Alain Winants: luide stem van de ‘stillen’

Op een zomerse middag liet hij zich nog twee uur interviewen door Kobe Ilsen in het Radio 1-programma Touché (27 juli). Of hij een dossier bij de Staatsveiligheid heeft, vroeg Ilsen. ‘Daar kan ik niet op antwoorden’, stelde Winants. We zijn er echter haast zeker van dat Doorbraak wél een dossier heeft bij de Veiligheid van de Staat.

Winants is jurist en criminoloog van opleiding (VUB) en maakte al snel carrière in het Openbaar Ministerie – het parket – in Brussel. In 2006 was de plaats van administrateur-generaal vacant. Na een sollicitatieprocedure en een ‘geheime screening’ van hemzelf en zijn naaste familie, werd hij aangeworven. Onder meer voor de uitstekende relaties die hij uitbouwde met de Franse inlichtendiensten, werd hij in december van toenmalig Frans president Sarkozy benoemd tot Ridder van het Légion d’Honneur van de Franse Republiek. Ondertussen is Winants begonnen aan zijn tweede mandaat van vijf jaar aan de top van de veiligheidsdienst.

Eerder was hij voor het Openbaar Ministerie openbaar aanklager in enkele ophefmakende rechtszaken als Andras Pandy (de Brusselse Hongaar die zowat heel zijn familie vermoordde), het Rwandese genocideproces en in 2002-2004 het proces tegen de drie vzw’s van het Vlaams Blok, wat die partij heeft doen kiezen voor een nieuwe naam. Een politiek proces, zo spraken de partijkopstukken, daarin gesteund door enkele opiniemakers als Matthias Storme. De daaropvolgende verkiezingen, die het Blok/Belang voerde onder de vlag van vrije meningsuiting leverden een ongezien succes op.

Kun je Winants daarop pakken? Is hij wel politiek neutraal? Door het feit dat hij én het Vlaams Blok bestreed als nu het salafisme – zowel in Humo (10 april) als De Morgen (27 juli) noemde hij die stroming ‘waarschijnlijk de grootste bedreiging voor onze democratie’ – zou je kunnen stellen van wel. Tenminste toch vanuit het standpunt dat de Veiligheid van de Staat die laatste moet beschermen tegen elke vorm van extremisme die de pijlers van de democratische rechtsstaat bedreigen. Immers, salafisme kan een reactie oproepen bij extreemrechts, wat dan weer tot polariserende acties van extreemlinks zou kunnen lijden. ‘En dan is de cirkel rond’, redeneert de opper-agent. Daar ligt een van de redenen waarom hij zou willen dat de salafistische organisatie Sharia4Belgium wordt verboden (lees: buiten de wet worden gesteld). ‘Belkacem (woordvoerder van de salafistische sociëteit – red.) is geen clown! (…) Deze radicale stroming binnen de islam is de grootste bedreiging voor de Belgische democratie. Ze winnen steeds meer aanhangers en willen een parallelle samenleving oprichten terwijl ze de moderne maatschappij verwerpen’, aldus Winants (DM, 27juli). Hen de nationaliteit afnemen – zoals het VB vraagt – is geen gemakkelijke procedure. Een verbod van Sharia4Belgium is niet voldoende. Winants zoekt naar de redenen van het relatieve succes van de vereniging: ‘je zit daar in een socio-economische problematiek, toegang tot werk, huisvesting, onderwijs …’ maar kan daar zelf niets aan doen. Hij is geen politics, noch heeft hij politieke macht. Maar door regelmatig de pers te woord te staan, oefent hij natuurlijk wél politieke druk uit.

Terug naar de vraag naar ’s mans neutraliteit. Daar valt niet eenvoudig op te antwoorden. Hij zit er zeker met het stempel van ‘liberaal uit Vlaanderen’. Zijn voorganger Koen Dassen verdween nog voor zijn mandaat was afgerond, en dus moest iemand met dezelfde stalgeur zijn plaats innemen. Kwatongen beweren ook dat de man nogal franskiljons zou zijn – zijn rol in de veroordeling van het VB heeft zeker tot dat gerucht bijgedragen.

Sinds enkele jaren publiceert de Veiligheid van de Staat een jaarverslag. In het meest recente – van 2010 – lezen we dat de dienst niet alleen moslimextremisten volgt of politieke extremisten, maar ook ‘dierenrechtenextremisten’, ‘eco-extremisten’, ‘ultranationalisten’ – waaronder Voorpost – en ‘radicale steun aan mensen zonder papieren’. En dan gaat het enkel om binnenlandse verenigingen zonder expliciete buiten-Europese connecties. In het jaarverslag van 2009 duiken ook nog zijdelings NSV en KVHV op, maar niet expliciet. Waar rook is, is ongetwijfeld vuur …