Xi schendt zijn neus

Hongkong heeft de uitslag bepaald van de zevende vrije – de dictatuur werd in 1996 voorgoed opgeheven – parlements- en presidentsverkiezingen in Taiwan. De toch al bleke conservatief-nationalistische tegenstander van uittredend en nu opnieuw verkozen democratische presidente Tsai Ing-wen (DDP), Han Kuo-yu (Kwomintang, KMT), verloor met een ongezien verschil van 2.648.112 stemmen van de 14,3 miljoen geldig uitgebrachte stemmen. Tsai kreeg 57,1 % van de kiezers achter zich, Han maar 38,6 %. Ouwe taaie James Soong van de Eerste Volkspartij (PFP) werd zoals eerder al met een onooglijk kluitje in het riet gestuurd: 4,3 %.

Communistische kuiperijen in Taiwan

Het zag er nochtans bedenkelijk uit voor de DDP nadat ze zwaar verloren hadden bij de regionale en gemeenteraadsverkiezingen van augustus 2018. De KMT pikte toen 13 van de 20 kiesomschrijvingen in. Aan die plotse verschuiving zat wel een reukje. Peking, dat al enkele jaren de dreigende toon opvoert als Taiwan niet goedschiks wil aansluiten bij de Volksrepubliek, had een heus trollenleger ingeschakeld om met nepnieuws, hacking en veel geld de democraten in een slecht daglicht te stellen. Een twintigtal nieuwe websites waren in het leven geroepen om dat te verwezenlijken, ze gingen alle uit van twee stropopafdelingen van de Chinese geheime dienst.

Dat is de eerste reden waarom Han niet aan de bak is gekomen. De overgelopen Chinese spion Wang Liqiang had in een rapport van 17 bladzijden aan de Australische veiligheidsdiensten volgehouden dat 200.000 valse mailadressen waren gebruikt om de campagne van de DPP te besmeuren. Wang Liqiang wees vooral de China Times  met de vinger, de spreekbuis van Peking die actief is op Taiwan. Dezelfde geruchten doken nu op ten nadele van Han. Er was sprake van meer dan 20 miljoen euro die bij nieuwsagentschappen waren ingezet om de Taiwanese media te beïnvloeden. ‘Laster’, riep Han uit, ‘als ik ook maar één cent heb aangenomen van de regering in Peking, trek ik me onmiddellijk terug’.

Fake news

Dat Factcheck in de tussentijd een fanpagina van Han weghaalde van Facebook die 150.000 volgers met valse profielen telde, hielp ook al niet echt. Het ontlokte Chinakenner Catherine Vuylsteke in De Standaard  de schampere opmerking dat China ‘fake news’ gebruikt ‘als wapen tegen een land dat niet bestaat’. Een Chinees schimmenspel dus. Zeker omdat de Universiteit van Göteborg in Zweden had uitgezocht dat ‘geen land ter wereld meer slachtoffer is van buitenlands fake news dan Taiwan’, ‘nieuws’ aangeleverd door de content farms, ‘die duizenden berichten per dag produceren’. Niets mocht baten, want het aureool van Hans bedenkelijk gedrag werd er nog door verzwaard. Dat was al gebleken toen hij op aandringen van de KMT in 2018 kandidaat-burgemeester werd voor de zuidelijke havenstad Kaohsiung.

Hij won die verkiezing ook, maar achteraf werd duidelijk dat zijn verkiezingsstaf alle moeite had gedaan om smetten uit zijn verleden weg te werken. Zo werd Han ooit veroordeeld voor doodslag bij een auto-ongeval. Ook wordt al jaren met leedvermaak gefluisterd over zijn bijzit Wang – het werd zo erg dat hij zijn vrouw, Lee Chia-fen, moest inschakelen om het ‘geroddel’ een halt toe te roepen. Zij vond dat het moddergooien tussen de Blauwen (KMT en verwante groeperingen) en de Groenen (DDP en bondgenoten) het échte debat overwoekerden. Ze erkende dat de KMT grove fouten had gemaakt, en riep op om de partij alsnog een ‘laatste kans’ te geven nu ze zich zou verveld hebben tot een eerlijke gezagspartij.

