Amnestie in Catalonië?

Het zal de andere Vlaamse waarnemers op 1 oktober ook wel opgevallen zijn dat veel bijzitters in de stembureaus erg jong waren. In ‘mijn’ stembureau was er een tafel waar de twee verantwoordelijken voor het opnemen van de stemmen amper ouder waren dan achttien. Het waren twee meisjes: de dochter van een bijzitter aan een andere tafel, en een vriendin. Je kon je inderdaad vrijwillig opgeven om bijzitter te zijn.

Kwajongens en stormtroepen

Toen de eerste kiezers binnenkwamen zaten de twee meisjes daar fier en onwennig tegelijk. Wat later zaten ze de hele tijd beteuterd naar hun smartphone te staren toen het registratiesysteem plat lag. Tegen de middag hadden ze ocharme een tiental stembiljetten in hun stembus. Kort nadien viel met veel geweld de Guardia Civil binnen. Agenten met zwarte maskers namen de stembussen en smartphones in beslag en registreerden de identiteit van de bijzitters.

Voor het Spaanse regime zijn de twee meisjes medeplichtig aan een misdrijf. Ze hebben meegewerkt aan een illegaal referendum. Vermoedelijk kan hun ook een inbreuk op de privacywetgeving ten laste worden gelegd. Ze hebben immers zonder enige wettelijke autorisatie identificatiegegevens van burgers opgeladen via een illegale app. Er hangt hun dus een proces boven het hoofd, met risico op een zware sanctie. Een gevangenisstraf allicht niet, al weet je in Spanje nooit.

Voor de ouders van die kinderen moet dat een nachtmerrie zijn. Ongetwijfeld voelt de vader zich nu ongelofelijk schuldig omdat hij zijn dochter en haar vriendin medeplichtig heeft gemaakt. Het ging hier overigens niet om radicale militanten, maar om ‘gewone’ mensen. Waarschijnlijk hebben zij nooit beseft met welke niets ontziende en wrede tegenstander ze te maken hadden. Het hele referendum had iets van een olijke kwajongensstreek. Tot op het moment dat de stormtroepen van het regime ten tonele verschenen.

 Amnestie

In het licht hiervan kan men gemakkelijk begrijpen dat ‘amnestie’ een belangrijk thema zal worden in Catalonië. Duizenden Catalanen moeten vrezen dat de politie binnenkort aan de deur staat met een dagvaarding. Het openbaar ministerie hervat het gerechtelijke offensief tegen lokale mandatarissen, meldde El País vorige dinsdag. Dat gerechtelijke offensief zal zich geleidelijk uitbreiden naar iedereen die van ver of dichtbij iets met het referendum te maken had. Tot uiteindelijk ook de kleine garnalen in het vizier zullen komen, zoals de twee meisjes.

Heel wat Catalanen hebben dezer dagen dus wel ergere kopzorgen dan de vraag hoe het nu zit met de onafhankelijkheid. En dat is precies wat het Spaanse regime beoogt met de harde repressie: het politieke debat moet zich verleggen van de onafhankelijkheid naar de amnestiekwestie. Dat is voor Madrid een vrij onschuldig en zelfs aantrekkelijk thema, om verschillende redenen.

Ten eerste is het voor het regime relatief gemakkelijk om tot op zekere hoogte op die vraag in te gaan. Madrid kan zijn internationale imago wat oppoetsen door zich ‘grootmoedig’ op te stellen tegenover de Catalaanse delinquenten. Zeker, de radicale Spaansgezinden zullen nooit aanvaarden dat er een amnestiewet komt waardoor alle schuld wordt kwijtgescholden. Maar er kunnen wel allerlei maatregelen worden genomen die de uiteindelijke impact van de gerechtelijke operatie milderen. Zoiets zal politiek in elk geval eenvoudiger zijn dan het toekennen van meer fiscale autonomie, laat staan het mogelijk maken van een legaal onafhankelijkheidsreferendum.

Maar de winst voor Spanje zit hem vooral hierin: door amnestie te eisen en later eventueel te aanvaarden, erkennen de Catalanen de legitimiteit van het centrale gezag. Het bestaan van de República Catalana wordt daardoor helemaal etherisch.

