België: de derde optie van Puigdemont

Bij het lezen van de Spaanse nieuwssites vanmorgen moest ik denken aan het einde van Four Weddings and a Funeral. Vlak voor het begin van zijn huwelijksmis begint Charles (Hugh Grant) te twijfelen. Wanhopig vraagt hij raad aan een vriend. Wel, zegt die, je hebt drie opties. Optie één: je laat de trouw gewoon doorgaan, optie twee: je zegt nu dat je je hebt bedacht en je stuurt alle gasten naar huis, optie drie… Jaja, wat is die derde optie vraagt Charles wanhopig. Euh, sorry, bij nader inzien is er geen derde optie, is het antwoord.

De derde optie

Vertaald naar de situatie van Puigdemont: optie één, je laat het Parlement de onafhankelijkheid uitroepen, optie twee, je organiseert vervroegde regionale verkiezingen, optie drie… Euh sorry, die is er niet. Dat blijkt zo ongeveer het resultaat te zijn geweest van het nachtelijk topoverleg op het Paleis van de Generalitat.

Nochtans was die derde optie er tot eergisteren misschien wel. Vanuit Madrid had men laten verstaan dat de organisatie van vervroegde verkiezingen de geplande draconische toepassing van artikel 155 zou kunnen opschorten. Dat was ook het standpunt van de PSOE. Op die manier leek de deur op een kier te staan naar een bizar scenario waarmee iedereen het gezicht zou kunnen redden, althans voor even. Het Catalaanse Parlement roept de onafhankelijkheid uit en beslist om die te laten bekrachtigden via een elección constituyente, maar wel op basis van de Spaanse kieswet. Madrid had dit dan kunnen beschouwen als een gewone regionale verkiezing en als een voldoende reden om artikel 155 on hold te zetten.

Eén verkiezing, twee frames

Eén verkiezing met twee interpretatieve frames: het is een beproefd procedé in Catalonië. De vorige regionale verkiezing van 27 september 2015 was voor Madrid een gewone regionale verkiezing, maar voor de independentistas een referendum over onafhankelijkheid. Het lijkt aannemelijk dat de politici, zowel in Madrid als Barcelona, die vertwijfeld op zoek waren naar een ‘derde weg’ op zo een scenario uitkwamen.

Alleen werd die deur gisteren gesloten door de PP. Bij monde van minister van Justitie Rafael Catalá verklaarde de regering dat het louter organiseren van vervroegde regionale verkiezingen toch niet zou volstaan om artikel 155 tegen te houden. Puigdemont moest meer doen dan dat, hij moest beloven dat Catalonië zou terugkeren naar de legalidad. Anders gezegd, hij moest een vernederende knieval maken in de Spaanse Senaat.

Gang naar Canossa

Dit heeft Puigdemont en zijn ministers gesterkt in de overtuiging dat artikel 155 sowieso zal worden toegepast, hoe toegeeflijk ze zich ook opstellen. Daarom ook werd op de valreep beslist dat Puigdemont vandaag niet naar de Spaanse Senaat zal trekken om zich te verdedigen. Dat zou een gang naar Canossa zijn geworden, vreesde men.

Die beslissing was begrijpelijk, maar misschien toch niet zo verstandig. Door toch naar Madrid te gaan had de Puigdemont de (grotendeels waarheidsgetrouwe) verhaallijn van de openheid en de dialoog kunnen aanhouden, tot het bittere einde. Nu doen de Spaanse media voorspelbaar schamper. Eens te meer blijkt dat het Puigdemont is die, als puntje bij paaltje komt, de dialoog afwijst… De komst van Puigdemont naar Madrid en de publieke confrontatie met premier Rajoy of vice-premier Sáenz de Santamaría zou een mediaspektakel zonder weerga geworden zijn. Dat had in de internationale media de toon kunnen zetten voor een onafhankelijkheidsverklaring morgen.

Welke van de twee overblijvende opties zal Puigdemont dan kiezen? Zoals het er nu naar uitziet zou zijn regering, alle interne spanningen ten spijt, toch neigen naar een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring morgen.

Vlucht naar het buitenland

En wat dan? Er wordt nu volop gespeculeerd over allerlei scenario’s die op het eerste zicht vergezocht lijken. Maar we weten intussen dat zulke scenario’s de neiging hebben om werkelijkheid te worden in Spanje. Brutaal politiegeweld tegen onschuldige kiezers. Leiders van een geweldloze onafhankelijkheidsbeweging die zonder boe of bah worden geïnterneerd. Wie dat twee maand geleden voorspelde werd weggezet als een overspannen en paranoïde mens. Alleen is het allemaal realiteit geworden.

Onafhankelijkheidsverklaring of niet, Puigdemont en zijn ministers zullen wellicht al dit weekend uit hun functie worden ontheven door Madrid. De Procureur-Generaal heeft al aangekondigd dat ze zullen worden vervolgd op beschuldiging van ‘rebellie’. Wellicht zullen ze worden gearresteerd. Maar wat als Puigdemont zich ‘verschanst’ op de Generalitat, beschermd door een Pretoriaanse garde van loyale Mossos en een compacte mensenzee in de nauwe straatjes van de oude stad? Zou het gerucht kloppen dat Madrid elite-eenheden van het leger klaar houdt om op te treden in dat geval?

Volgens de doorgaans goed ingelichte La Vanguardia zou Puigdemont vannacht hebben laten uitschijnen dat hij past voor een martelaarsrol in een Spaanse gevangenis. Maar het scenario van een vlucht naar het buitenland zou wel op tafel liggen. En daarbij wordt (jawel!) naar België gekeken…

Nee, de helse rit op de Catalaanse rollercoaster is nog lang niet voorbij. Sterker nog, het ergste moet nog komen.