22 april. Net binnen: Jan de Laet overleden, liet Vlaamse Beweging evolueren van cultureel naar politiek

Régine Pernoud (1909-1998)

1998   Overlijden in Parijs van de Franse historica Régine Pernoud (88), auteur van talrijke werken die de middeleeuwse cultuur rehabiliteren en tegen de gangbare vooroordelen verdedigen. Van haar tientallen boeken zijn er zeven in het Nederlands vertaald, waaronder De glans der middeleeuwen (1956), Vrouwen in de middeleeuwen, hun politieke en sociale betekenis (1980), De vrouwen ten tijde van de kruistochten (1994).

1986   Overlijden in Chicago van de Roemeense godsdiensthistoricus en hoogleraar Mircea Eliade. Tijdens de oorlogsjaren werkt Eliade, die vele talen beheerst, als Roemeens diplomaat in Londen en Lissabon. Na de oorlog keert hij niet terug naar het door de Sovjets bezette Roemenië: hij vestigt zich aanvankelijk in Frankrijk waar hij als anticommunist in universitaire kringen een koude ontvangst krijgt. Zijn kandidatuur wordt door het Centre national de la recherche scientifique (CNRS) afgewezen. Dat brengt hem ertoe zich in 1956 in de Verenigde Staten te vestigen. Van zijn tientallen werken zijn er elf in het Nederlands vertaald.

1960   Vliegtuigcrash van de vlucht Brussel-Elisabethstad, de hoofdstad van Katanga, nu Lubumbashi genoemd. In de omgeving van Lualaba, nabij Bunia, in het noordoosten van Congo stort een DC-4 neer van Sobelair, de oudste chartermaatschappij van België. De oorzaak van de ramp, die 35 slachtoffers maakt, is een zware inschattingsfout van de piloot. Voor vluchten zoals deze waren in die tijd drie à vier dagen nodig. In dit concrete geval waren tussentijdse landingen voorzien in Rome, Cairo en Bunia.

Sobelair had geen al te beste reputatie. Eind jaren 1990 barst de bom en raakt de maatschappij in opspraak toen managers en piloten werden veroordeeld wegens het vervalsen van vliegstaten om het aantal veiligheidscontroles en onderhoudsbeurten te verminderen. In januari 2004 werd Sobelair failliet verklaard. De maatschappij was toen eigendom van de multimiljonair baron Aldo Vastapane, vaak ook genoemd als minnaar van koningin Paola.

Giuseppe Pagano (1896-1945)

1945   Overlijden tijdens zijn deportatie naar het concentratiekampkamp Mauthausen van de Italiaanse architect Giuseppe Pagano. In 1920 sluit hij zich aan bij het fascisme, neemt deel aan de Fiume-expeditie en leidt vanaf 1933 het befaamde architectuur- en designmagazine Casabella. Hij ontwerpt de gebouwen van de Wereldtentoonstelling die in 1942 in Rome zou worden gehouden en waarvan een deel nog steeds in Rome kan worden bewonderd. Hij meldt zich in 1941als vrijwilliger om te vechten in Albanië, maar gaat twee jaar later het verzet in en slaagt erin om de ontsnapping van 260 gevangenen uit de Brescia-gevangenis te organiseren.

1915   De activisten komen naar buiten met twee opmerkelijke politieke uitspraken. August Borms schrijft in zijn periodiek Antwerpen Boven, dat Vlaanderens bijdrage aan de Belgische oorlogsinspanning automatisch ook ‘Vlaams recht’ inhoudt in de zin dat een aantal politieke eisen moeten worden ingewilligd. In de Lierse afdeling van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV), die door Reimond Kimpe op de activistische lijn zit, verschijnt een manifest bestemd voor een eventuele vredesconferentie. Hierin wordt geëist dat de Vlamingen zichzelf onder eigen bestuur, in hun eigen taal en op eigen kracht moeten kunnen ontwikkelen.

