Wat brengen de Europese verkiezingen in Frankrijk?

In tegenstelling tot elders lijkt de Europese stembusslag in Frankrijk uit te draaien op een heruitgave van het duel bij de presidentsverkiezingen twee jaar geleden tussen Emmanuel Macron en Marine Le Pen.

Paradoxaal genoeg dingen er morgen wel vierendertig (!) verschillende lijsten naar de gunst van de kiezer. Maar hooguit vijf daarvan zullen de kiesdrempel van vijf procent halen en op verkozenen mogen rekenen. Van de andere lijsten zal het gros zelfs niet de fatale drempel van drie procent halen die recht geeft op terugbetaling van de campagnekosten.

Tweedracht in alle politieke families

Zo doen de trotskisten van Lutte Ouvrière, aangevoerd door Nathalie Arthaud, zondag mee, maar hun intieme vijanden van de Nouveau Parti Anticapitaliste niet, wegens te weinig financiële middelen. Arthaud weigerde ook om een gemeenschappelijke lijst met de NPA te vormen.

Ook Nicolas Dupont-Aignan van Debout la France, die in 2017 net geen vijf procent haalde in de eerste ronde, doet opnieuw mee. In september legde ook hij het aanbod van Le Pen om een gemeenschappelijke lijst in te dienen naast zich neer. Aanvankelijk zag het er naar uit dat die gok hem geen windeieren zou leggen. NDA kondigde in februari aan tijdens de nieuwe legislatuur in de conservatieve fractie te gaan zetelen, maar sindsdien ging het alleen maar bergafwaarts in de peilingen. Behoudens een verrassing lijkt het twijfelachtig dat Dupont-Aignan de kiesdrempel haalt.

Florian Philippot, die andere gewezen bondgenoot en goeroe van Marine Le Pen trekt met Les Patriotes eveneens alleen naar de kiezer. Verkozenen zitten er echter niet in. Mediabekendheid zonder een geolied apparaat volstaat zelden om door te breken. Philippot verliet het FN (vandaag RN) omdat de partij liet verstaan niet langer de EU en de euro te willen verlaten. Ik denk niet dat Philippot nog een grote politieke toekomst voor zich heeft. François Asselineau, voorzitter van de anti-Europese Union Populaire Républicaine die ook apart opkomt verwijt Philippot trouwens zijn programma gekopieerd te hebben.

Een gele hesjes-effect?

Ah ja, over versnippering gesproken: uit de gele hesjes-beweging zijn twee lijsten voortgekomen. De eerste wordt aangevoerd door de zanger Francis Lalanne en luistert naar de naam Alliance Jaune. De onbekende Christophe Chalençon probeert ook op het sociaal protest te surfen en doet dat met de lijst Evolution Citoyenne.

Iedereen was bang van gele hesjes-lijsten. Ze zouden wel eens veel stemmen kunnen halen, heette het. Vooral dan ter rechterzijde bij Le Pen en haar Rassemblement National en ter linkerzijde bij Jean-Luc Mélenchon van La France insoumise. Het RN en LFI concurreerden in liefdesbetuigingen aan het adres van de gele hesjes, maar hun angst voor stemmenverlies aan ‘les gilets jaunes’ lijkt vandaag ongegrond. Van enig gele hesjes-effect lijkt geen sprake (meer). Marine Le Pen die met Jordan Bardella een piepjonge lijsttrekker in het veld stuurt, is de gedoodverfde winnaar van de verkiezingen. Mélenchons partij doet het met tien procent in de peilingen al bij al ook niet slecht.

Dat geldt des te meer als we in het achterhoofd houden dat van de eens zo machtige Parti Socialiste weinig of niets overblijft en dat – ook daar!! – twee concurrerende lijsten met getrokken messen tegenover elkaar staan: Générations.S van Benoit Hamon, de voormalige minister van Onderwijs van François Hollande en daarnaast de coalitie tussen de ‘historische’ PS en Place Publique, een linkse burgerbeweging rond de filosoof Raphaël Glucksmann.

Marginale lijsten

Stopt hier de versnippering van het politieke landschap in Frankrijk? Maar neen! Ook de groene partijen trekken in verspreide slagorde naar de verkiezingen. In de eerste plaats is er de lijst Urgence Ecologie van de filosoof Dominique Bourg, maar meer kans op een behoorlijk resultaat maakt Benoit Jadot, de lijsttrekker van Europe Ecologie-Les Verts die in het verleden campagneleider van Greenpeace Frankrijk was en voor deze verkiezingen duidelijk voor de strategie ‘noch rechts, noch links’ heeft gekozen.

