Bart Maddens: Hoe Di Rupo de N-VA achter slot en grendel zet

Er is de voorbije weken enige heisa ontstaan over de manier waarop de regering omspringt met artikel 195 van de grondwet. Niet dat de regering zich daardoor van de wijs zal laten brengen. De kwestie lijkt enkel een paar constitutionalisten te boeien. Maar toch heeft de beslissing over artikel 195 verreikende politieke gevolgen.
Zoals bekend regelt artikel 195 de wijze waarop de grondwet kan worden herzien. De regering heeft nu beslist om het slot van artikel 195 even te openen, de staatshervorming door te voeren, en het slot daarna weer dicht te draaien. De bestaande loodzware procedure blijft op die manier behouden. Bij de parlementaire bespreking van de verklaring tot herziening van de grondwet had toenmalig premier Leterme nochtans een versoepeling van de procedure in het vooruitzicht gesteld. Maar dat gaat dus niet door.
Bijgevolg zal de huidige meerderheid op het einde van deze legislatuur weer moeten beslissen welke grondwetsartikelen tijdens de volgende legislatuur kunnen worden herzien. Het laat zich gemakkelijk raden waar dit op uit zal draaien: de Franstaligen zullen enkel akkoord gaan met een zeer korte lijst die niet raakt aan de communautair gevoelige artikels. Volgens de huidige procedure hebben zij in deze een vetorecht. Dat is trouwens ook een van de redenen waarom aan deze procedure niet mag worden geraakt. Het resultaat is dat elke grondige discussie over de staatsstructuur vanaf 2014 voor minstens vijf jaar zal worden bevroren.
Dit zal de N-VA in een lastig parket brengen. Natuurlijk zal de partij in 2014 naar de kiezer stappen met de boodschap dat de huidige staatshervorming niet deugt. Op zijn minst zal de N-VA weer pleiten voor een doorgedreven confederale hervorming. De partij zal opnieuw willen onderhandelen over de toegevingen in de Brusselse rand. Alleen, daar zal tussen 2014 en 2019 niet veel aan kunnen worden veranderd. Dat zal gebetonneerd zitten in de grondwet, en de grondwet zelf zal niet kunnen worden gewijzigd. Via de bijzondere wetten kan men wel nog sleutelen aan de bevoegdheidsverdeling en de financieringsregeling. Maar dat zal nooit de radicale hervorming opleveren die de Vlaams-nationalisten voor ogen staat.
De N-VA zal dus voor een moeilijk strategisch dilemma staan: ofwel legt de partij zich voorlopig neer bij het constitutionele status-quo, maar dan zal het communautaire programma niet veel soeps meer zijn. Ofwel legt de N-VA er zich niet bij neer, maar dan plaatst de partij zich buiten de grondwettelijke orde. En juist daarop zitten de traditionele partijen te wachten. Want dan kunnen ze de N-VA nog meer doodverven als een revolutionaire en extremistische partij. Artikel 195 wordt het perfecte alibi voor die traditionele partijen om de N-VA verder aan de kant te laten na 2014. Want wat kun je nu in godsnaam beginnen met een partij die onmogelijke hervormingen wil doorvoeren?
Zelden was het zo gemakkelijk om in de politieke toekomst te kijken. De traditionele partijen zullen alles op alles zetten om de huidige staatshervorming succesvol af te ronden. Dat ze de coalitie na 2014 verder zullen zetten is al aangekondigd door premier Di Rupo. Dat wordt nu bevestigd door de beslissing inzake artikel 195. Dankzij artikel 195 breekt er na 2014 voor minstens vijf jaar een periode aan van institutionele standstill. Door het communautaire thema zo lang van de agenda te houden hoopt men de Vlaams-nationale partijen na 2014 helemaal de wind uit de zeilen te nemen. Zeg dus nooit meer dat deze regering niet vooruitziend is.

De kiezers kunnen hier enkel een stokje voor steken door de Vlaams-nationale partijen in 2014 een absolute meerderheid te bezorgen in het Vlaams parlement. Maar dan kiezen ze ook voor een zeer explosieve situatie: een Vlaams parlement dat België radicaal wil hervormen versus een federaal parlement dat dit volgens de grondwet niet kan. Misschien zal men op dat moment zeggen: hoe jammer dat we in 2012 de kans hebben gemist om artikel 195 te versoepelen.