André Gantman over Joodse Gemeenschap en Vlaamse Beweging

Dat stond in De Nieuwe Gazet op 9 maart 1985, meer dan 26 jaar geleden dus. Het was een verslag van een opgemerkte voordracht van de Antwerpse advocaat André Gantman, die later ook liberaal schepen in Antwerpen zou worden. André Gantman hield toen voor het ‘Initiatiefcomité ter bevordering van het Nederlands in de Joodse Gemeenschap’ een pleidooi voor integratie.

André Gantman liet ook daarna de Vlaamse Beweging niet los. Hij wijdt er een hoofdstuk aan in zijn boek Jood zijn is een avontuur (Pelckmans, 2008). Hij schrijft daarin onder meer: ‘Ik ben de mening toegedaan dat de Joodse gemeenschap in een geest van democratische openheid en pluralisme mee actief moet deelnemen aan de versteviging van de grondvesten van een modern en dynamisch Vlaanderen’. In zijn boek haalt André Gantman overigens enkele voorbeelden aan van joden, die hun sporen verdienden in de Vlaamse strijd: Nico Gunzburg (die een belangrijke rol speelde in de vernederlandsing van de Gentse universiteit en in 1927 het eerste Nederlandstalig juridisch handboek over het huwelijkscontract publiceerde), Louis Franck, Hartog Somerhausen, Maarten Rudelsheim, Bernard Tokkie …

Doorbraak: Hoe zit dat anno 2011?
André Gantman: ‘Er is een nieuwe generatie van joodse Vlamingen die veel meer voeling heeft met de “Umwelt”, zeker in Antwerpen. Door het feit dat de diamantsector niet meer de zekerheid van vroeger biedt, moeten andere wegen worden bewandeld. De geslotenheid en geborgenheid, die een gevolg was van een economisch carcan, is nu doorbroken. De nieuwe generatie zal veel meer betrokken zijn bij de Vlaamse samenleving en dus ook gemakkelijker aansluiting vinden bij de Vlaamse Beweging’.

Toen André Gantman aan de universiteit studeerde, was hij nog een uitzondering. ‘Er waren in die tijd weinig universitairen in de joodse gemeenschap. Vroeger vond men na de middelbare school werk in de diamantsector. Dat is totaal veranderd’.

De naoorlogse visie bleef nog lang dezelfde: Vlaams-nationalisme werd verbonden met de collaboratie en was de vijand.

‘Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorme breuk gekomen met de Vlaamse Beweging door de collaboratie. Dat werd nog extra in de verf gezet door de vraag naar amnestie, die werd verbonden aan de heropstanding van de politieke Vlaamse Beweging die in de naoorlogse periode begrijpelijkerwijze als vijandig werd gepercipieerd ‘.

‘Bij mij is er een ommekeer gekomen in de appreciatie, namelijk toen ik student was aan de VUB, eind jaren 1960 – begin jaren 1970. Dat was een periode van zware communautaire confrontatie en de opkomst van het FDF in Brussel. Toen is bij mij het besef gekomen dat ik dat Vlaams-nationalisme historisch beter moest plaatsen. In die periode waren de VUB-studenten zeer actief in de Vlaamse strijd, maar ze werden ook meer dan wie ook geconfronteerd met de Brusselse realiteit en de vijandigheid tegenover alles wat Vlaams was. Men mag niet vergeten dat de toenmalige rector van de VUB, de vroegere communist Aloïs Gerlo, ook Vlaams-nationalist werd.’

Zonder Vlaamse Beweging, geen VUB; zoveel is duidelijk.

‘Ik was in zekere zin een voorloper wat niet steeds in dank wordt afgenomen. Toen ik in het begin van de jaren 1980 meewerkte aan het blad In naam van de vrijheid verscheen een volledig nummer over de Vlaamse Beweging. Ik heb toen Hugo Schiltz geïnterviewd. Ik omschreef de Vlaamse Beweging als een volwaardige bevrijdingsbeweging, die een fundamenteel belang hecht aan identiteit en taal. Ik voegde eraan toe dat er een merkwaardig raakvlak was met het zionisme. Al was het maar omdat de Israëlische natie mede tot stand is kunnen komen door het Hebreeuws als voertaal in te voeren.’

‘Het Vlaams-nationalisme staat vandaag terug in het centrum van de democratie, waar het ook thuis hoort. Dat is de verdienste van een hedendaagse politicus als Bart De Wever. Ik vind het aberrant dat men in een bepaalde pers – vooral de Franstalige – het politieke Vlaams-nationalisme aanpakt op basis van argumenten van zeventig jaar geleden. Ik ben van mening dat je zo niet verder kunt. Wat niet betekent dat men de geschiedenis maar moet vergeten.’

Boek: Het gespleten geweten. Anti-antisemitisch pamflet. Pelckmans, 2012. Lees meer.