Ad Verbrugge: ‘Corona is intensieve menshouderij’

De conservatieve Nederlandse filosoof Ad Verbrugge werd bekend met zijn boeken Tijd van Onbehagen (2004) en Staat van Verwarring (2013). Met zijn YouTube-programma ‘De Nieuwe Wereld’ probeert hij debat op gang te brengen over de eenzijdige omgang met corona. Zelf noemt hij het virus gekscherend ‘Spongebob’, naar het cartoonfiguurtje. De mensheid houdt zichzelf voor dat er iets intelligents en vijandigs moet worden bestreden, terwijl de strijd verheerlijkt wordt. ‘We vinden het afstotelijk, maar het trekt ons ook geweldig aan. Een beetje zoals de slechterik in een politieserie, of een horrorfilm.’

Verbrugge schetst in een interview met Doorbraak hoe de permanente corona-angstmodus kenmerken heeft van een mentale pathologie, die mee vorm krijgt door de technologische wereld waarin we leven.

Ontlijfde ruimte

‘Een aanzienlijk deel van de gedragsverandering die we het voorbije jaar hebben meegemaakt, heeft het voorbije decennium vorm gekregen door onze veranderde technologische omgeving. We zijn het voorbije decennium in grote mate schermwezens geworden. We verkeren in een ontlijfde ruimte. Dertig jaar geleden was de computer een hulpmiddel, waar je af en toe gebruik van maakte. Nu is de omgang quasi permanent, en heeft de computer al een verregaande invloed op de houding van je lichaam. De verhouding van mens tot computer wordt anders. Arbeid is ook veel minder fysiek dan vroeger.’

‘Besef dus goed dat corona als verschijnsel een ziekte is die in verschillende opzichten hoort bij ons technologisch tijdperk’, gaat Verbrugge verder. ‘Neem nou de detectie van de ziekte. We hadden haar op een totaal andere manier beschreven mocht ze vijftig jaar geleden toe hebben geslagen. We zouden niet eens geweten hebben dat het virologisch iets anders zou zijn geweest dan een zware griep. De ziekte zou ook geen dagelijkse wereldwijde nieuwsstroom zijn, waarbij permanent het aantal besmettingsgevallen en doden wordt bijgehouden.’

Vooral de schuld van een ander

Met het moralisme achter de coronamaatregelen, heeft de conservatieve filosoof niet veel op. ‘Het is er vooral op gericht om ervoor te zorgen dat anderen geen bedreiging vormen. Een minderheid zal misschien een oprechte bekommernis om de gezondheid van anderen koesteren. De meerderheid wil vermoedelijk vooral de ander binnenhouden om zichzelf te beschermen. De grens tussen die twee is nooit duidelijk. De meerderheid gaat bijgevolg ook steeds minder van de ander verdragen. Met een onaangename massadynamiek tot gevolg.’

Wat nu gebeurt, is voor Verbrugge ook kenmerkend voor een ‘baby-boomer adolescentenmaatschappij’ die bepaalde caritatieve christelijke waarden heeft doorgetrokken tot in het absurde. Daardoor verliezen die waarden aan betekenis.

‘Begin jaren 90 waren de uitgaven voor zorg en onderwijs in Nederland gelijk, jaarlijks een dikke dertig miljard euro. Inmiddels geven we jaarlijks zo’n 100 miljard euro uit aan zorg, en zo’n 40 miljard euro aan onderwijs (voor België respectievelijk 47 miljard euro voor gezondheidszorg en 21 miljard euro voor onderwijs, nvdr). Dat wil dus zeggen dat je zorg maatschappelijk gesproken veel belangrijker vindt, terwijl ons onderwijs evident met kwaliteitsproblemen kampt. Het lijkt natuurlijk heel christelijk wanneer er wordt opgeroepen om aan je naasten te denken en hen niet ziek te maken. Maar het wordt toch wat sinister wanneer je beseft dat we mogelijk bereid zijn om alles op te offeren ten gunste van het naakte bestaan. De caritas dreigt nu ten koste van het leven te gaan.’

Angst voor de dood, plus vergrijzing

Zonder het generatieconflict op te poken, wijst Verbrugge op een verregaande angst voor de dood. Die versteent onze samenleving. ‘Vele generaties zijn niet meer bereid om te sterven. Maar sterven is van nature ook de manier waarop plaats wordt gemaakt voor een nieuwe generatie. Op die manier kunnen er ook nieuwe dingen opbloeien. Het is de natuurlijke cultuurcyclus van leven en dood waarin de generaties elkaar opvolgen en hun stempel drukken op de tijd. Vergrijzing in combinatie met een grote angst voor ziekte en dood leidt tot een verstening van onze gehele samenleving, ten koste van het nieuwe leven.’

Oplossingen vragen aan een filosoof lijkt een belediging, maar de omslag kan sneller komen dan we denken, zo houdt Verbrugge ons voor. ‘Als blijkt dat ook de wetenschap met het technologische alternatief helemaal niet voor een fundamentele oplossing zorgt, of zelfs de situatie heeft verergerd, dan zal de verwarring totaal zijn. Het zou voor de wetenschap beter zijn als we de onzekerheid in de huidige situatie niet proberen te verdoezelen.’

Lees het volledige en onverkorte interview met Ad Verbrugge vandaag op Doorbraak: ‘Alleen ontgoocheling kan de situatie veranderen’.