9 oktober. Net binnen: Jules Croiset geboren, de man die zichzelf ontvoerde

1978   Overlijden in Bobigny bij Parijs van de zanger Jacques Brel (49), een in Brussel geboren Franstalige Vlaming.

1958   Overlijden in Castel Gandolfo van paus Pius XII (Eugenio Pacelli). Hij ging door voor conservatief, maar tot ontgoocheling van de conservatieve katholieken heeft hij er exact drie jaar voor zijn dood nog aan herinnerd dat ‘de katholieke kerk zich op geen enkele manier identificeert met de westerse cultuur’.

ADVN

Gerda Haighton (1921-2012)

1953   Oprichting van de Vrouwenbeweging voor Amnestie (VBA) om hulp te verlenen aan slachtoffers van de repressie, al dan niet in gevangenschap, en hun gezinnen. De VBA ontstond in de marge van de Vlaamse Concentratie en werd gesteund door onder meer Hendrik Tanrez en Piet van Rossem (sr.). Tal van mannen hadden hun burgerrechten verloren en konden daardoor moeilijk georganiseerde hulp op het getouw zetten. De meeste vrouwen konden zich vrijer bewegen en het was dan ook Nederlandse vrouw van Piet van Rossem (jr.), Gerda Haighton (1921-2012), die de leiding over de VBA nam. De Vlaamse Vrouw was het tijdschrift van de vereniging.

De VBA bood in eerste instantie materiële en morele steun aan diegenen die door de repressie waren getroffen. Daarnaast concentreerde de VBA zich op de strijd voor amnestie.

1937   Geboorte in Deventer (Overijssel) van Jules Croiset, acteur van Nederlands-Joods-Vlaamse afkomst. Politiek werd hij vooral bekend door een compleet verzonnen ontvoering die hij in 1987 zelf in scène zette. Hij had met anderen geprobeerd in Rotterdam de opvoering van Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder (de afstudeervoorstelling van de jonge regisseur Johan Doesburg) te verhinderen. Hij ging hierbij zover dat hij drieste dreigbrieven schreef, onder meer naar mede-opposant Freek de Jonge. Dat inspireerde deze tot de voorstelling De conferencier, het boekenweekgeschenk en de leugen.

Jules Croiset kiest België als locatie voor zijn nepontvoering. Hij verbergt zich hier, waarna zijn ‘onrustwekkende verdwijning’ veel los maakt in Nederland. De politie zendt opsporingsberichten uit op televisie. Als Croiset weer opduikt, verklaart hij te zijn ontvoerd door ‘Nederlandse neonazi’s’ en door hen in de buurt van Charleroi in een rioolbuis te zijn gestopt. Kennelijk wilde hij een en ander aantonen waarvoor echte bewijzen ontbraken. Na een aantal uren verhoor op het politiebureau geeft Croiset toe dat hij de ontvoering heeft verzonnen.

De toenmalige steradvocaat Bob van der Goen schreef hierover een uitvoerig artikel, ‘De tragedie van Jules Croiset en de joodse identiteit’: ‘Maar als we dan moeten aannemen dat er geen antisemitisme van enige betekenis in ons land is, wordt de vraag hoe Jules Croiset (…) er toe kwam niet alleen het tegendeel te beweren, maar er zelf de bewijzen voor te gaan scheppen, des te klemmender. Na afloop van de “ontvoering” verklaarde Jules Croiset dat hij vooral beledigd was in zijn “jood zijn”. Het is duidelijk dat het antwoord op zijn minst in verband moest staan met de kwestie van de joodse identiteit’. (Hollands Maandblad, jaargang 1988, blz. 482-493).

Jules Croiset is de zoon van de Nederlands-Joodse acteur Max Croiset (1912-1993) en de Vlaamse actrice Jeanne Verstraete (1912-2002). Hij speelde in tientallen tv-series en films waaronder Vrienden voor het leven (1991-1993), Medisch Centrum West (1988), Uilenspiegel (1973) en De Leeuw van Vlaanderen (1984).

