Wat kost het koningshuis?

De monarchie zorgt voor gemengde gevoelens. Voor sommigen is het koningshuis onlosmakelijk verbonden met het nationale karakter, geslaagde handelsmissies en uitroepen van intense vreugde. Voor anderen betekent het koningshuis niet meer dan een onzinnige overlevering uit een duister verleden.

Dat de welgestelde koninklijke families in onze tijd van verschoven pensioenleeftijden, tekorten en bezuinigingen elk jaar een paar miljoenen euro meer uit de staatskas kunnen nemen, druist tegen het rechtvaardigheidsgevoel van velen in en laat het vuur rond de discussie over de vervanging van de monarchie door een republiek weer aanwakkeren.

Over de grens

In de Miljoenennotais opgenomen dat Koning der Nederlanden Willem-Alexander in 2020 een grondwettelijke uitkering van € 949.000 euro krijgt. Dat is € 23.000 meer dan 2019, ofwel een stijging van 2,5 procent. Ook de uitkering van koningin Máxima stijgt, met 10.000 euro naar 377.000 euro. Prinses Beatrix ontvangt een uitkering van 537.000 euro, een toename van 15.000 euro.

Deze drie leden van het Koninklijk Huis krijgen naast hun grondwettelijke uitkering ook een onkostenvergoeding, waarvan ze bijvoorbeeld hun meest directe medewerkers betalen. Willem-Alexander krijgt hiervoor 4,94 miljoen euro. Máxima en Beatrix moeten het doen met respectievelijk 643.000 euro en ruim 1 miljoen euro.

En wat krijgt Nederland daarvoor?

Wat staat hier voor de belastingbetaler uiteindelijk tegenover? Een kleine greep uit de koninklijke activiteiten.

Reporters / DPA

Willem-Alexander in Zutphen

Op 28 juni 2018 spraken de koning en koningin in de kantine van voetbalvereniging De Zouaven in Grootebroek met onder anderen ouders, jongeren van team BAD (Team Bewust Alcohol en Drugs), een preventieprofessional en vrijwilligers achter de bar over het gebruik van alcohol en drugs.

Koning Willem-Alexander verraste de gemeente Zutphen op 26 september 2018 met een werkbezoek bij een bijeenkomst van Buddy to Buddy waar vluchtelingen en Zutphenaren aan elkaar gekoppeld worden. De koning sprak een uur lang met buddykoppels om vervolgens aan te schuiven bij een gezamenlijke lunch.

Op 24 oktober 2017 bezocht het koninklijk paar boerderij Het Gagelgat, een monumentale locatie van Stichting De Paardenkamp. De Paardenkamp is een nationaal rusthuis voor oudere paarden en pony’s.

Terug naar België

Hoewel het koningshuis in België volgens een onderzoek (pdf) van Herman Matthijs (VUB) iets voordeliger in onderhoud is, heeft Koning Filip heeft het in vergelijking met Willem-Alexander persoonlijk nog een stukje breder. Volgens de Civiele Lijst ontvangt hij een jaarlijkse bijdrage van € 11.554.000 (als brutobedrag, in tegenstelling tot zijn collega in Nederland). In de federale begroting worden daarnaast ook een aantal kosten opgenomen die overheidsdiensten maken om de koning de ondersteunen, zoals officiële reizen en personeel. Deze kosten werden in de aangepaste federale begroting voor 2017 geraamd op € 22.861.000. De koning kan volgens de Civiele Lijst ook gebruik maken van het Paleis in Brussel, het Kasteel van Laken en het Kasteel van Ciergnon.

Daarbij heeft Filip eveneens een druk programma. Zo reikte hij in 2014 het grootlint van de Leopoldsorde uit aan de Chinese president Xi Jinping en in 2015 aan de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Maar daarmee niet genoeg. Ook werkbezoeken zijn aan de orde van dag. Zo bezocht de koning onder meer de voetbalclub van Kraainem. Deze club vangt sinds 2015 jonge asielzoekers op om hen te helpen bij de integratie. Tijdens zijn bezoek gaf Koning Filip de aftrap voor een oefenmatch in de Royal Europa Kraainem Football Club en had hij een gesprek met spelers, trainers, vrijwilligers en partners van het project. Ook las Filip voor aan kinderen van basisschool de Boomhut in Kampenhout uit De gouden lijst, een boek van Rindert Kromhout en Gerda Dendooven. De koning las het rijkelijk geïllustreerde boek, bijgestaan door juf Evi, helemaal uit.

Ook koningin Mathilde laat zich niet onbetuigd. Op 13 juni 2019 bijvoorbeeld is zij op bezoek gegaan bij agrarische bedrijven in Heers en Lummen. De echtgenote van koning Filip ging op eigen verzoek langs boerenhoeven waar vrouwen de leiding hebben. Vorige week ging het paar bovendien gezamenlijk deelnemen aan verschillende vergaderingen, werksessies en conferenties op het World Economic Forum in Davos. Verwacht mag worden dat net als enkele jaren geleden het Koninklijk Paar het thema sociale gelijkheid op tafel zal brengen.

Nut van een monarchie

Door voorstanders van de monarchie wordt vaak verwezen naar een artikel (pdf) van macro-econoom Harry van Dalen (Universiteit van Tilburg) uit 2007. Volgens prof. Dr. Harry van Dalen — hoogleraar aan de Tilburg School of Economics and Management — stimuleert een monarchie de economie jaarlijks met 1 procent groei. Van Dalen baseert dit op zijn stelling dat ‘landen met een constitutionele monarchie (incluis Nieuw-Zeeland, Canada en Australië) een aanzienlijk hogere kwaliteit van democratie en overheidsbestuur hebben.’ Dit zou niet alleen op globaal niveau gelden, maar ook binnen Europa. Met andere woorden: volgens van Dalen functioneert in Zwitserland of de Bondsrepubliek Duitsland de democratie minder goed dan in België of Nederland.

Uit een onderzoek van de UvA en het CPB naar het effect van koningshuizen op de export werd echter geen enkel bewijs gevonden voor de stelling dat een monarchie de internationale handel zou bevorderen. Bovendien is de geldstroom die van de staat naar de koninklijke families gaat in België (en in mindere mate in Nederland) zo ondoorzichtig geworden dat de ware kosten voor het publiek een gesloten boek zijn. Een referendum over het verdere bestaansrecht van de monarchie lijkt meer dan ooit op zijn plaats.