Aftocht

Helaas leek ook Madame Han niet onbesproken. Het lekte uit dat de Han-familie al in 2016 voorbereidselen nam om te verhuizen naar Canada. Het gezin verbleef twee maanden in dat land, en kocht in Vancouver aan de westkust (waar het krioelt van de Hongkong-Chinezen) een optrekje. In 2017 werd het menens, en dacht Han erover na een permanente verblijfsvergunning aan te vragen. Hij zocht in elk geval naar scholen voor zijn drie kinderen, dochter Coco schreef zich in aan de Universiteit van Brits Columbia.

Aangepord door de KMT-achterban nam hij uiteindelijk toch het roer in handen van de partij. Dat zijn staf de hele affaire had weggemoffeld noopt Han nu tot dure eden; dat hij maar één nationaliteit of paspoort bezat, en dat wie een dubbele nationaliteit had uitgesloten werd van alle burgerlijke rechten, ook die van president. Wat enigszins naast de kwestie was, een verblijfsvergunning impliceert geen nationaliteitserkenning.

‘Alle landen zijn gelijk’

Wat het dubbel cynisch maakt is dat Xi Jinping tegenover de president van Kiribati, Taneti Mamau, verklaart dat ‘all countries, no matter big or small, should be equal and all countries should respect one another’s sovereignty and territorial integrity’. Van opportunistische machtspolitiek gesproken. Hongkong? Macau? Tibet? De Zuid-Chinese atollen? De grensgebieden van Vietnam en India? Oost-Turkestan?

En niet vergeten: de afdreigpolitiek tegenover alle – vooral kleine – landen die weigeren Peking te erkennen als enige gerechtigde vertegenwoordiger van ‘het’ Chinese volk. Het was september 2019 wanneer Kiribati toegaf aan de rijkelijke wortel die Peking voorhield om Taiwan in te ruilen voor de Volksrepubliek. Wat Xi bij het officiële staatsbezoek van Mamau (4 tot 11 januari) aan Peking omschreef als aanvaarding van de één China politiek, die gelijkstaat met ‘the right side of history’, heeft een lugubere klank. Het betekent gewoon de ‘belofte’ dat ‘China will encourage more Chinese enterprises to invest in Kiribati, adding that China has approved the listing of Kiribati as a destination for Chinese tour groups’.

Die ‘tour groups’ zijn in 2016 weggehaald uit Taiwan, wat niet belet dat ondanks een serieuze terugval van vasteland-Chinezen, de toeristische sector fors blijft groeien tot ruim 11 miljoen Amerikanen, Japanners en Zuid-Koreanen vooral, in 2018, en tot bijna 12 miljoen vorig jaar.

Chinese tactieken

De tactiek van Peking is doorzichtig: steun betekent op termijn overname en toegang tot markten, ertsontginning, visserijgronden, olieleveringen die het land nodig heeft om de machine draaiende te houden. Of financiële infiltratie, al geeft niet iedereen daar aan toe.

Athene verkocht de haven van Piraeus dan wel aan China, maar de burgemeester van Praag, Zdnek Hrib, draaide er zijn hand niet voor om te verbroederen met Taipei. Tit for tat. Geen panda’s, geen toeristen, geen culturele uitwisselingen meer. Hriv slaakte ongetwijfeld een zucht van opluchting. Want de Chinese economie is, mede door de Amerikaanse boycot, schrikbarend aan het krimpen.

Die van Taiwan daarentegen zag een aangroei van buitenlandse investeringen in 2019 met 9,4 % (goed voor 8 miljard US dollar), hoofdzakelijk in de elektronische sector. De uitvoer naar China en Hongkong kromp met 6,7 %, maar steeg met 17,7 % naar de VS. De groei, bijna 3 %, viel hoger uit dan verwacht, en ging sneller dan die van Singapore of Zuid-Korea. Dat is het hart van Tsai’s opties: verwerping van de eenzijdige interpretatie door Peking van het ‘Eén China, twee systemen’, dat de overeenkomst van 1992 verdringt, waarin beide landen erkenden dat ze het oneens waren over de interpretatie. Van de weeromstuit leunt Taiwan steeds sterker aan bij Amerika, op wie het rekent mocht het tot een gewapend conflict komen.

Dollardiplomatie

Toch had Han het mogelijk toch kunnen halen als Xi Jinping ongewild – of doelbewust ? – de DDP geen handje had toegestoken. De radicaal-nationalistische expansiepolitiek van Xi is ontaard in een opgeblazen nijdige retoriek, die het traditionele geduld van de Chinese diplomatie steeds verder uitholt.

