13 november. Net binnen: Ayaan Hirsi Ali geboren, strijdster tegen genitale verminking

1980   Het onbemande ruimteschip Voyager 1 stuurt de eerste foto’s van de planeet Saturnus. Anno 2006 is het ruimteschip nog steeds in werking en bevindt het zich op 100 Astronomische Eenheden van de aarde (100 keer de afstand aarde-zon). De Voyager 1 heeft aan de buitenzijde een gouden plaat met tekeningen en geluid over de aarde en haar bewoners plus de positie van de planeet aarde in het zonnestelsel.

Marcel R. Breyne (1890-1972)

1972   Overlijden in Ahrensburg (Sleeswijk-Holstein) van Marcel Breyne (82), Vlaams-nationaal letterkundige, activist en Zuid-Afrika-specialist. Hij wordt geboren in Roubaix (Frans-Vlaanderen), groeit op in Roeselare en Brugge en studeert Germaanse filologie aan de universiteiten van Gent en Leuven. Van 1911 tot 1914 geeft Breyne het letterkundig tijdschrift Nieuwe Wegen uit, waaraan onder meer ook Cyriel Verschaeve en Edward Vermeulen meewerkten. In 1912 publiceert hij zijn eerste dichtbundel.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt soldaat Breyne gevangengenomen door de Duitsers en overgebracht naar het krijgsgevangenenkamp in Göttingen. Daar behoort hij tot de kern van Vlaamse activistische soldaten rond Godfried Rooms en Cyriel Rousseeu en stelt hij zijn poëtische talenten ter beschikking van het kamptijdschrift Onze Taal.

Na de oorlog blijft Breyne in Duitsland en legt hij zich toe op de studie van het Afrikaans, wat zijn levenswerk wordt. Aan de universiteit Rostock doctoreert hij in 1924 op een proefschrift over de invloed van Guido Gezelle op de Zuid-Afrikaanse literatuur. Hij bekleedt vanaf 1922 de eerste leerstoel Nederlands en Afrikaans aan de Berlijnse universiteit. In 1924-1925 brengt hij zijn eerste bezoek aan Zuid-Afrika en het hedendaagse Tanzania.

Van 1919 tot 1940 is Breyne verbonden aan de Pruisische staatsbibliotheek in Berlijn, waar hij de Afrika-afdeling uitbouwt. Tevens werkt hij voor de talendienst van het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken. Breyne maakt in die jaren deel uit van een Berlijnse kring uitgeweken activisten en Duitse geïnteresseerden in Vlaanderen. Begin de jaren 1930 is hij nauw betrokken bij de Berlijnse Bund der Vlamenfreunde, die zich vanaf 1933 echter moeilijk kan onttrekken aan het naziregime.

Van 1930 tot 1936 is Breyne gastdocent aan het Natalse universiteitscollege in Pietermaritzburg. In november 1936 publiceert hij een artikel over de Zuid-Afrikaanse dichter Jan Celliers in het eerste nummer van het tijdschrift De Vlag.

In 1950 vestigt hij zich voorgoed in Zuid-Afrika, waar hij tot 1954 hoofd was van de staatsvoorlichtingsdienst voor de Nederlanden en Duitsland. Vanaf zijn pensioen organiseert hij cursussen Afrikaans voor Europese immigranten. In 1962 wordt hij als erelid opgenomen in de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Tot 1968 doceert hij nog aan de universiteit in Durban. De laatste jaren van zijn leven brengt Breyne door bij zijn zoon in het Ahrensburg.

1969   Geboorte in Mogadishu (Somalië) van Ayaan Hirsi Ali, Somalisch-Nederlandse politica die opkomt voor de emancipatie van moslimvrouwen en tegen vrouwelijke genitale verminking (VGV), die nog te vaak eufemistisch ‘vrouwenbesnijdenis’ wordt genoemd. Ze noemt de islam ‘een achterlijke cultuur’. Ze kwam als vluchteling naar Nederland en stapt in 2002 over van de socialistische PvdA naar de liberale VVD. In 2004 maakt ze de film Submission part 1 met regisseur Theo van Gogh (1957-2004), die vlak daarna wordt vermoord door een moslim. Ayaan Hirsi Ali schreef De zoontjesfabriek, Mijn vrijheid en columns voor het Algemeen Dagblad. Ze stapte in 2006 uit de Tweede Kamer om naar de VS te vertrekken. In 2013 werd ze Amerikaans staatsburger.

