Osmaanse sultans hadden bloed aan hun handen

Wanneer je spreekt voor eigen kerk (of moskee, zo je wil) is het vaak de bedoeling dat je de zaak die je bepleit zo goed mogelijk wil uitleggen aan de lezer of luisteraar. Je wilt als het ware de mensen overtuigen van je kennis en ervaringen, de kritische houding van de geïnteresseerden moet evolueren naar een toegankelijke en open blik waardoor je de kans krijgt om je gesprekspartner te doen twijfelen over zijn eigen visie. Het is een ware competitie soms: zwaar beladen woorden en begrippen worden er tegenaan gegooid om de tegenpartij in een zwakke en onzekere positie te brengen (‘kijk eens wat ik allemaal heb gelezen om jouw stelling af te zwakken!’). Dat heet dus een debat voeren en ik ben er fan van. Vaak heb ik dankzij deze debatten mijn mening en visie moeten bijstellen, ik leer er veel uit en probeer een bescheiden mening te formuleren over de actuele onderwerpen die menig twittergebruikers de laatste tijd hebben beroerd. #MeToo, #IHave, #HeelHollandBakt en ga zo maar door…

Leren van elkaar

Vaak denk ik ook na over mijn eigen gedrag en de manier waarop ik een mening naar voren breng en vraag ik mij af of ik mijn eigen cultuur niet te rooskleurig voorstel aan andere mensen. Want die is omwille van culturele en generationele hindernissen ook niet bepaald in alle rust verlopen. Mijn ouders kwamen uit twee verschillende dorpen uit Anatolië waar zij in een beschermde cocon hebben geleefd tot hun twintigste. Hun wereld bestond uit hun alevitische cultuur, de krant die hun dorp een paar dagen na de actualiteit bereikte, het links gedachtegoed en de boeken van hun kameraden, die wel het voorrecht hebben gehad om te studeren, en hun toen onvoorwaardelijke liefde voor Atatürk.

Mijn vader zegt vaak dat hij een generatiekloof met zijn vader heeft ervaren en dat hij wist dat die er ook zat aan te komen met zijn kinderen. Pas toen ik mijn vader confronteerde met zijn gedrag als echtgenoot jegens mijn moeder (geen paniek, niks traumatisch, gewoon typisch mannengedrag) was hij zich er van bewust dat ik niet meer zijn dochter was die met vragen over politiek en actualiteit naar hem zou gaan. Want voor het internettijdperk had ik een bibliotheekkaart en ik las andere boeken dan de boeken die mijn ouders mij hadden aangeboden. Ik las over andere feministen dan de Turkse feministen, ik las over andere politieke ideologieën dan de die van mijn ouders. Ik las over de wereld. Gelukkig voor mij had ik ouders die mij daarin stimuleerden. Nu zijn de rollen omgekeerd. Nu komen zij mij om advies vragen over bepaalde onderwerpen en schrijvers. Het is meer een wisselwerking, een dialoog, we leren van elkaar. Daarom is advies misschien niet de juiste woordkeuze.

Blinde vlekken

Wat ik wil zeggen is dat als je enkel literatuur leest die je van thuis uit krijgt of als je jezelf ontwikkeldt in één vakgebied, dat je dan je wereldbeeld zo beperkt dat er blinde vlekken ontstaan. De werkelijkheid bestaat niet, de waarheid zit enkel in die boeken die je gelezen hebt. En zo ga je de mensen ook aanspreken, met de woorden en het jargon in je vakgebied. Je gaat citaten gebruiken die mensen nog nooit gehoord of gelezen hebben. Je gaat je argumenten een andere dimensie geven door boeken en auteurs aan te halen die de gewone mens nooit op eigen initiatief zou lezen. Je gaat op een belerende manier tewerk zonder oog te hebben voor de bedenkingen van de tegenpartij. In het begin zal je nog bewondering opwekken door je moeilijke woorden en de talrijke boeken die je gelezen hebt. In een tweede fase rijzen de vragen, de tegenpartij begrijpt niet wat je zegt, je probeert het nog eens uit te leggen door andere schrijvers en boeken op tafel te gooien en dan gebeurt het voorspelbare onvermijdelijke: je bent je publiek kwijt.

