26 januari. Historische dag: Eduard III van Engeland gekroond tot koning van Frankrijk

Elk jaar   Tijdens het Nationale Voorleesontbijt lezen talrijke bekende én onbekende Nederlanders voor aan peuters en kleuters om zo het voorlezen aan kinderen die zelf nog niet kunnen lezen te stimuleren.

Met deze honderden voorleessessies in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, bibliotheken en scholen in het gehele land gaan De Nationale Voorleesdagen van start.

2000   In Nederland wordt Gerrit Komrij uitgeroepen tot Dichter des Vaderlands.

Caresse Crosby (1882-1970)

1970   Overlijden in Rome van Caresse Crosby (78), geboren Mary Phelps Jacob. Haar voornaam is zelf verzonnen, haar familienaam die van haar echtgenoot. Deze Amerikaanse schrijfster en beeldhouwster is veel bekender geworden door heel andere zaken. Ze wordt aanzien als uitvindster van de beha, waarvoor ze in 1914 een Amerikaans patent krijgt. Weliswaar wordt die uitvinding ook geclaimd door de Française Herminie Cadolle die er in 1905 al mee uitpakte, maar volgens de experten leek dat model nog te veel op het ouderwetse korset. Crosby verkoopt haar patent aan de lingeriefabrikant Warner Company.

Ze verhuist met haar echtgenoot Harry Crosby naar Parijs en sticht er in 1927 een Engelstalige uitgeverij, Black Sun Press, die werken publiceert van beroemde auteurs als James Joyce, Kay Boyle, Hart Crane, D. H. Lawrence, Ezra Pound, Archibald MacLeish, Ernest Hemingway, Laurence Sterne en Eugene Jolas.

Intussen maakt ze Parijs onveilig en rijgt de veroveringen aan elkaar. Daaronder onder meer de beroemde Franse fotograaf Henri Cartier-Bresson. Ze hield ervan overal in het publiek de aandacht op zich te trekken. Een van haar trucs was het luid en herhaald roepen van de naam van haar hondje. Dat lukte altijd. Niet moeilijk: de naam van haar hondje was Clytoris.

1943   Overlijden in de gevangenis van Saratov van de Russische botanicus en geneticus Nikolai Ivanovitsj Vavilov, oprichter en directeur van het Pan-Sovjet Plantencultuur Instituut dat nu zijn naam draagt. Het Instituut had plaatselijke bijhuizen over het hele territorium van de Sovjet-Unie. Hij wordt afgezet en belandt in de gevangenis wanneer de officiële sovjet-geneticus Trofim D. Lysenko hem als ‘reactionair’ betiteld. Vavilov verwierp namelijk de onwetenschappelijke thesis van Lysenko dat verworven eigenschappen erfelijk zouden zijn. Vavilov was in 1940 gearresteerd, toen de grote stalinistische zuiveringen ten einde liepen. In 1955 wordt hij gerehabiliteerd en in 1967 krijgt hij zelfs postuum de Leninorde, een van de hoogste onderscheidingen van de Sovjet-Unie.

Menno ter Braak (1902-1940)

1902   Geboorte in Eibergen van de Nederlandse auteur Menno ter Braak, essayist, literair criticus en cultuurfilosoof, in de traditie van Oswald Spengler en Johan Huizinga. Ter Braak was een elitaire non-conformist voor wie zowel nationaalsocialisme als communisme uitdrukking waren van de verstikkende “Grote Gelijkheid”. Hoe die grote massabewegingen samenhangen met het christelijke gedachtengoed zet hij meesterlijk uiteen in zijn boek Van oude en nieuwe christenen.

1847   Eerste nummer van De Roskam, Antwerps Vlaamsgezind weekblad gesticht door Lodewijk Vleeschouwer. De belangrijkste medewerkers zijn Hendrik Conscience en Jan J. de Laet. Het blad stelt zich uitgesproken antiliberaal op. Belangrijk was een reeks van vijf bijdragen over Het gebrek aan nationale gevoelens in België, waarschijnlijk van de hand van Hendrik Conscience. De Roskam wordt in 1848 opgevolgd door Het Vaderland.

