5 december. Net binnen: Inquisitie start heksenjacht

2014   Overlijden van koningin Fabiola van België (86), geboren Fabiola Mora y Aragon, 1928-2014). Deze Spaanse gravin uit Madrid trouwde in 1960 met koning Boudewijn I, die vanaf 1951 op de Belgische troon zat. Ze was opgeleid als verpleegster, schreef ook kinderverhalen, maar bleef zelf kinderloos.

Fritz Lang (1890-1976)

1976   Overlijden in Wenen van Fritz Lang (85), Oostenrijks/Duits/Amerikaans filmregisseur. Hij is de zoon van een Weense stadsbouwmeester en trouwt in 1921 met de Duitse actrice en romanschrijfster Thea von Harbou (1888-1954). Van toen af schrijft Lang al zijn scenario’s in samenwerking met haar. Hij verwerft ook de Duitse nationaliteit. Maar hun huwelijk houdt geen stand en wordt in 1933 ontbonden. Hij slaat het aanbod van Goebbels af om het hoofd te worden van de Duitse filmindustrie, vestigt zich even in Parijs en vanaf 1934 in Hollywood. Hij verkrijgt het Amerikaanse staatsburgerschap in 1939 en keert in 1956 terug naar Duitsland.

Vele van zijn films zijn bekend gebleven of zelfs wereldberoemd geworden. Zo Dr. Mabuse, der Spieler (1922), Die Nibelungen (1924), Metropolis (1927), M (1931), The Woman in the Window (1944), Human desire (1954), Moonfleet (1955), While the city sleeps (1956), The thousand eyes of dr. Mabuse (1960).

1957   In Nederland ging deze dag de geschiedenis in als ‘Zwarte Sinterklaas’. Na een al maanden durende anti-Nederlandse stemming in Indonesië, waar ook president Soekarno (1901-1970) ijverig aan meedeed, worden alle Nederlanders ‘staatsgevaarlijk’ verklaard en gesommeerd het land te verlaten. Nederlandse bedrijven worden genationaliseerd. In de maanden daarop vertrekken bijna 50 000 Nederlanders uit Indonesië. De economische banden worden vrijwel helemaal worden verbroken, waar de Indonesische bevolking meer schade van ondervindt dan de Nederlandse. In 1960 verbreekt Indonesië ook de diplomatieke betrekkingen met Nederland.

1952   De eerste keer dat Sinterklaas en Zwarte Piet op de Nederlandse televisie worden ontvangen.

Jannie Karst (1941-2018)

Presentatrice is Mies Bouwman. Zij vervult deze taak tot 1973.

1941   Ook Nederland heeft zijn dialectzangers. Neem nu Jannie Karst, geboren op 5 december 1941 in Emmen (Drenthe) als Jannie Dubbelboer. Deze zangeres en tekstdichteres, was de dochter van een turfsteker en groeide uit tot de ‘koningin van het Drentse lied’. Ze trad op met haar zoon René Karst als Duo Karst. Bekende nummers: Vlinder, Ik heb u lief (Drents volkslied), Ik stao op wacht, Het vuult zo warm as ik Drents heur, Op de grote stille heide. Moeder van zangeres Erika Karst. Ze overleed in 2018 in Emmen op de leeftijd van 76.

Wilhelmina Drucker (1847-1925)

1925   Overlijden in Amsterdam van Wilhelmina Drucker (78), geboren als Wilhelmina Lensing. Deze vrouwenactiviste was de dochter van een ongehuwde moeder. Ze was een radicale feministe die haar leven lang fel en verbeten voor vrouwenrechten streed. Stichtte in 1894 de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht, samen met Aletta Jacobs (zie Vandaag 10 augustus). De bijnaam van Wilhelmina kent iedereen nog: in 1969 werd de vrouwenactiegroep ‘Dolle Mina‘ naar haar genoemd.

1901   Geboorte in Würzburg van de natuurkundige Werner Karl Heisenberg, een van de grondleggers van de kwantummechanica. Hij ontving in 1932 de Nobelprijs en leidde vanaf 1941 het Max-Planck Instituut voor Natuurkunde in Berlijn. Hij overlijdt in 1976.

