27 februari. Net binnen: Rijksdag staat in brand

Elk jaar   In Valencia, nabij de Torres de Serranos, La Crida, officiële opening van Las Fallas, een traditioneel festival. Duizenden deelnemers komen hier bijeen om naar de ceremonie en de vuurwerkshow te kijken en om gezamenlijk de start van Las Fallas mee te vieren. De term Fallas verwijst zowel naar het feest als naar de beelden (van hout en piepschuim) die speciaal voor het feest worden gemaakt. Op 19 maart eindigen Las Fallas met La Crema, het verbranden van die beelden.

Elke wijk van de stad heeft een Fallas-vereniging die een jaar lang werkt om de beelden te vervaardigen en te bekostigen. Te vergelijken met ons carnaval. In 2016 is het festival tot werelderfgoed verklaard. 

Konrad Lorenz (1903-1989)

1986   Overlijden in Wenen van Konrad Lorenz (85), etholoog of gedragsbioloog, grondlegger van die discipline. Konrad begon met het bestuderen van het instinctief gedrag bij dieren. In 1973 ontving Lorenz hiervoor samen met Karl von Frisch en Niko Tinbergen de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde.

Door jarenlange observatie van dieren bewees Lorenz dat wat voorgeprogrammeerd zit in het genetisch materiaal van het dier een biologisch gestuurd hechtingsmechanisme is dat door een inwendige klok in actie wordt gesteld. Dit hechtingsmechanisme zien we bij heel wat levende wezens. Zo kan bijvoorbeeld een hond die voor zijn vierde maand niet in contact met mensen komt niet meer gedomesticeerd worden.

In het Nederlands vertaalde werken van Lorenz zijn Ik sprak met viervoeters, vogels en vissen (1949), Mens en hond (1950), Over agressie bij dier en mens (1965) en De acht doodzonden van de beschaafde mensheid (1973), zijn meest gelezen boek.

Audrey van der Jagt (°1945)

1945   Geboorte in Rotterdam van Audrey van der Jagt, omroepster, presentatrice en journaliste. Ze begon bij de jeugdomroep Minjon van de AVRO en werd daar in 1965 omroepster. Voor dezelfde omroep presenteerde ze onder meer Ochtendconcert, Zoeklicht op Nederland, Fiori Musicali en daarna voor de TROS Coulissen. De meeste bekendheid kreeg ze, ook in Vlaanderen, als presentatrice van het Journaal op de NOS. Tussen 2005 en 1912 schreef, produceerde en regisseerde ze een reeks hoorspelen.

1940   De Amerikaanse scheikundigen Martin Kamen en Sam Ruben melden de ontdekking van koolstofisotoop C-14. Deze wordt tegenwoordig gebruikt voor datering van materialen: de koolstof-14 methode, tot grote voldoening van archeologen en historici.

1937   In zijn rapport aan secretaris-generaal Georgi Dimitrov vermeldt de Komintern- vertegenwoordiger in België, de Hongaar Andor Bereï, dat hij heeft deelgenomen aan de voorbereiding van de stichting van de Vlaamse Kommunistische Partij (VKP). Hij heeft, zo schrijft hij, in het bijzonder ‘de tendens bij de Vlaamse verantwoordelijken bekritiseerd om de activiteit van de nieuwe partij meer te concentreren op de strijd tegen de Belgische staat dan tegen het fascisme’. Een maand later bevestigt een resolutie van het Secretariaat van de Komintern dat de belangrijkste taak van de VKP erin bestaat het Vlaamse volk te overtuigen van het Duitse gevaar. Om dat gevaar te keren is de eenheid tussen Vlamingen en Walen onontbeerlijk.

