Vandaag 1598: Filips van Marnix van St.-Aldegonde overleden, diplomaat en raadgever van Willem van Oranje, auteur van het Wilhelmus

In Leiden overlijdt op 15 december 1598 Filips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde, Zuid-Nederlands schrijver, diplomaat, geleerde en raadgever van Willem van Oranje. Hij is 58. Marnix was burgemeester van Antwerpen tijdens het beleg en de val van de stad in 1585 en theoreticus van onze nationale opstand tegen Spanje.

Marnix is de meest waarschijnlijke auteur van het Wilhelmus, het volkslied van de Nederlanden. De herkomst van de tekst is niet met zekerheid bekend. De meeste teksten van geuzenliederen waren anoniem, omdat de Spanjaarden op het maken van opstandige liederen de doodstraf hadden gesteld. In een scriptie van historica Gudrun Dekker-Schwichow (Rijksuniversiteit Groningen) uit 2008 wordt Marnix’ auteurschap bevestigd op basis van muzikale en tekstuele parallellen van drie andere liederen van zijn hand.

Marnix wordt in 1540 in Brussel geboren. Hij studeert theologie in Leuven, Parijs, Padua en uiteindelijk in Genève, bij Johannes Calvijn. In 1565 sluit Marnix zich aan bij het Eedverbond der Edelen. Na de Beeldenstorm (augustus 1566) vlucht hij naar Bremen, nadien naar Oost-Friesland, waar hij in kasteel Lütetsburg zijn polemische Den Byencorf der H. Roomsche Kercke (1569) publiceert, een felle satire op de katholieke kerk, die ten minste 23 drukken kent.

Vanaf 1571 is Marnix een belangrijke medewerker van Willem van Oranje, en voert veel diplomatieke missies voor hem uit. Tijdens de strijd tegen de Spaanse bezetter wordt hij in 1573 gevangengenomen. Een jaar later komt hij vrij door een uitwisseling van gevangenen.

In het najaar van 1576 bereidt Marnix de Pacificatie van Gent voor, waarbij Willems positie in de Verenigde Nederlanden versterkt wordt en onze provincies een ‘Generale Unie’ sluiten. In 1583 benoemt Willem hem tot burgemeester van Antwerpen en draagt hem op de stad te verdedigen tegen de Spanjaarden. Een haast onmogelijke opdracht voor Marnix, die moedig is, maar geen militair. Na de Val van Antwerpen (17 augustus 1585) is het prestige van Marnix bij Willem van Oranje en de Staten-Generaal erg gehavend.

Teruggetrokken op zijn herbouwde kasteel Aldegonde in Vlissingen (Zeeland) begint hij in opdracht van de Staten van Holland de bijbel te vertalen. Maar hij overlijdt voor het werk af is en wordt begraven in het koor van de Pieterskerk in Leiden.

Hij was opeenvolgend getrouwd met Philippotte van Belle (uit Frans-Vlaanderen) met wie hij vier kinderen kreeg, Katrien van Eeckeren (twee kinderen) en Jossine de Lannoy (kinderloos).

In onder meer Antwerpen, Amersfoort, Amsterdam, Gent, Den Haag, ‘s-Gravenzande, West-Souburg, Leeuwarden, Leiden, Roosendaal, Utrecht en Vlaardingen zijn straten naar Marnix vernoemd. Zowel in de Hoogstraat als op de Zavel in zijn geboortestad Brussel staan standbeelden van Marnix.

Een veerboot uit 2021, die op de Schelde in Antwerpen vaart, heet Marnix Van Sint Aldegonde. Naar Marnix zijn onder andere de vrijmetselaarsloge Marnix van St.-Aldegonde in Antwerpen, het Marnix Gymnasium in Rotterdam, de Marnix Academie in Utrecht en de bekende serviceclub Marnixring vernoemd.