Spaanse Justitie neemt wraak

De kogel is door de kerk: de negen Catalaanse politieke gevangenen krijgen celstraffen van 9 tot 13 jaar opgelegd voor hun rol in het onafhankelijkheidsreferendum. Ondertussen staat Catalonië in rep en roer: tienduizenden betogers kwamen gisteren (maandag 14 oktober 2019) op straat en blokkeerden autosnelwegen, stations en de luchthaven van Barcelona. De Spaanse politie, massaal opgetrommeld vanuit Madrid, én de Catalaanse Mossos treden hard op tegen de manifestanten. Er wordt verwacht dat de protesten zullen doorgaan de komende dagen.

Was het referendum een misdrijf?

De negen Catalaanse politici en sociale leiders krijgen monsterstraffen opgelegd voor een misdrijf dat er geen is: het organiseren van een referendum over onafhankelijkheid. In 2005 werd het organiseren van een referendum zonder toelating van de centrale regering uit het strafwetboek gehaald door het Spaans parlement. Met andere woorden: er kan geen straf meer voor worden uitgedeeld. Dat het referendum ongrondwettelijk verklaard werd, betekent dan wel dat het geen enkel juridisch effect heeft, maar dus nog niet dat je ervoor achter tralies belandt. Daarnaast is het recht op zelfbeschikking een recht dat opgenomen is in het VN Charter en het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten, beide ondertekend en geratificeerd door Spanje.

Omdat de organisatie van het referendum dus niet strafbaar is, kwam Madrid met de beschuldigingen van rebellie en misbruik van overheidsgeld op de proppen. Zowel rebellie als opruiing, waar de 9 uiteindelijk voor veroordeeld zijn, houden beide het gebruik van dwang of geweld in. Opruiing kan men als de lichtere versie van rebellie beschouwen. Niet alleen de factor geweld was afwezig gedurende het onafhankelijkheidsreferendum – aan Catalaanse zijde dan toch. Ook voor het misbruik van overheidsgeld kon geen bewijs aangebracht worden. Sterker nog: de Spaanse oud-minister van Financiën Cristóbal Montoro, die de Catalaanse overheid na het referendum onder strikte financiële controle plaatste, hield steeds vol dat er ‘geen enkele euro overheidsgeld’ werd gebruikt voor de organisatie van het referendum.

Hoe is een veroordeling mogelijk?

De partijpolitieke manipulaties van vooral de hogere lagen van het Spaans gerecht zijn sinds jaar en dag een publiek geheim. Tijdens de transitie van dictatuur naar democratie zorgde de Amnestiewet ervoor dat alle ambtenaren en verantwoordelijken van de dictatuur voor eeuwig buiten schot bleven voor het vervolgen van hun misdaden. De oude garde kon ook haar privileges behouden en haar stempel blijven drukken op het bankwezen, bedrijfs- en sportwereld, hoge ambtenarij… en het gerecht.

Ook de partijpolitieke benoemingen van bijvoorbeeld de rechters van het Hooggerechtshof zijn een oud zeer. In 2018 werd dit pijnlijk duidelijk door het lekken van de Whatsapp-berichten van de fractievoorzitter van de Partido Popular in de Senaat, Ignacio Cosidó. Daarin werd letterlijk de koehandel tussen PP en PSOE blootgelegd: Cosidó zond triomfantelijk een lijstje door met het aantal ‘PP-rechters’ en ‘PSOE-rechters’, het bewijs voor de ‘goeie match’ die de PP tegen de PSOE had gespeeld. Hij was ook bijzonder lovend voor ene Manuel Marchena, voorzitter van de Tweede Zaal van het Hooggerechtshof. Deze zaal is verantwoordelijk voor het berechten van volksvertegenwoordigers en regeringsleden. Deze Marchena, van PP-signatuur, is nu degene die het proces tegen de negen Catalanen voorzat.