Niet dat de afdreigingspolitiek (‘dollardiplomatie’, noemt Tsai dat, uitkoping) zonder resultaat blijft. Alleen al in de voorbije drie jaar heeft Peking succesvol gezaagd aan de laatste pijlers van de diplomatieke erkenning van Taiwan. Behalve Kiribati beslisten ook de Salomonseilanden vier dagen eerder om van partner te ruilen. Alleen was de afspraak daar nog cynischer: in ruil voor geldinjecties vroeg en kreeg China een volledig onbewoond eiland van de groep, om er de (Chinese) industrie te ontwikkelen tot een ‘speciale economische zone’. En het recht om goud te delven op het eilandje Guadalcanal (onzaliger oorlogsnagedachtenis).

Eén probleem: dat besluit is niet politiek gedekt, het eiland Malaita weigert het zelfs te onderschrijven en dreigt met afscheiding. Het zou dan met het al even afscheidingsgezinde Bougainville (dat wel deel uitmaakt van Papoea Nieuw-Guinea, maar in een volksraadpleging al gekozen heeft voor onafhankelijkheid) kunnen samengaan.

In 2018 waren Burkina Faso en de Dominicaanse Republiek al gevallen voor de dollarstromen die in hun richting zouden komen vanuit Peking, in 2017 was Panama voorgegaan. Met dat al is het kransje VN-lidstaten die Taiwan blijven erkennen ingekrompen tot 14. Plus Vaticaanstad, dat als waarnemer zetelt in de VN.

Westerse schijnheiligheid

De schijnheiligheid, met name van Europa en de VS ten top gedreven: zij hebben wel een vertegenwoordiging in Taipei (ook België, Luxemburg en de Europese Unie), halen uit de economische en wetenschappelijke samenwerking al wat eruit te halen valt, maar ontzeggen het land diplomatieke steun en toegang tot een rist internationale organisaties (zoals de Wereldgezondheidsorganisatie).

Het doet denken aan het Catalaans probleem voor de EU. Met de mond belijden dat een uitspraak van het Europees Hof van Justitie bindend is voor alle lidstaten, maar blijven volhouden, zoals parlementsvoorzitter David Sassoli, dat een uitspraak van het Spaanse Hooggerechtshof over de opsluiting van Oriol Junqueras zijn verkiezing tot MEP vervallen verklaarde op 3 januari. Wat is het verschil met Puigdemont en Comín? Hoewel die nu ook uit hun politiek ambt zijn gezet en Spaans rechts straks kan vragen in het EP om de onschendbaarheid van beide politici in te trekken. Double talk. Wel uithalen naar Polen en Hongarije en Malta, maar aan de meest autoritaire staat van de EU niet durven te tornen, het blijft een inbreuk op de Europese Verdragen.

Geduld is op

Wat heeft Xi Jinping dan bezield om het vuur op te poken, zeker sinds het Volkscongres hem in 2018 vrijwel dictatoriale macht heeft toegekend, en alle beperkingen heeft afgeschaft op zijn presidentstermijnen? De gestage uitbouw van het leger heeft hem een knuppel gegeven die onwillige provincies kan verpletteren – zoals al met Xinjiang gebeurde. China blijft Taiwan beschouwen als een afgescheurde provincie die ‘onvermijdelijk’ moét terugkeren in het vaderland. Het lijkt wel Silezië of Bohemen eind jaren dertig.

Alleen vergeet Xi dat het Chinese keizerrijk Taiwan ’ten eeuwigen dage’ afstond aan Japan – onder militaire druk, uiteraard, maar dat is net wat China nu ook probeert – in 1895. In de verdragen van Caïro en Potsdam bij het eind van de oorlog worden Taiwan en zijn eilanden niet genoemd als onderdeel van China. De Volkskrant  stelde een jaar geleden al vast (6 januari 2019): ‘Nu is Xi’s geduld ineens op. Vorige week legde hij de 1992-consensus op een heel nieuwe manier uit. Namelijk door te stellen dat beide kanten van de Straat van Taiwan bij hetzelfde China behoren, en “samen streven naar eenwording”‘. Geen wonder dat Tsai niet langer vasthoudt aan de consensus van 1992, die de vrijheid van definitie van ‘één China’ impliceerde.

Dit is het eerste deel van een tweedelige beschouwing over de recente verkiezingen in Taiwan.