Hermann W. von der Dunk (1928-2018)

1928   Geboorte in Bonn (Noordrijn-Westfalen) van Hermann W. von der Dunk, een invloedrijk Nederlands historicus van Duitse afkomst. Hij was van 1967 tot 1990 hoogleraar hedendaagse geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Von der Dunk hield van een breed-cultureel perspectief en kende geen heilige huisjes. Men kan hem een non-conformistische conservatief noemen. Daarvan getuigen onder meer zijn boeken Conservatisme (1976), zijn ‘Dans rond de collectieve identiteit’ (in De lectuur van het verleden, opstellen aangeboden aan Reginald de Schryver, 1998) en zijn magistraal, tweedelig De verdwijnende hemel. Over de cultuur van Europa in de twintigste eeuw (2000). Hij interesseerde zich ook fel voor de Conservatieve Revolutie (Armin Mohler) en zou in 2000 hierover in Gent voor de Gentse Kultuurverenging (GKV) van prof. Jacques de Visscher een lezing geven, maar moest die helaas om gezondheidsredenen afzeggen.

Een treffend citaat van hem: ‘Overzien we de hele ontwikkeling, dan lijken de tegenstanders van die Verlichtingserfenis, die het geloof in reden en vooruitgang dwaasheid en een illusie noemden, omdat de ratio altijd uiteindelijk in dienst staat van de irrationele krachten en passies, in de enkeling als in de samenlevingen, het gelijk aardig aan hun kant te hebben’. (De verdonkerde Verlichting. Rond een omstreden erfenis, 1993, p. 18).

Hij overlijdt in 2018, op de leeftijd van 89.

1817   De universiteit Gent, opgericht door koning Willem I van de verenigde Nederlanden, wordt plechtig geopend. Het eerste professorenkorps telt 16 leden. Voor de vier faculteiten (Letteren, Rechten, Geneeskunde en Wetenschappen) schrijven zich 190 studenten in.

1793   Een vergeten stukje Franse Revolutie: na een belegering van 66 dagen capituleert de stad Lyon voor de revolutionaire troepen. Onder leiding van generaal Kellermann (1735-1820) begint de wrede repressie: moorden, verkrachten en plunderen. Het aantal dodelijk slachtoffers wordt nauwkeurig opgelijst en naar Parijs gemeld: het zijn er 1962. Daarnaast wordt er een symbolische straf opgelegd: de stad Lyon mag haar naam niet meer dragen en wordt omgedoopt tot ‘Gemeente zonder naam’. Erger is dat op last van de revolutionaire Conventie de huizen van alle ‘vijanden van de revolutie’ moeten worden afgebroken. Om het simpel te houden en zeker niets te vergeten breekt men systematisch de totale oude binnenstad af.

Niettemin vindt men in Parijs dat Kellermann het allemaal niet snel en niet radicaal genoeg heeft gedaan. Onder Robespierre zet men hem gedurende 13 maanden gevangen. Hij ontsnapt op het nippertje aan de guillotine. Onder Napoleon wordt hij gerehabiliteerd en krijgt hij als compensatie het domein Johannisberg, op de rechter Rijnoever, ontnomen aan de familie Oranje-Nassau en meer bepaald aan de man die later koning Willem I van de herenigde Nederlanden zal worden.

Standbeeld van Ferdinand Verbiest (1623-1688) op de Markt van Pittem

1623   Geboorte in het West-Vlaamse Pittem, van Ferdinand Verbiest, Vlaams missionaris in China en keizerlijk astronoom. Hij bouwt in Beijing een, voor zijn tijd, uniek uitgerust keizerlijk observatorium. Een monument te zijner ere heeft in Beijing alle regimes overleefd. Hij ontwierp ook kanonnen, een thermometer, tekende een nieuwe wereldkaart en ontwierp het eerste motorvoertuig: in zijn standaardwerk Astronomia Europea (1687) beschrijft Verbiest het eerste stoomwagentje dat op eigen kracht voortbeweegt.

1201   Geboorte in Rethel (Champagne), in een boerenfamilie, van Robert de Sorbon, kapelaan van Lodewijk IX en oprichter van de Sorbonne.

1197   Boudewijn IX, graaf van Vlaanderen, beëindigt zegevierend zijn campagne tegen de Franse koning Philippe Auguste door de steden Aire en Saint-Omer weer in te nemen.

439   Genserik, koning van de Vandalen, verovert Carthago.