1966   De brug van de Boudewijnsnelweg (E313) over het Netekanaal in Pulle stort in ten gevolge van een constructiefout. Omdat dit midden in de nacht gebeurt, blijft het dodental beperkt tot twee. Vermits deze autoweg nog maar pas enkele jaren daarvoor was opengesteld en snelwegen nog een redelijk nieuwe ontwikkeling waren voor die tijd, veroorzaakt dit grote internationale mediabelangstelling. Pas na het achterhalen van de juiste oorzaak en controle van de toestand van de andere bruggen van dit type, ebt de ongerustheid weg.

Sammy Davis jr. en May Britt

1960   De zwarte Amerikaanse zanger Sammy Davis jr. trouwt met de Zweedse actrice May Britt. Op dat moment zijn interraciale huwelijken verboden in 31 van de 50 Amerikaanse staten. In 1967 worden deze wetten afgeschaft door het Federaal Hooggerechtshof. Davis verlaat May Britt kort daarop voor de zwarte danseres Lola Falana.

1944   Het verzet levert in België de wapens in, in ruil voor een nietsontziende repressie met 242 uitgevoerde doodstraffen en meer dan 53 000 veroordelingen. De Waalse christendemocratische senator Joseph Pholien, later eerste-minister, spreekt van een ‘justice de roi nègres’…

Jean Seberg (1938-1979)

1938   Geboorte in Marshalltown (Iowa) van Jean Seberg, Amerikaanse filmactrice bekend van onder meer Paint your wagon, Airport, Backfire, Lilith, À bout de souffle. Ze sympathiseerde met de Black Panthers en overleed in 1979 in Parijs, onder verdachte omstandigheden, mogelijk zelfmoord. Ze werd amper 40.

1907   De eerste helikoptervlucht ter wereld in Coquinvilliers (Normandië) uitgevoerd door de 26-jarige Franse fietsenmaker Paul Cornu. Zijn helikopter, de Gyroplane, heeft twee rotors, aangedreven door een 24-pk-motor en is in de verte geïnspireerd op een principe van Leonardo da Vinci. Cornu komt tot twee meter boven de grond en vliegt twintig seconden. Omdat er weinig publiciteit komt en hij geen geld heeft staakt Cornu de ontwikkeling. Cornu komt in 1944 om het leven in Lisieux tijdens een geallieerd bombardement. Op 24 mei 1940 lukt het de Russisch-Amerikaanse luchtvaartpionier Igor Sikorsky om de eerste succesvolle vlucht uit te voeren met een helikopter met één rotor. Het product valt in de smaak bij de militaire industrie en Sikorsky krijgt de mogelijkheid de helikopter te ontwikkelen tot een multi-inzetbaar vliegtuig.

1888   Bij een mijnramp in de Grande Machine nabij Dour (Henegouwen) komen 32 kompels om het leven.

Robert Louis Stevenson (1850-1894)

1850   Geboorte in Edinburgh van de Schotse schrijver Robert Louis Stevenson, auteur van romans, reisverhalen en gedichten. Bekend gebleven zijn onder meer Schateiland (1883) en The Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde (1886).

1686   Groningen wordt getroffen door de Sint Maartensvloed: na dagen van noodweer en noordwesterstorm stoomt het opgestuwde zeewater over de Waddendijken de provincie Groningen binnen. Noord-Groningen en het Oldambt stromen onder. De ramp kost 1558 mensen het leven, 631 huizen worden weggespoeld en 616 raken zwaar beschadigd. Er verdrinken 1387 paarden en 7861 koeien. Volgens de overlevering klauteren in Bedum koeien een wenteltrap op in de pastorie en schuilen in de studeerkamer van de dominee.

1567   Geboorte van Maurits van Oranje op het stamslot Dillenburg. Bij het vernemen van de moord op zijn vader, Willem van Oranje, zweert hij de strijd tegen de Spaanse dwingelandij voort te zetten. Hij doet zijn woord gestand en behaalt talrijke militaire overwinningen. Hij geldt als een van de grootste veldheren van zijn tijd.