Ziekenfondsen: als zuilen spreken, moet Rekenhof zwijgen

Een kroniek van stilte

Als parlementslid probeer je al eens iets onder de aandacht te brengen. Niet alleen parlementsleden doen dit, maar ook publieke instellingen, zoals het Rekenhof. Vaak volgt dan een publieke reactie van andere partijen of belangengroepen. Maar in bepaalde gevallen blijft het stil. Zo stil dat het bijna geen toeval meer kan zijn. En dan is er meer aan de hand.

Het gebeurde met drie kritische rapporten van het Rekenhof over de financiering en controle van de ziekenfondsen, die bijna twee jaar lang worden doodgezwegen. Een kroniek van ziekenfondsen en verzuilde partijen die al die tijd ongemakkelijk wegkijken.

Januari 2017: eerste audit

Januari 2017. Het Rekenhof publiceert op vraag van mezelf en enkele collega’s in het parlement zijn eerste audit over de werkingskosten van de ziekenfondsen. De conclusie is niet mals. De ziekenfondsen ontvangen jaarlijks meer dan 1 miljard euro aan publieke middelen om hun werkingskosten te bekostigen. Maar niemand weet echt of dit bedrag hun werkelijke kosten dekt, ook het Rekenhof niet.

De ziekenfondsen geven te weinig inzicht in hun kostenstructuur. Mogelijk worden de ziekenfondsen sterk overgefinancierd. Maar hoe dan ook, kan niemand zeggen waarvoor het belastinggeld precies wordt gebruikt.

Na de publicatie van deze audit blijft het opvallend stil. Ook bij de ziekenfondsen.

Juni 2017: bonus-malussysteem werkt niet

Juni 2017. Een tweede audit van het Rekenhof wordt gepubliceerd. Het bonus-malussysteem op basis waarvan de ziekenfondsen aangespoord worden om zuinig om te springen met de middelen die zij ontvangen om geneeskundige zorgen terug te betalen, werkt niet. Dit is niet alleen de fout van de ziekenfondsen want vooral een gevolg van het eeuwig voortborduren op historisch scheefgegroeide parameters.

Maar de audit stelt wel dat de ziekenfondsen hun verplichting om bij RIZIV-akkoorden over de hoogte van de honoraria en de remgelden ook corrigerende besparingsmaatregelen uit te werken om budgetoverschrijdingen te vermijden, gewoon niet nakomen. Ze leveren dus ook zelf amper inspanningen om zuinig met onze publieke middelen om te springen.

Opnieuw sterke kritiek van het Rekenhof. En opnieuw blijft het doodstil bij de ziekenfondsen.

September 2018: harde conclusies

September 2018. De derde audit van het Rekenhof over de controle op de ziekenfondsen wordt gepubliceerd. En opnieuw zijn de conclusies hard. Deze keer breng ik de audits van het Rekenhof zelf onder de aandacht van de pers om te vermijden dat er weer geen reactie komt van betrokkenen en politiek. De audits worden op 18 september opgepikt door onder meer De Tijd en Knack, en halen zelfs de voorpagina van De Standaard.

Maar ook dit mag niet baten. Opnieuw geen enkele reactie van de ziekenfondsen. Alleen bevoegd minister Maggie De Block laat zich verleiden tot een reactie. De hoofdrolspelers en hun bevriende partijen zwijgen.

Januari 2019: hallucinant

Januari 2019. Als laatste poging om het debat over de audits te openen, vraag ik hoorzittingen te organiseren over de audits van het Rekenhof, met een focus op de derde. De derde audit komt dan ook tot enkele hallucinante conclusies:

• De ziekenfondsen stellen onvoldoende gegevens en informatie ter beschikking van de controlediensten van de overheid. Er is vaak geen rechtstreekse toegang. De controlediensten weten bovendien amper hoe de ziekenfondsen hun interne controles organiseren.
• Een ernstige en diepgaande controle van de ziekenfondsen is onmogelijk: ‘Het RIZIV en de CDZ beschikken […] over onvoldoende informatie om een doelmatige controle op de activiteiten van de ziekenfondsen te organiseren’, stelt het Rekenhof.
• En de bereidwilligheid van de ziekenfondsen om iets aan deze situatie te verhelpen? Die is op zijn minst bedenkelijk te noemen. Een voorbeeld: toen de ziekenfondsen gevraagd werden om een ‘cartografie’ op te maken over de interne controles die zij allemaal uitvoeren, leverden de ziekenfondsen een cartografie af die geenszins antwoord geeft op de vraag, en die  ‘door zijn algemeenheid door het RIZIV niet bruikbaar geacht [werd]’, aldus het Rekenhof.

Dankzij de hoorzitting kunnen de ziekenfondsen nu niet langer zwijgen. Ze moeten hun visie op de audits komen toelichten in het parlement. En worden daarbij volop gesteund via bezorgde en complimenteuze tussenkomsten vanuit de bevriende partijen. Naast mezelf, blijkt niemand echt in te gaan op de duidelijk verontrustende conclusies van de audits. Het onafhankelijke Rekenhof zit er bij momenten als grote boosdoener bij.

Tot een debat over de toekomstige rol van de ziekenfondsen komt het niet. Laat staan dat er bereidheid blijkt om de financiering op een andere, correcte en transparante manier te gaan organiseren zoals mijn partij vraagt. Maar hebben de ziekenfondsen de resultaten van de audit zelf begrepen? Oordeel vooral zelf. De conclusie uit de presentatie die tijdens de hoorzitting gegeven wordt door de Socialistische Mutualiteiten na maanden bedenktijd, luidt als volgt:

• Ziekenfondsen stellen veel gegevens ter beschikking
• Worden ernstig en diepgaand gecontroleerd
• Permanente bijsturing en verbetering
• Indien hiaten steeds bereid tot oplossingen

Tja. Veelbelovend….