0% btw op groenten en fruit: symboolpolitiek voor onze bestwil

De regering weet wat goed is voor u. Ze zal dat dan ook graag fiscaal stimuleren om uw gedrag bij te sturen. Misschien – met deze regering weet je nooit wat er echt van komt – binnenkort met een korting op de btw op groenten en fruit.

Het grote plan van Minister Vincent Van Peteghem (CD&V) heeft voor elk wat wils. De meeste waarnemers zijn zelfs gematigd optimistisch. Het gaat minstens de goede kant uit. Je kan ook lezen: ‘het is minder slecht dan verwacht’. Al blijft het een probleem voor de begroting die door dit plan nog verder in het rood gaat. Het is alweer een taks-shift die niet gefinancierd is, tenzij door een werkzaamheidsgraad van 80%. Maar die is er niet.

Herschikking

De lastenverlaging wordt gedeeltelijk gecompenseerd door een btw-verhoging die als een herschikking wordt verkocht. Meer lasten op consumptie en minder op arbeid is het devies. Maar dan blijkt dat ook daar uitzonderingen op bestaan. Op groenten, fruit en enkele hygiënische producten zou nog 0% btw geheven worden.

0% btw, dat klinkt goed. Het is een geschenk van een overheid die ons met de nodige fiscale prikkels wil aanzetten tot goed gedrag. Te veel burgers kampen met overgewicht. Eet meer groenten en fruit, dus weg met de btw. Hoe simpel, hoe schoon.

De kleintjes tellen

Volgens Statistiek Vlaanderen besteedt de Vlaming 14,5% van het huishoudbudget aan voeding. Dat komt overeen met 2.337 euro aan voeding per jaar per inwoner. Dat bedrag was in 2020 hoger dan de voorbije jaren. Iedereen weet dat het dit jaar zowel procentueel als in absolute cijfers nog meer zal zijn.

Maar dat voedingsbudget, dat zijn natuurlijk niet allemaal groenten en fruit. ‘Gemiddeld spendeerde de Vlaming in 2020 530 euro per jaar aan vlees. De tweede grootste uitgavenpost zijn brood en graanproducten, goed voor gemiddeld 409 euro per jaar. Dan volgen groenten (323 euro) en melk, kaas en eieren (284 euro). Aan fruit gaf men in 2020 gemiddeld 223 euro uit.’ Zo staat te lezen bij Statistiek Vlaanderen.

De hele kleintjes tellen

Ik heb dat eens bekeken voor het eigen huishoudbudget. Een krop sla kost in de winkel waar ik ging 1,89 euro (dat was wel schrikken moet ik toegeven) de geschrapte btw (6%) zou die krop sla naar 1, 78 euro brengen. Nu daag ik u uit die – al dan niet obese – Vlaming te vinden die plots sla zal eten omdat die dankzij de fiscale hervorming van de regering 11 cent goedkoper is geworden. Iemand?

Als we er de cijfers van statistiek Vlaanderen bijhalen dan zijn groenten en fruit in 2020 goed voor 546 euro, met btw. Zonder btw zou dat 515 euro zijn. Een besparing van 31 euro per jaar. Klinkt goed. We spuwen niet op 31 euro, maar dat is 8 cent bespaard per dag. Wie laat daar zijn hapklare maaltijd voor staan en kiest voor worteltjes die je zelf moet klaarmaken?

Wie telt mee?

Zullen we ook echt minder betalen? Dan gaan we ervan uit dat de winkels in een tijd van stijgende voedselprijzen, die 11 cent btw-korting op onze sla zullen ‘afrekenen’. Wie dat gelooft mag zich ook melden.

Die korting op de btw komt trouwens met kosten. De overheid heeft, volgens de eigen telling van de minister, 259 miljoen euro minder inkomsten. Dat is relatief gezien op de hele begroting niet zo veel. Maar toch teveel in tijden van stijgende begrotingstekorten. Te meer omdat het geen investering is. De overheid zal door deze maatregel niet plots minder uitgaven hebben in de sociale zekerheid door minder obesitas, bijvoorbeeld. Het is met andere woorden een symboolmaatregel.

Aanbevolen door experten

Waarom komt die verlaging er dan? Ach, Europa laat het toe en de OESO en de WHO en nog wel wat internationale organisaties raden dat aan. Allemaal met het vaste geloof dat ze door 0% btw de maatschappij sturen. Hier wat minder btw, daar een taks bij en de obesitas is verdwenen. Dankzij de regering zijn we een gezonde natie.

Natuurlijk is een gezond voedingspatroon beter voor iedereen, zelfs voor de begroting. Dus ik ga er ook van uit dat dit een eerste stap is. Als je gezonde producten vrijstelt van btw, dan is het toch maar logisch dat ‘ongezonde’ meer worden belast. Toch?

Lobbycratie

De volgende discussie wordt wat gezond en ongezond is. Gevolgd door de discussie wat ‘gezond’ precies betekent, ook gezond voor het milieu, toch? In een lobbycratie zal dat leiden tot een wirwar van verhogingen en verlagingen. Vezelrijk brood aan 0% en 21% voor een rozijnenbrood. Maar hoeveel btw betaal je op een roggerozijnenbrood met hazelnoten? En is bloem in grote tuinzaken dan minder btw?

Er zal nog veel politieke en lobby-energie gestoken worden in dergelijk sturend beleid. Moet de overheid die keuzes niet aan de burger laten? Het is allemaal symboolpolitiek, gerommel in de marge. Maatregelen waarvan enkele politici en ambtenaren echt geloven dat ze het verschil maken. Goed klinkende modieuze symboolpolitiek met als bedoeling de maatschappij te sturen. De politieke partij die daartegen in de oppositie gaat, heeft een unieke positie in het politieke landschap.