Gespreide slagorde

Toegegeven, de jongste weken was die republiek al in belangrijke mate verwasemd. De separatisten zullen deelnemen aan de door Madrid opgelegde verkiezingen van 21 december. Hoe je het ook draait of keert, dat betekent dat ze de eigen onafhankelijkheidsverklaring naast zich neerleggen. Maar tot overmaat van ramp zijn ze er niet in geslaagd om een separatistische eenheidslijst te vormen.

Er was aanvankelijk nog sprake van een kartel ‘Junts pel la República’. Dat gaat echter niet door. PDeCAT en ERC dienen afzonderlijke lijsten in. Daardoor keren we in feite terug naar de ‘normale’ regionale verkiezingen van 2012. Tussen haakjes: deze beslissing ondergraaft ook het gezag van de president in ballingschap. Die had immers aangedrongen op zo’n eenheidslijst. Nu zal hij waarschijnlijk lijsttrekker worden voor PDeCat, dat volgens alle peilingen met verve zal worden voorbijgestoken door ERC. Een triomfantelijke terugkeer als herkozen president van de republiek zit er voor Puigdemont dus ook al niet in (als dat gerechtelijk al mogelijk zou zijn).

Als de separatisten nu ook nog eens amnestie zullen vragen aan Madrid, is de knieval compleet. Ze zullen dan in een enorm zwakke onderhandelingspositie terecht komen. Een vorm van amnestie in ruil voor het status quo, zou dan wel eens het beste zijn wat ze uit de brand kunnen slepen. Dan is het helemaal terug naar af, en wint Madrid op alle fronten.

Prijskaartje

Je zou de Catalanen dan ook willen bezweren om niet in die amnestie-val te trappen. Maar het tragische is dat ze niet anders zullen kunnen. Je mag het de separatistische politici niet kwalijk nemen dat ze al het mogelijke zullen doen om hun leiders, hun achterban, en al zeker de kleine garnalen, een strafrechtelijke lijdensweg te besparen. Sterker nog, dat is eigenlijk hun morele plicht.

Daar komt dan nog eens bij dat de politici zelf boetes boven het hoofd hangen van fabelachtige omvang. Eergisteren raakte bekend dat Artur Mas en drie ex-ministers al € 200 000 hebben uitgekeerd van de € 5 251 948,17 die ze uit eigen middelen aan de staat moeten betalen voor de organisatie van het quasi-referendum van 9 november 2014. Maar dat was een amateuristische en goedkope bedoening in vergelijking met het referendum van 1 oktober. Als Puigdemont en de zijnen de kostprijs daarvan zullen moeten terugbetalen, dan zijn ze zonder meer tot de bedelstaf veroordeeld. Dan zullen ze misschien nog blij zijn dat ze kost en inwoon krijgen in een Spaanse gevangenis.

De angst regeert

Dit alles roept enorm veel vragen op. Hadden de separatistische politici dit niet kunnen voorzien? Dat kan toch moeilijk anders. Maar kennelijk geloofden ze dermate in de slaagkansen van een onafhankelijk Catalonië dat ze bereid waren om dat enorme risico te nemen, voor zichzelf en voor hun achterban. Alleen, als dat zo is, waarom hebben ze dan niet doorgezet meteen na de onafhankelijkheidsverklaring van vrijdag 27 oktober? Waarom bleven de jarenlang voorbereide plannen om de onafhankelijkheid te operationaliseren finaal in de kast liggen? Waarom verdwenen de ministers van de republikeinse regering diezelfde avond nog als dieven in de nacht, in plaats van de republiek op poten te zetten en het verzet tegen de Spaanse bezetter te organiseren?

‘Omdat we onze mensen niet wilden blootstellen aan geweld’, zei president Puigdemont tijdens zijn persconferentie vorige week. Maar dat is echt niet geloofwaardig. Alsof men pas op het allerlaatste moment heeft beseft dat het regime ongemeen hard zou terugslaan…

Bij mijn Catalaanse contacten is er weinig bereidheid om hier open over te praten. Mensen die tot 27 oktober nog enthousiast mailden over de onafhankelijkheid doen er nu het zwijgen toe, of reageren gecrispeerd. Zoveel is wel duidelijk: de angst regeert in Catalonië.