Hooggerechtshof lekt op nationale feestdag

Vorige zaterdag, tijdens de Spaanse nationale feestdag, brachten enkele Spaanse media het al: de Catalaanse beschuldigden zouden veroordeeld worden voor ‘sedición’ (opruiing) en misbruik van overheidsgeld. In Spanje deed dit geen stof opwaaien. Het gebeurt regelmatig dat de pers al voor de beklaagden weet wat hun veroordeling en strafmaat zal zijn. Zondag werd uiteindelijk al duidelijk dat de straffen loodzwaar zouden zijn.

De straf komt er ook dagen na een ander ophefmakende veroordeling: in Altsasu (Navarra, Baskenland) werden acht jongeren veroordeeld tot maximaal 9 jaar cel voor een ordinaire caféruzie waar de aanwezige Guardia Civil in burger zelfs geen schrammetje opliepen. Ook hier werden de rechters op de korrel genomen wegens hun politieke profielen.

De criminalisering van politieke dissidenten gaat zo verder in Spanje, met een gerecht dat zich steeds meer activistisch opstelt. Buiten de negen Catalanen zijn er immers ook rappers, kunstenaars, Twitteraars, poppenacteurs en onnoemelijk veel andere politieke basismilitanten die worden vervolgd voor hun politieke ideeën of voor louter tot een minderheid te behoren. De Werkgroep Willekeurige Aanhoudingen van de Verenigde Naties oordeelde een tijd geleden net dat: dat alle Catalaanse beschuldigden achter tralies zitten omwille van hun politieke ideeën. Deze werkgroep, voorheen ernstig genomen door Spanje in het geval van andere landen, vroeg de onmiddellijke vrijlating van de negen Catalanen.

Vervolging gaat door ondanks internationale tegenwind

Spanje sloeg deze resolutie niet alleen in de wind, onderzoeksrechter Pablo Llarena activeert nu opnieuw het Europees Aanhoudingsbevel tegen Carles Puigdemont. Momenteel niet tegen de andere drie ministers in ballingschap. Dat is niet het enige vreemde aan de zaak: als onderzoeksrechter is hij wettelijk verplicht de aanhouding te vragen van beschuldigden. Toch deed hij dit al die tijd niet, wat uiteraard een gevolg is van het verwerpen van de uitlevering van de Catalanen door België, Duitsland en Zwitserland.

In het Verenigd Koninkrijk kwam het toen nog niet tot een besluit voor Clara Ponsatí, de onderwijsminister die de scholen beschikbaar stelde voor het referendum. In het vonnis konden we ondertussen lezen dat Dolors Bassa, toenmalig minister van Werkgelegenheid, veroordeeld wordt voor haar rol als… onderwijsminister en het openstellen van de scholen.

Volksopstand

Ondertussen staat Catalonië meer dan ooit in rep en roer. Tot 80% van de Catalanen staat achter een referendum, zo laten peilingen herhaaldelijk weten. Ook de opsluiting van hun leiders kan rekenen op de afkeer van een grote meerderheid Catalanen. Door hun leiders nu definitief te veroordelen, zet het Spaans gerecht de relatie tussen Spanje en Catalonië al helemaal op scherp. Premier Sánchez liet ondertussen weten dat Spanje een ‘geconsolideerde democratie en geavanceerde rechtsstaat’ is en het vonnis zal respecteren.

Global Spain, het Spaanse online propagandakanaal, kwam gisteren met nieuwe filmpjes die Spanje als een van ’s werelds grootste democratieën presenteren. Sánchez liet ook weten dat een amnestiewet of het kwijtschelden van de straffen door de regering uitgesloten zijn. Nochtans zou dit niet de eerste keer zijn: folterende politie-agenten, corrupte politici en de verantwoordelijken voor de Spaanse doodseskaders in het Baskenland (GAL) gingen de vreedzame Catalanen al voor.

Zo’n regeringspardon kan bij de opties horen, zeker indien Sánchez op 10 november de verkiezingen wint maar toch de Catalanistische partijen nodig blijft hebben voor het vormen van een regering. Ondertussen kan echter nog veel gebeuren. In Catalonië staat een ding vast: het wordt opnieuw een woelige herfst.