisie

Ondanks dat alles rept de Europese Unie zich niet. Ze gaat wel – en dat is toe te juichen – bemiddelen in Myanmar. In Spanje wil ze dat niet. Catalonië is een ‘interne Spaanse aangelegenheid’ klinkt de mantra. Democratie moet hersteld worden op 8500 km van Brussel, maar dient niet gehandhaafd op 1300 km afstand.

Leidende politici uit België, Zwitserland, Slovenië, Luxemburg, Zweden en Finland beginnen zich te roeren. De gevangenname van de twee leiders van de grassrootsorganisaties ANC en Omnium Cultural heeft daar zeker mee te maken. De Verenigde Naties, Human Rights Watch en Amnesty International hebben dit al streng aangeklaagd.

Dat de EU blijft wegkijken van dit probleem neemt niet weg dat het wel degelijk op de Europese tafel ligt. Niet enkel Spanje lijdt onder deze crisis. Straks wordt het een heuse Europese crisis. Hoe lang zal het nog duren eer ‘Brussel’ zich roert? Of is het wachten tot ‘le bruit des bottes’ van Spaanse soldaten in Catalaanse straten? Europese verdragen stellen immers dat een overheid van een lidstaat geen militaire troepen mag inzetten tegen de eigen bevolking. Zitten Juncker, Thyssen en co daar op te wachten?

Deze tekst verscheen vandaag ook in De Morgen.