Sta me toe niet al te veel woorden vuil te maken aan een rist andere marginale lijsten die luisteren naar exotische benamingen als Parti Pirate, Parti Animaliste, Europe Démocratie Esperanto, Parti révolutionnaire communistes (niet te verwarren met de ooit zo machtige Parti communiste die in de peilingen vandaag onder de kiesdrempel blijft), het Mouvement pour l’Initiative Citoyenne (waar de kandidaten geloot worden), de monarchistische Alliance royale, de Parti Fédéraliste Européen, Allons Enfants (dat een jongerenbeweging wil zijn), Décroissance 2019 of Démocratie Représentative.

Ik wil ze niet allemaal opsommen, maar maak nog één uitzondering voor La Ligne Claire, de lijst van schrijver Renaud Camus die de vermaledijde theorie van ‘le grand remplacement’ concipieerde die stelt dat de blanke bevolking van Europa stilaan vervangen wordt door gekleurde immigranten. Renaud Camus zal wellicht amper stemmen halen, maar ik noem deze ooit ter linkerzijde gevierde schrijver omdat Marine Le Pen zich openlijk distantieerde van ‘la théorie du grand remplacement.’ Haar nichtje Marion Maréchal doet dat niet.

Een verrassing?

Maar deze overdosis aan lijsten, die bijna allemaal met een zware financiële kater dreigen achter te blijven, verandert dus niet veel aan wat ik in het begin van mijn artikel schreef. De Europese verkiezingen van zondag 26 mei dreigen op een heruitgave van de presidentsverkiezingen van 2017 uit te draaien met een Rassemblement National en een LREM die beurtelings de leiding in de peilingen nemen en beiden boven de 20 procent uitkomen.

De enige partij die ons zondag misschien aangenaam verrast – die mij misschien aangenaam verrast – zijn Les Républicains van Laurent Wauquiez. Hun lijsttrekker is de drieëndertigjarige filosoof – tja, heel wat filosofen in de arena deze keer! – François-Xavier Bellamy die in zijn partij aanvankelijk op heel wat scepsis stootte vanwege zijn zeer rechtse en ethisch-conservatieve standpunten. Die scepsis is verdwenen, nu hij Les Républicains in de peilingen op twee maanden tijd van zeven naar vijftien procent wist te tillen. Misschien haalt LR dat percentage uiteindelijk niet, maar in tegenstelling tot wat voorspeld werd, is traditioneel rechts nog niet dood in Frankrijk.

Ik geef toe dat ik het scenario van een nieuw duel tussen Macron en Le Pen – via hun lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen – twee jaar geleden niet meer voor mogelijk hield. Toen Marine Le Pen haar gebrek aan dossierkennis in 2017 etaleerde tijdens het berucht geworden debat tussen de twee ronden en in dat debat bovendien nog eens tekeerging als een vulgaire en brutale visverkoopster – wellicht om dat gebrek aan dossierkennis te camoufleren – dacht ik dat ze haar momentum nu wel achter zich had.

Maar de feniks is uit de as herrezen als we de peilingen mogen geloven. De partij laat zich er tegenwoordig zelfs toe verleiden islamitische kiezers aan te spreken. In Hénin-Beaumont, hét bolwerk van Marine Le Pen in het noorden van Frankrijk, gaf het RN-gemeentebestuur van burgemeester Steeve Briois, een naaste vertrouweling van Le Pen, op 7 maart van dit jaar zijn fiat aan de bouw van een nieuwe grote moskee, ondanks een belofte van de partij in januari 2015 om nooit steun te verlenen aan de bouw van nieuwe moskeeën.

Macron heeft de les van wijlen François Mitterrand goed begrepen. ‘Extreemrechts’ is zijn bondgenoot, zoals het Front National in de jaren tachtig de objectieve bondgenoot van Mitterrand was. Wil hij over drie jaar herverkozen worden als Frans president, dan is een sterk Rassemblement National zijn levensverzekering. Hij mag dan nog zo onpopulair zijn, en zijn lijsttrekster Nathalie Loiseau mag vandaag dan nog zo weinig uit de verf komen, in een heruitgave van een duel met Le Pen is Macron er zeker van dat hij een tweede ambtstermijn krijgt. Tegen andere kandidaten zou hij heel wat minder kans maken. Is dat het cynisme van de politiek? Wellicht wel.