Franstaligen bepalen Vlaams medialandschap

Minister van Economie Kris Peeters (CD&V) stelt de deal met Bpost in vraag. Bpost krijgt elk jaar 170 miljoen euro om de krant ’s ochtends voor 7.30 uur te bezorgen in de week en voor 10 uur op zaterdagmorgen. Elke belastingbetaler betaalt zo voor de gratis krantenbedeling. Die deal loopt af in 2020 en de minister wil die nu al ter discussie stellen, waarschijnlijk met de bedoeling om die steun overeind te houden. Vooral de Franstalige kranten zijn er sterk afhankelijk van.

Overheidssteun

Wat is de opdracht van een overheid? Moet die er (onder andere) voor zorgen dat elk bedrijf een gelijke toegang heeft tot de markt, of moet die de markt verstoren door subsidies? België kiest voor het laatste. De Federale overheid betaalt elk jaar 170 miljoen euro om de kranten en tijdschriften gratis te laten bedelen door Bpost.

Bpost zelf ziet daarin een sociaal aspect. ‘Deze publieke taak garandeert een uniforme en niet-discriminerende toegang tot informatie, ongeacht de woonplaats van de burger.’ In realiteit is het staatssteun aan de kranten- en tijdschrijftenuitgevers betaald door elke belastingbetaler. Hoe sociaal is dat eigenlijk?

Er zijn twee grote slachtoffers van die steun aan Bpost: de krantenverkopers en de digitale media. Er zijn ook winnaars. Meer dan steun aan Bpost is deze maatregel een steun voor de grote, oude, papieren media. De krant of het tijdschrift wordt dankzij staatssteun gratis geleverd bij u thuis. Er is geen andere bedrijfssector die dat ooit voor elkaar kreeg. Het is dan ook niet toevallig een sector die veel invloed heeft op politici.

Papier hier

Die staatssteun werkt proportioneel: wie veel heeft, krijgt veel. Hoe meer kranten je laat verdelen, hoe meer je profiteert. Het is ook een communautaire maatregel. Vlaamse politici zeggen luidop dat die steun vooral bestaat om de Franstalige kranten overeind te houden. Die steun is voor veel Franstalige politici dan ook onbespreekbaar.

De staatssteun houdt de verkoop van de kranten kunstmatig hoog. Toch zit ook in Vlaanderen de verkoop van kranten in dalende lijn (cijfers uit Mediaconcentratie in Vlaanderen rapport 2018 van de Vlaamse Regulator voor de Media, p. 202): Het Nieuwsblad (-11,6%), Het Laatste Nieuws (-9,9%), Gazet van Antwerpen (-9,6%), De Morgen (-7,5%) en Het Belang van Limburg (-5,6%). De verkoop van De Tijd (+5,7%) en De Standaard (+1,8%) steeg daarentegen in de afgelopen vijf jaar. De digitale verkoop speelt hierin een doorslaggevende rol.

Het is dan ook onbegrijpelijk dat de overheid in de papieren media zou blijven investeren. Echt ‘groen’ is dat ook niet. Dat zorgt voor 3 323 extra postrondes op weekdagen en 2 322 op zaterdag om een berg bedrukt papier rond te dragen… Digitale media lijken dan minder CO2 uit te stoten, toch?

Persverkopers

De persverkopers zijn dan ook de tweede dupe van de gesubsidieerde krantenronde. De Vlaamse Regulator voor de Media erkent het probleem in haar jaarrapport Mediaconcentratie in Vlaanderen 2018 (p.71 -72). ‘Zes jaar geleden telde Vlaanderen 1 975 krantenwinkels, in 2018 nog 1 500. Bovendien draait vier op de tien krantenwinkels met verlies.’ Volgens de Vlaamse Federatie van Persverkopers (VFP) is een er ‘een onmiskenbaar negatieve impact op de verkoop van kranten en tijdschriften via het niet-gesubsidieerde kanaal van de onafhankelijke persverkopers’. Door de overheidssteun aan Bpost is er geen level playing field.

De VFP diende een klacht in bij de Europese Commissie, maar die wees die af in juni 2016. De overheidssteun aan Bpost is volgens de Commissie in overeenstemming met de regels inzake staatssteun. Daarop besloot VFP naar het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg te trekken. Maar daar is er nog geen uitspraak. De rechtszaak hangt wel als een schaduw boven een nieuw contract.

Resolutie

De noodkreet van de VFP is wel opgepikt door de Belgische kamer van volksvertegenwoordigers. Die nam op 20 april 2017 een resolutie aan waarin ze de dagbladhandel erkent als een belangrijke schakel in het pluralisme van de pers. Ze vraagt aan de regering om o.a. de federale steun aan de persmedia te evalueren en de transparantie te verhogen. Ook vraagt ze de regering om ‘te onderzoeken hoe een level playing field kan worden gecreëerd voor de bezorging van kranten en tijdschriften via verschillende kanalen’. Met de digitale media zaten de Volksvertegenwoordigers blijkbaar niet in.

De resolutie werd kamerbreed aangenomen met 141 stemmen voor en 2 tegen. De PTB-PVDA stemde tegen als verzet tegen het stemmen van resoluties als een vorm van vrijblijvende politiek. Je kan ze niet eens ongelijk geven.

Groene steun?

Peeters zegt nu, in een regering van lopende zaken en zonder meerderheid, oren te hebben naar de opmerkingen van de dagbladhandelaars en de digitale media en hij wil het debat openen. ‘Stel dat het contract niet langer naar Bpost gaat, dan moet een private speler de kans krijgen om zich voor te bereiden’ zegt hij in De Tijd (30 januari 2019). Daaruit blijkt de bedoeling van het hele opzet: de bedelingssteun overeind houden en een volgende regering voor voldongen feiten zetten.

Peeters lijkt met zijn demarche nu al het bedje te spreiden voor verderzetting van de overheidssteun voor krantenrondes. Kranten en tijdschriften verdelen is niet de kerntaak van de overheid én het verstoort twee markten: die van de persverkoop en die van de media. Er is maar één maatregel die Peeters echt kan overwegen, en dat is het contract niet verlengen. Hij kan dan die 170 miljoen euro investeren in een digitale revolutie in de Vlaamse pers. Een steun die niet enkel de grote mediagroepen toekomt, dat zou pas een revolutie zijn.

En sta me toe even niet wakker te liggen van de Franstalige pers. De overheid moet het boven zijn stand leven van een sector niet eeuwig faciliteren.