1901   Geboorte in Chicago van cartoonist en filmproducent Walt Disney. Hij begon zijn carrière als krantenbezorger en bedacht in 1926 van het personage Mickey Mouse. Hij was zelf de stem van Mickey. Bewonderd door de futurist Marinetti en door Mussolini, die hij in 1932 ontmoette. Actieve anti-communist, geloofde rotsvast in traditionele normen en waarden. Auteur van verschillende meesterwerken geïnspireerd door Europese legenden, zoals Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen (1937), Pinocchio (1940), Bambi (1941) en Fantasia (1941). Hij overleed in 1966 aan longkanker. Grondlegger van het Disney-imperium. Hij heeft 32 Oscars op zijn naam staan, een record.

1874   Geboorte in Vilvoorde van Frans Gelders sr. In zijn jeugd is hij als arbeider de onbetwiste leider van de jonge socialistische beweging te Vilvoorde. Gelders wordt socialistisch gemeenteraadslid, schepen, provincieraadslid en van 1925 tot zijn dood volksvertegenwoordiger. Als gemeenteraadslid voert hij het Nederlands in bij de toen nog volledig Franstalige gemeenteraad van Vilvoorde. Met zijn blad De Vilvoordse Democraat laat hij ook een duidelijk Vlaamse stem horen in de door de Franstaligen gedomineerde Brusselse federatie van de Belgische Werkliedenpartij (BWP). Gelders staat voor een Vlaamse, linkse en antiklerikale koers. Als volksvertegenwoordiger speelt hij een belangrijke rol bij het opstellen van de taalwetgeving van 1932. Hij overlijdt in 1949 op de leeftijd van 74.

1871   Marcinelle (Henegouwen), berucht om de grote mijnramp van 1956, had al vroeger een slechte reputatie. Op 5 december 1871 kostte een kabelbreuk 21 mijnwerkers het leven. Op 9 december van datzelfde jaar sterven er 14 kompels door mijngas. En een week later nog eens 10 mensen.

1845   De Amerikaan Aaron Allen vraagt octrooi aan op de klapstoel. De doelgroep bestond voornamelijk uit cabaretiers met slechte programma’s. Dan zouden tenminste de stoelen nog kunnen klappen.

1830   Eerste openbare uitvoering, in het auditorium van het Conservatorium van Parijs, van Hector Berlioz’ Symphonie fantastique.

Pieter Corbeels (1755-1799)

1798   De Boerenkrijg wordt tijdens een beslissende veldslag nabij Hasselt definitief door de Fransen neergeslagen. De Boerenkrijgers bestreden de Franse bezetter in 1798 onder de strijdkreet ‘Voor Outer en Heerd!’. Geleid door onder meer Emmanuel Rollier (1769-1851), Pieter Corbeels (1755-1799) en Jozef van Gansen (1766-1842) boekte het verzet van de boeren aanvankelijk enkele opmerkelijke successen, maar uiteindelijk blijken de boerenmilities te slecht bewapend om echt partij te bieden aan het goed getrainde Franse leger. Hun moed is spreekwoordelijk gebleven.

1484   In antwoord op een verzoek van inquisiteur Heinrich Kramer, vaardigt paus Innocentius VIII de bulle Summis desiderantes affectibus uit tegen ‘de heksen waarover in Noord-Duitsland wordt gesproken’. Hiermee wordt officieel de ‘heksenjacht’ geopend in Duitstalige landen en bij ons. Een lange en wreedaardige repressie overvalt de kerkprovincies Mainz, Bremen, Salzburg, Trier en Keulen. Onder deze laatste vielen ook de bisdommen Utrecht en Luik, samen zowat de helft van de Lage Landen. Twee jaar later zullen de inquisiteurs Heinrich Kramer en Jacob Sprenger de Malleus Maleficarum (De heksenhamer) publiceren waarin de middelen om ‘hekserij’ te bestrijden in detail worden beschreven.

1360   De Franse koning Jan II de Goede decreteert de creatie van de frank: ‘We bevelen dat de denarius van fijn goud […] voortaan goudfrank zal heten […] We zullen zo een stabiele munt behouden zo lang als het in goede orde kan geschieden en ons volk niet zal belasten’.

362   Executie van de christen Pelinius, na zijn dood heilig verklaard. De Dictionnaire hagiographique van abbé Pétin (1850) vermeldt dat hij ter dood werd gebracht omdat hij ‘op wonderbaarlijke wijze een tempel van Mars had laten instorten door de kracht van zijn gebeden’.