Welke staatshervorming wil CD&V? 

Het seizoen voor de verklaring tot herziening van de Grondwet is aangebroken. Enkel de artikelen die door zowel de Kamer, de Senaat en de regering voor herziening vatbaar worden verklaard kunnen tijdens de volgende legislatuur worden gewijzigd.

De bedoeling van deze omslachtige procedure was dat de burgers bij het uitbrengen van hun stem rekening kunnen houden met de plannen van de politici inzake Grondwet. Maar dat is natuurlijk in grote mate fictie.

In 2019 kregen de kiezers alvast niet veel tijd om de verklaring te bestuderen. Die werd maar op 23 mei in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd, welgeteld drie dagen vóór de verkiezingen. Dat kwam vooral omdat de regering het hierover niet eens werd en pas op 17 mei de knoop kon doorhakken. De Kamer had al op 5 april een lijst goedgekeurd en de Senaat op 26 april.

Voorlopige lijst

Een nieuwigheid nu is dat er al in mei 2021 een voorlopige lijst van te herziene grondwetsbepalingen werd goedgekeurd door de Vivaldi-regering. Dat was zo afgesproken in het regeerakkoord als communautaire toezegging aan CD&V. Die voorlopige lijst bevat onder meer artikel 195. Dat artikel regelt de herzieningsprocedure zelf. Het is de sleutel tot een onbeperkte aanpassing van de Grondwet, ook van artikelen die niet expliciet voor herziening vatbaar werden verklaard.

Alleen is deze voorlopige lijst enkel maar een intentieverklaring, die op zich geen juridische waarde heeft. Het is niet uitgesloten dat de besluitvorming hierover in de regering finaal spaakt loopt en dat er uiteindelijk maar een heel beperkte lijst wordt goedgekeurd, zonder artikel 195. Wie weet zullen de unitaristische regeringspartijen vlak vóór de verkiezingen een stoer gebaar willen stellen door een verregaande staatshervorming af te blokken.

Deelstaat van de Vlaamse gemeenschap

Hoe dan ook, de politici zullen in hun institutionele kaarten moeten laten kijken. De CD&V-Kamerfractie deed dat al en legde op 27 februari een omstandig gemotiveerd voorstel tot herzieningsverklaring neer. We mogen aannemen dat dit ook het CD&V-standpunt is.

Op het eerste gezicht heeft CD&V zich laten verleiden tot het vierdeelstaten-model. Artikel 1, §1 van de Grondwet zou volgens de partij immers moeten luiden: ‘België is een federale staat samengesteld uit de deelstaat van de Vlaamse Gemeenschap, de deelstaat Wallonië, de deelstaat Brussel-Hoofdstad en de deelstaat Oost-België.’

Maar de naam van de Vlaamse component verraadt al dat de partij iets heel anders in gedachten heeft. Het gaat immers niet om de deelstaat Vlaanderen, maar wel om ‘de deelstaat van de Vlaamse Gemeenschap’. En dat heeft verregaande implicaties.

De band met Brussel

Zo lezen we in het voorstel: ‘Bij de opbouw van het federale België blijven wij uiteraard kiezen voor een sterke band tussen Vlaanderen en Brussel. De Vlaamse deelstaat oefent zijn bestaande bevoegdheden uit in het Nederlandse taalgebied en het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad en versterkt deze verder.’ En ook: “De Brusseltoets en de Brusselnorm blijven onverkort gelden (minimum 5 % van de budgetten en een bereik van 30 % van de Brusselse bevolking).’

CD&V wil dus de band tussen Brussel en de rest van Vlaanderen niet alleen behouden, maar zelfs versterken. In lijn daarmee is het logisch dat CD&V ook niet wil tornen aan de institutionele bescherming van de Nederlandstaligen in Brussel: ‘De bestaande beschermingsmechanismen van de Nederlandstalige Brusselaars blijven dus ook onverkort van toepassing op de vertegenwoordiging en de besluitvorming in de deelstaat Brussel-Hoofdstad.’ Dat alles klinkt als muziek in de oren, zeker nu almaar meer partijen de band tussen Vlaanderen en de Nederlandstalige Brusselaars willen doorknippen.

Niet meer unitarisme

Goed nieuws is ook dat CD&V pleit voor een grotere fiscale autonomie op het vlak van de personenbelasting, voor het volledig splitsen van het gezondheids- en welszijnsbeleid, voor homogene bevoegdheden inzake arbeidsmarktbeleid op deelstaatniveau, en voor een schuldresponsabilisering van de deelstaten. De partij wil ook af van de samenvallende Vlaamse en federale verkiezingen.

Van een herfederalisering is nergens sprake. Bovendien doet CD&V niet mee aan de tricolore hype rond de federale kieskring. Want de partij wil het desbetreffende artikel 63 niet voor herziening vatbaar verklaren.

De vrees bestond dat CD&V met Sammy Mahdi een meer unitaristische koers zou gaan varen. De samenwerking met Les Engagés in Brussel leek ook in die richting te wijzen. Dat zou een gevaarlijke evolutie zijn. Want als N-VA en Vlaams Belang samen geen meerderheid halen in de Nederlandstalige taalgroep, dan komt CD&V op de wip te zitten. Als die partij naar het B-kamp kantelt, dan wordt een Belgicistische staatshervorming mogelijk.

Maar dat blijkt nu dus loos alarm. De partij blijft een Vlaamsgezinde lijn aanhouden. Al hoor ik sommige lezers nu denken: met CD&V weet je nooit.