Baskenland en Catalonië: zelfde strijd, andere focus

Vorige week organiseerde de Baskische links-nationalistische partij EH Bildu in Bilbao een internationale conferentie over separatisme in Europa. Nu er een definitief punt is gezet achter het ETA-terrorisme waait een nieuwe wind door de Baskische onafhankelijkheidsbeweging. Op 10 juni was er al de massale mensenketting, met 175.000 deelnemers, om een onafhankelijkheidsreferendum te eisen. Het lijkt alsof Baskenland de Catalaanse toer opgaat.

Lessen trekken

Maar de Baskische nationalisten willen ook lessen trekken uit het Catalaanse fiasco. En daarbij kijken ze eveneens naar andere onafhankelijkheidsbewegingen in Europa. Op de conferentie in Bilbao waren er vertegenwoordigers van Schotland, Corsica, de Faroer eilanden en Noord-Ierland, naast uiteraard Catalonië en Baskenland. Ikzelf mocht toelichting geven over de Vlaamse case. Wat in de praktijk grotendeels neerkwam op het beantwoorden van de vraag ‘Hoe zit dat nu eigenlijk met de N-VA ?’ (1).

Grote verschillen

De conclusie van de conferentie was toch vooral dat de verschillen veel groter zijn dan de gelijkenissen. Zelfs binnen Spanje is dat zo. Een van de thema’s op de conferentie was het gebrek aan synchronisatie tussen de Catalaanse en de Baskische strijd. Toen de Baskische regering met het plan Ibarretxe de radicale toer opging, vanaf het einde van de jaren negentig, werkte de Catalaanse regering constructief mee met Madrid. En vandaag is het juist het tegenovergestelde. Catalonië zit op ramkoers met Madrid, terwijl de dominante Baskische PNV het Spaanse spel braafjes meespeelt. Spanje heeft veel geluk gehad dat de twee historische naties niet op hetzelfde moment zijn geradicaliseerd. Want dan zou de crisis veel minder beheersbaar zijn geweest.

Alibi voor repressie

Als het gaat over de politieke gevangenen in Catalonië, dan hebben de Basken zoiets van ‘join the club’. De Catalanen hebben zich in het verleden altijd duidelijk afgezet tegen het Baskische geweld. Wij doen het op een geweldloze manier, was altijd de boodschap. Nu blijkt echter dat dit helemaal geen verschil uitmaakt. Of je nu geweld gebruikt of niet, als separatist word je sowieso vervolgd en opgesloten. De repressie tegen het geweldloze separatisme in Catalonië bewijst dat het ETA-terrorisme in Baskenland voor Madrid enkel maar een alibi was om zoveel mogelijk separatisten achter de tralies te krijgen, aldus EH Bildu-voorzitter Arnaldo Otegi op de conferentie. Onder het mom van de strijd tegen het terrorisme heeft Spanje een repressief apparaat uitgebouwd, dat nu kan worden ingezet tegen de vreedzame separatisten in Catalonië.

Ordinaire criminelen

In Catalonië kwam het als een enorme schok dat separatisten worden behandeld en vernederd als ordinaire criminelen. De Basken daarentegen zijn dat inmiddels gewoon. Er zitten momenteel zo’n 300 Baskische separatisten achter de tralies. Velen daarvan hadden hoogstens indirect iets met het terrorisme te maken. Ze waren bijvoorbeeld actief in een organisatie die volgens de Spaanse justitie gelinkt was met de ETA. Repressie, vervolging en de juridische strijd daartegen zijn een vast onderdeel geworden van de politiek in Baskenland. Voor Catalonië is dat alles volledig nieuw. Maar, zo hoorde ik bij verschillende Basken, als de Catalanen dat niet hadden zien aankomen, leefden ze dan misschien op een andere planeet?

Positief toekomstproject

Toch is het een discussiepunt of het verstandig is om zo sterk te blijven focussen op de politieke gevangenen. In Baskenland wordt er vooral rond die problematiek gemobiliseerd. De mensenketting van 10 juni was een uitzondering. Maar misschien zouden de Basken er beter aan doen om verder te gaan op dat elan en de kwestie van de gevangenen minder centraal te plaatsen. Want hoe gerechtvaardigd de inzet voor de gevangenen ook is, als men steeds maar op die nagel blijft kloppen, dan blijft de Baskische strijd geassocieerd met het ETA-terrorisme en schrikt men heel wat potentiële separatisten af. In de plaats daarvan zou men beter de nadruk leggen op de onafhankelijkheid als positief toekomstproject, vonden sommigen.

Verschoven zwaartepunt

In Catalonië daarentegen zie je een omgekeerde evolutie. Daar lijkt het zwaartepunt van de politieke actie te verschuiven van de onafhankelijkheid naar de kwestie van de politieke gevangenen. ‘Independència’ lijkt meer en meer plaats te ruimen voor ‘llibertat presos politics’. Ik waarschuwde er al eerder voor dat hier een gevaar in schuilt. Als (maar dat is een grote als) de Catalanen van premier Sánchez concessies zouden kunnen afdwingen rond de gevangenen, in ruil voor een meer gematigde houding, dan staan ze uiteindelijk geen stap dichter bij de onafhankelijkheid, integendeel.

Catalaanse republiek

Gelukkig is de nieuwe voorzitster van het ANC, Elisenda Paluzie, die ook aanwezig was op de conferentie, zich ten volle van dit gevaar bewust. Zij wil dat de beweging zich opnieuw meer toelegt op de kern van de zaak : de Catalaanse Republiek. Overigens was ik zeer onder de indruk van haar gedrevenheid, rechtlijnigheid en dossierkennis. Wat een verademing na het deprimerende bochtenwerk van de Catalaanse partijen de jongste maanden. Hopelijk kan het ANC, onder de leiding van Paluzie, opnieuw het voortouw nemen in de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd.

(1)Voor het antwoord : zie de Baskische krant Gara van dit weekend.