1933   De Rijksdagbrand in Berlijn. In februari 1933, als Hitler net aan de macht is, komt de werkloze Nederlandse communist Rinus van der Lubbe voor een paar weken naar Berlijn. Op 25 februari sticht hij brand in een stempellokaal, het stadhuis en het keizerlijk paleis, brandjes die in de kiem worden gesmoord. Maandagavond 27 februari 1933 breekt hij in het gebouw van de Rijksdag in om het nog eens te proberen. Ditmaal treft van der Lubbe doel en de Rijksdag gaat in vlammen op. Bij het gebouw wordt van der Lubbe opgepakt. De nazi’s stellen dat Van der Lubbe hulp had gekregen van een groep communisten. Op 10 januari 1934 wordt hij na een vier maanden durend proces in Leipzig onthoofd en anoniem begraven.

Vele deskundigen betwijfelen of de brand inderdaad door van der Lubbe werd gesticht. Ze geloven dat de nazi’s de Rijksdag zelf in brand staken om hard te kunnen optreden tegen de communisten. Bij eigen onderzoek vond ik in de jaren 1960 bij toeval een geloofwaardige ooggetuige. Zijn verhaal was dat SA-bewakers van de Rijksdag van der Lubbe aantroffen op het ogenblik dat hij daar weer probeerde brand te stichten. Ze namen contact op met hun oversten die daarin onmiddellijk een kans zagen voor een propagandastunt. De SA-mannen rekenden van der Lubbe in en voltooiden zijn werk.

1930   Geboorte in Thomasville (Georgia) van de Amerikaanse actrice Joanne Woodward, bekend van films als Breathing lessons, Paris blues, Harry and son, A kiss before dying, The long hot summer, The glass menagerie, enz. In 1957 krijgt ze een Oscar voor The three faces of Eve waarna ze het jaar daarop trouwt 1958, en tot zijn dood in 2008 getrouwd blijft, met acteur-regisseur Paul Newman (1925-2008). Joanne wordt vandaag 91.

1900   In Groot-Brittannië wordt de Labourpartij opgericht.

ADVN/Archief voor Nationale Bewegingen

Emiel J. Schiltz (1865-1929)

1865   Geboorte in Antwerpen van Emiel J. Schiltz, advocaat en Vlaams politicus. Tijdens zijn studies rechten studeren in Leuven wordt hij, wegens baldadigheden waaraan hij geen deel had genomen, van de universiteit weggestuurd. Nadat de ware Waalse daders ontdekt zijn, mag Schiltz terugkeren op voorwaarde dat hij dit schriftelijk aan de rector zou vragen. Hij weigert dat te doen, gaat nog liever als klerk bij de griffie van het Antwerpse gerechtshof werken en promoveert in 1892 tot doctor in de rechten voor de Centrale Examencommissie. Hij vestigt zich als advocaat te Antwerpen en sluit aan bij de Nederduitse Bond en de Meetingpartij.

Bij de verkiezingen van 1894 in Aalst steunt Schiltz volop priester Adolf Daens. In 1895 is hij een van de medestichters van de daensistisch geïnspireerde Vlaamse Christene Volkspartij in Antwerpen. Maar als het Antwerpse daensisme rond 1900 een linkse en antiklerikale koers gaat varen, breekt hij ermee en keert terug naar de Nederduitse Bond en de Meetingpartij. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werkt hij als ambtenaar voor de uitgeweken Belgische regering in Le Havre. Met het activisme heeft hij helemaal niets op. Door contacten met Vlaamsgezinden, achtergebleven in bezet België, wijzigt hij na 1918 zijn houding. Hij verdedigt onder meer August Borms voor het assisenhof. Schiltz blijft politiek bedrijvig, maar vindt moeilijk zijn draai, niet bij de katholieken en evenmin bij de Frontpartij.

Als advocaat ijvert hij voor de vernederlandsing van het gerecht, onder meer als voorzitter van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen. Naast zijn bijdragen aan politieke bladen zoals Het Volksrecht schrijft hij eveneens gedichten, toneelstukken en essays. Hij houdt talrijke voordrachten en verwerft een reputatie als begenadigd verteller. Emiel Schiltz overlijdt in 1929. Hij was de oom van Hugo Schiltz.