Mijn oog viel op het stuk van Othman El Hammouchi op Doorbraak. Deze knaap heeft een schrijftalent om U tegen te zeggen. Zijn kennis op vlak van religie en filosofie op zo’n jonge leeftijd is bewonderenswaardig en ik kan er enkel maar respect voor opbrengen. Ik volg hem niet echt maar wat ik heb begrepen is dat hij nu het nieuwe wonderkind is van een niet nader genoemde journalist/activist. Meteen eerste red flag, als u het mij vraagt. Othman schrijft over de boeken die hij gelezen heeft en citeert gretig en met veel enthousiasme de auteurs die hem beroerd hebben tijdens zijn intense leesmomenten. Ik vraag mij oprecht af of mensen tegenwoordig lezen om te citeren of om te ontspannen, maar soit…

Op zo’n verwarrende manier probeert hij zijn lezerspubliek te overtuigen van de verdiensten van het Osmaanse rijk en de islam die het Westen zouden hebben gered. Hij schrijft over de Turkse sultan en citeert Voltaire. Over welke sultan heeft hij het eigenlijk? Ik ken enkel sultans van het Osmaanse rijk die generatie na generatie hebben geregeerd en hun volk in angst, armoede en repressie hebben doen leven. Een beetje zoals de huidige sultan van Turkije dus. ‘Het toonbeeld van verdraagzaamheid’, zoals de sultan wordt voorgesteld door Voltaire, heeft bloed aan zijn handen door de slachting van alevieten en de onderdrukking van Joden en Armenen en nog andere minderheden die letterlijk zonder stem zijn gebleven omdat de wereld ze niet relevant genoeg vond. Corruptie en diefstal waren dagelijkse kost bij deze sultans. Polygamie was toegelaten, de vrouwen werden als tweederangsburgers behandeld, meer nog: ze werden als slaven verkocht en in harems opgesloten. Of moeten we de First Lady van Turkije ook maar geloven als zij stelt dat de harems ‘een leerschool waren om de vrouwen voor te bereiden op het leven?’

Ik heet Akbas omdat het Osmaanse rijk gevallen is, beste Othman. Mijn voorvaders hadden geen naam. Ik ben niet hier dankzij jouw sultans maar dankzij Atatürk die mij een bestaansrecht heeft gegeven. Ik ben hier omdat er iemand in de geschiedenis van Turkije heeft gezegd dat religie niet de drijvende motor van een samenleving kan zijn maar wetenschap. Het Osmaanse rijk heeft niets maar dan ook niets bijgedragen aan de ontwikkeling van het Turkse volk. De islam heeft het Turkse volk in een wurggreep gehouden en is terug beangstigend aanwezig in de Turkse samenleving. Er zijn meer moskeeën en religieuze instellingen in Turkije dan scholen. Vind jij dat niet zorgwekkend, beste Othman, jij die zo gepassioneerd bent door de wetenschap?

Vrouwen

In zijn laatste stuk schrijft hij letterlijk dat de islam vrouwen ‘zeer brede rechten’ heeft gegeven. ‘De islam richtte een maatschappijvorm in die rekening hield met de enorme kracht van biologische seksuele impulsen teneinde ze te beschermen.’ Is dit niet absurditeit in het kwadraat? Ooit sprak een mannelijk Kamerlid Atatürk aan over de aanwezigheid van vrouwen in het nieuw opgerichte parlement. Hij vond het zorgwekkend dat ze niet gescheiden zaten. Atatürk antwoordde hem dat het kamerlid zijn driften onder controle moest houden, anders hoorde hij niet thuis in het nieuwe Turkije. Dat waren nog de restanten van het Osmaanse rijk waar Othman zo vol lof over is. De aanwezigheid van vrouwen, laat staan de stem van een vrouw in het parlement, zou alweer onderdrukt worden door de patriarchale houding van iemand die ondanks de revolutie in zijn land nog altijd de middeleeuwse gewoonten wilde voortzetten.

Blinde vlekken (bis)

Ik heb geprobeerd om objectief te zijn in mijn leven over mijn geschiedenis. Ik ben kritisch geweest over mijn afkomst, mijn opvoeding en mijn cultuur. Ook ik heb mijn blinde vlekken gehad in sommige discussies maar ik heb nooit geprobeerd de geschiedenis te herschrijven beste Othman. Probeer in de toekomst eerst ook eens te lezen over bepaalde bevolkingsgroepen en minderheden als je nog eens de drang voelt om het Osmaanse rijk te verheerlijken.