1839   De Antwerpse rederijkerskamer De Olijftak houdt een banket waarop Hendrik Conscience een betoog houdt tegen het Verdrag der 24 Artikelen. Dit is het Verdrag van Londen dat in de maak is en dat de nieuwe staat België internationale erkenning moet geven. Het doel van in 1835 opgerichte De Olijftak was de Vlaamsgezindheid te bevorderen tegenover de in 1834 opgerichte Société des sciences, lettres et arts d’Anvers. Even ontstaan in Brussel de zinverwante Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde en in Gent De Tael is gansch het Volk. Het niveau van De Olijftak was bijzonder hoog door de maatschappelijke positie van de leden, de luister van haar avondfeesten en de samenwerking met de stedelijke overheid. Haast alle schrijvers en schilders in Antwerpen waren lid en drongen zo de Franse culturele overheersing terug.

1841   Het Verenigd Koninkrijk bezet Hongkong.

1794   In Frankrijk bepaalt een wetsbesluit dat een Franstalige onderwijzer moet worden benoemd in elke gemeente van het Noorderdepartement, wat een deel van Frans-Vlaanderen is. Meer nog, ‘dans toutes les parties de la République, l’instruction se fera en langue Française’ (in alle delen van de republiek moet het onderwijs in het Frans geschieden). Hiermee komt een einde van het onderwijs in streektalen of grensoverschrijdende talen zoals het Nederlands, het Duits en het Catalaans.

1788   Sydney wordt gesticht. Of beter: wat later de stad Sydney in Australië zal worden. Dat loopt als volgt: de Franse ontdekkingsreiziger Jean-François de La Pérouse bereikt Botany Bay op 26 januari 1788. Maar op dezelfde komt een Britse vloot van elf schepen onder leiding van kapitein Arthur Phillip in de haven aan met een groep van 757 gevangenen, gaande van seriemoordenaars tot kruimeldieven, en zo’n 200 militairen. Ze stichten nabij Botany Bay de plaats die nu Sydney heet, eerst als Britse gevangeniskolonie, daarna als stad. Botany Bay was als vestigingsplaats afgevallen wegens het ontbreken van een goede ankerplaats en een drinkwaterbron.

Dit is het begin van de Europese kolonialisering van Australië. De Aboriginals zijn op dat ogenblik met zo’n 400 000. Tweehonderd jaar later zullen ze nog maar met 200 000 zijn, waarvan 130 000 halfbloeden, op een totale bevolking van 18 miljoen Australiërs.

De dag van de landing in Botany Bay wordt tegenwoordig jaarlijks herdacht als ‘Australia Day’. De dag is bovendien ‘grote-schoonmaak-dag’ in Australië.

1616   Nederlandse ontdekkingsreizigers varen als eerste om Kaap Hoorn heen, het zuidelijkste punt van Zuid-Amerika. Om het monopolie van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) te omzeilen had de Amsterdamse koopman Isaac le Maire in de zomer van 1615 twee schepen op reis gestuurd. De opdracht aan de schippers (zijn zoon Jacob en Willem Schouten) was een andere route naar Indië via Zuid-Amerika te vinden. Op 24 januari 1616 ontdekken zij een doortocht tussen Vuurland en Stateneiland, zuidelijker dus dan de al bekende Straat Magellaan. Deze doortocht heet nu Le Maire Straat. De kaap noemen ze Kaap Hoorn, naar hun thuishaven. De doorvaart was dus gevonden, maar bij aankomst in Indonesië op 2 november 1616 worden schip en goederen in beslag genomen, omdat VOC-gouverneur Jan Pieterszoon Coen niet gelooft dat ze een andere route dan de Straat Magellaan hadden gevonden. Eerherstel vindt pas jaren later plaats.

1340   Op de Vrijdagmarkt in Gent wordt de Engelse koning Eduard III tot koning van Frankrijk uitgeroepen en als nieuwe leenheer van Vlaanderen erkend. Jacob van Artevelde wist zo de economische relatie tussen Vlaanderen en Engeland te handhaven.