1891   Overlijden in Antwerpen van Jan de Laet (75), arts, dichter, journalist, volksvertegenwoordiger en een van de voormannen van de beginnende Vlaamse Beweging. In 1844 begint hij met Domien Sleeckx, Hendrik Conscience, Theodoor van Ryswyck en Jaak van de Velde het eerste Vlaamse dagblad in Brussel, Vlaemsch België. Als deze krant al op het einde van 1844 ophoudt te bestaan, is hij van 1848 tot 1853 hoofdredacteur van Journal d’Anvers en van 1853 tot 1854 hoofdredacteur van Emancipation in Brussel. Daarna begon hij in 1854 een broodbakkerij in Brussel en Antwerpen. ‘De jonge De Laet was liberaal, antiklerikaal en niet erg kerks: dat blijkt van 1838 af uit zijn vertrouwelijke briefwisseling met Ferdinand A. Snellaert en uit zijn roman Het Huis van Wesenbeke, die in het voorjaar van 1842 verscheen’ (Lode Wils).

In 1861 nam De Laet, zoals al wie in Antwerpen naam had als Vlaamsgezinde, deel aan de stichting van de Nederduitse Bond. Hij wordt lid van het bestuur, dat 20 leden telde, als vertegenwoordiger van de katholieken. Na zijn verkiezing tot volksvertegenwoordiger voor de Meetingpartij in 1863 legt Jan de Laet in de Kamer de eed af in het Nederlands, als eerste sinds 1830. Hij wordt bij volgende verkiezingen steeds herkozen.

De Laet trekt ten strijde tegen het ‘despotisme’ waarmee de regering van Charles Rogier, een geboren Fransman, het land onderdrukt. Voor Jan de Laet is de Vlaamse Beweging een actie voor decentralisatie en democratie, rond thema’s als antimilitarisme, uitbreiding van het stemrecht en verdediging van de volkstaal. Met De Laet evolueert de jonge Vlaamse Beweging van een literaire naar een politieke beweging. Namens de parlementaire ‘Commissie van Vertogen’ stelt hij in mei 1866 zijn verslag voor aan de Kamer over ‘de Vlaamse Zaak’. De Laet ligt met zijn wetsvoorstel van 1876 aan de basis van de tweede Belgische taalwet, naar hem de Wet De Laet genoemd, die het Nederlands in de staatsadministratie invoert.

Daarna geeft De Laet inzake de taalwetgeving de leiding over aan de 20 jaar jongere Edward Coremans (1835-1910). Hij treedt in de politiek niet meer op de voorgrond, al blijft hij tot aan zijn dood volksvertegenwoordiger.

1822   Anton Sinkel opent een stoffenwinkel in Amsterdam die uiteindelijk uitgroeit tot het eerste warenhuis van Nederland. Op het eerste warenhuis van België was het wachten tot 1872. Het heette ‘Grands Magasins de la Bourse’ en was in Brussel gevestigd, op de Boulevard Central (nu gekend als de Anspachlaan).

1724   Geboorte in het Pruisische Königsberg (sinds 1945 Rusland) van de Duitse Verlichtingsfilosoof Immanuel Kant.

1689   De dragonders van Lodewijk XIV, die een clandestiene protestantse vergadering hebben verrast, vermoorden meer dan honderd mensen in Saint-Germain-de-Calberte (Occitanië). De herhaling van dit soort acties leidt tot de term ‘dragonnade’.

Jacob van Heemskerck (1567-1607)

1607   Viceadmiraal Jacob van Heemskerck (1567-1607) verslaat de Spaanse vloot nabij Gibraltar, maar sterft drie dagen later aan zijn verwondingen. Hij wordt op 8 juni begraven in de Oude Kerk van Amsterdam.

1529   Het Verdrag van Zaragoza, waarbij het westelijk halfrond wordt verdeeld tussen Spanje en Portugal. Het verdrag wordt al in 1565 geschonden door de Spaanse kolonisatie van de Filipijnen.

1279   Paus Nicolaas III (Giovanni Gaetano Orsini) kondigt aan dat iedereen die voortaan nog deelneemt aan een riddertoernooi zal worden geëxcommuniceerd.

254   Dood in Tyrus (Libanon) van Origenes, theoloog en kerkvader. Hij volgde de leer van de evangeliën tot op de letter (‘Er zijn eunuchen die zich tot eunuchen hebben gemaakt voor het koninkrijk der hemelen’) en liet zich castreren om alle verleiding te weerstaan.

-404   Het zegevierende Spartaanse leger trekt Athene binnen.