Betrek man bij besluitvorming abortus

‘Martijn was compleet “van de wereld”‘, schrijft het Nederlandse Algemeen Dagblad nadat zijn vriendin tegen zijn wil en grote kinderwens een abortus liet uitvoeren. ‘Hij was zijn kind, toekomst en vriendin kwijt, al was dat laatste zijn eigen keuze.’

Het is illustratief voor de positie van de man bij het besluitvormingsproces bij onbedoelde zwangerschap. In België heeft ongeveer een op de vijf vrouwen te maken met een onverwachte zwangerschap en jaarlijks vinden er ruim zestienduizend abortussen plaats. In mindere of meerdere mate zijn daarbij mannen betrokken.

Mannen kloppen aan bij hulpverlening bij het besluitvormingsproces of als zij worstelen met de nasleep van abortus. Waar komt de ondergeschikte rol van de man (de verwekker/de partner) vandaan? Wat zijn zíjn behoeften en verlangens rond onbedoelde zwangerschap en abortus? Inzicht hierin leidt tot de overtuiging dat de man meer betrokken moet worden bij het besluitvormingsproces. Maar hoe dan, zonder daarbij de autonomie van de vrouw aan te tasten?

Historische aanleiding

In Nederland voert de oorzaak van de marginalisatie van de rol van de man rond abortus terug op de tweede feministische golf waar de vrouwenemancipatiebeweging zich profileerde met de bekende slogan ‘De vrouw beslist’. De legalisering van abortus moest voldoen aan drie eisen: abortus uit het Wetboek van Strafrecht, abortus in het ziekenfondspakket en, zoals de slogan doet vermoeden, de vrouw beslist.

Aanvankelijk had de abortusdiscussie in Nederland een a-politiek en medisch-ethisch karakter. Maar de feministische vrouwenbeweging, met name door de mediagenieke dolle mina’s, gaf een principiële wending aan het abortusdebat. Daarbij ging het almaar minder om de beschermwaardigheid van het ongeboren leven en almaar meer over het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw.

Door de oprichting van abortusklinieken meende de politiek dat de wetgeving niet achter kon blijven op de praktijk en zo werd de weg gebaand tot legalisering van abortus in Nederland. Het is evident dat de feministen in deze maatschappelijke aanvaarding een aanjagende werking hebben gehad en zo ook in de politieke besluitvorming hun stempel hebben weten te drukken. In de ‘wet afbreking zwangerschap’ kreeg de man definitief het nakijken in het besluitvormingsproces richting abortus. In België zal het proces vast iets anders zijn gelopen, maar het effect is gelijk.

Behoeften van mannen

Uit talrijke onderzoeken komt naar voren dat wanneer mannen niet worden betrokken bij de keuze voor abortus, zij gevoelens ervaren van onderwaardering, machteloosheid en boosheid. De ideale rol die ze voor zichzelf zien in dit proces is de rol van iemand die verschillende opties voorstelt en hun vriendin ondersteunt. De uiteindelijke beslissing laten ze over aan de vrouw.

Daaruit blijkt dat zij uiteindelijk de neiging te hebben de abortusbeslissing aan hun partner over te laten. Hun eigen emoties onderdrukken zij in een poging om hun partners te steunen. Voor de vrouw hangt de mate van betrokkenheid af van hoe belangrijk haar partner voor haar is en welke toekomst zij met hem voor ogen heeft.

Veelvoorkomende redenen bij vrouwen om voor een abortus te kiezen zijn relatie-gerelateerd. We denken dan aan een zwakke relatie, het voorkomen van alleenstaand moederschap of de gedachte dat hij niet de goede vader zou zijn. Dit zegt omgekeerd dat een goede relatie juist een factor kan zijn om de zwangerschap en daarmee het kind te behouden.

Waarom stellen mannen hun vrouwen voor om te kiezen voor abortus? De vier meest genoemde redenen: ‘ik ben er niet klaar voor om vader te worden’, ‘er zijn al genoeg kinderen’, ‘ik verwacht niet dat de relatie met haar van lange duur zal zijn’ en ‘er zijn conflicten in onze relatie’. Het ongeboren kind kan voor mannen een factor van belang zijn. Toch lijken andere factoren zwaarder te wegen om tóch voor een abortus te kiezen.

Behoeften van mannen na abortus

Abortus kan gevoelens van opluchting brengen, maar mannen ervaren ook andere emoties, waaronder angst, verdriet, schuldgevoelens, hulpeloosheid en machteloosheid. Machteloosheid heeft te maken met ofwel het gevoel geen keuze te hebben (omdat abortus werd beschouwd als de enige oplossing), ofwel de ondergeschikte positie van de man ten opzichte van een zwangere vrouw. Er treden vooral gevoelens van rouw en verlies op. Mannen worstelen op zijn minst met ambivalentie zowel voor als na de abortus.

Toch lijken mannen, ondanks het feit dat ze zich hulpeloos voelen, gemotiveerd om behulpzaam te zijn om hun partners te steunen, ook al is er onenigheid over de abortusbeslissing. Tegelijk blijkt onenigheid tussen partners over abortusbeslissingen te kunnen leiden tot PTSS-gerelateerde klachten.

Wanneer paren kozen voor abortus op grond van medische indicatie en wanneer zij met niemand hun verdriet bespraken, had de meerderheid van de mannen een potentieel risico op langdurig of onopgelost verdriet.

Meer erkenning voor de man

De gemarginaliseerde rol van de partner leidt tot gevoelens van machteloosheid en andere psychosociale klachten. De man moet echter – als hij dat wil – in het besluitvormingsproces zijn rol als vader kunnen opnemen. Of dat juridisch moet of kan, is de vraag. Het geldt allereerst en vooral in het denken van de vrouw zelf. Maar in elk geval is het goed als er meer ruimte voor hem komt in de begeleiding en hulpverlening rond een onbedoelde zwangerschap en abortusoverweging.

Na een abortus is het belangrijk dat mannen kunnen spreken over hun abortuservaring en heling vinden voor hun ‘verloren vaderschap’, hetzij in hun persoonlijke netwerk, hetzij met een professional. Hulpverlening aan mannen dient daarom te worden uitgebreid en expliciet te worden aangeboden. Dit zal de komende jaren extra belangrijk worden, omdat het aantal abortussen op grond van medische indicatie toeneemt. Het is te verwachten dat het aantal mannen dat daardoor te kampen heeft met de nasleep van een abortus, terwijl zij een (sterke) kinderwens hadden, ook zal toenemen.