CDU kiest nieuwe voorzitter

Donderdag 6 december is het zover. Dan komen 1001 partijraadsleden van de CDU samen in Hamburg om een nieuwe partijvoorzitter te kiezen. Zaterdag 8 december weten wie de grootste partij van Duitsland zal leiden. Angela Merkel was eind september nog vastbesloten om haar ambt als partijvoorzitter én kanselier voort te zetten. Maar na de desastreuze verkiezingsresultaten in Hessen en Beieren én een hoop barslechte peilingen, besliste Merkel dat ambt ter beschikking te stellen.

Waakhond van de partij

Dat Merkel dat ambt teruggeeft, is niet onbelangrijk. De nieuwe CDU-voorzitter waakt over de lijn van de partij en van zodra de GroKo (huidige regeringscoalitie van CDU, CSU en SPD) haar boekje te buiten gaat, kan (en zal?) de voorzitter haar daarop wijzen. Het staat in de sterren geschreven dat Merkel moet en zal luisteren naar de nieuwe chef. Haar partij hangt in de touwen en innerlijke tweestrijd tussen haar en de nieuwe partijbaas kan ze missen als kiespijn.

De favorieten

In totaal zijn er (tot nog toe) twaalf kandidaten om Merkel op te volgen. Met drie daarvan wordt ernstig rekening gehouden: Annegret Kramp-Karrenbauer, Friedrich Merz en Jens Spahn. Annegret Kramp-Karrenbauer(die kortweg AKK wordt genoemd) is samen met voormalig fractieleider Merz topfavoriet. AKK (56) hoort als General-Sekretär van de CDU (CEO van de partij zeg maar) bij het establishment van de partij. Ze zou de absolute favoriet van Merkel zijn en zich eerder aan de linkerzijde van de CDU bevinden.

De andere favoriet, Friedrich Merz(63), heeft nog een rekening open staan met Merkel. Hij nam een tiental jaar geleden, na opeenvolgende meningsverschillen met Merkel, afscheid van zijn toenmalige functie als fractievoorzitter en gaf de partijpolitiek op. Althans voorlopig. Merz mag tot de conservatieve vleugel van de partij gerekend worden.

De derde kandidaat is de huidige minister van volksgezondheid, Jens Spahn (38). Spahn is openlijk homoseksueel en wordt verweten nogal ehrgeizig (ambitieus) te zijn. Hij zou de sympathiefactor missen. Anderzijds staat hij dicht bij de jongeren in de partij (Junge Union) en is zijn conservatief wereldbeeld een plusfactor voor veel CDU’ers.

Leden aan het woord

De CDU heeft in aanloop naar de historische partijdag van 6-8 december, een aantal ledendagen ingericht verspreid over Duitsland, waarin de kandidaten zich kunnen voorstellen. Afgelopen donderdag werd het startschot gegeven in de Noord-Duitse hanzestad Lübeck. Zo’n 800 leden kwamen kijken en luisteren en mochten de kandidaten vragen stellen.

Hierbij viel op dat de drie elkaar vooralsnog niet aanvallen. Alle drie benadrukten ze de eenheid in verscheidenheid van de partij. Alle drie wenden ze zich tot de ‘bürgerliche Mitte’, het centrum zeg maar. Gestemd werd er niet maar volgens journalisten die de ledendag volgden lag Merz voorop, gevolgd door AKK.

Strijd om het hart van de partij

Opvallend is trouwens dat AKK het spel taktisch speelt. Ze beseft dat de partijleden op hun honger zitten qua uitdragen van de kernwaarden van de partij (lees: eerder conservatief) en zwenkt naar rechts de laatste uren. Ze wil een deftig gesprek over de recente vluchtelingencrisis, ijvert voor een herinvoering van de dienstplicht én, last but not least, de afschaffing van de dubbele nationaliteit. Dat laatste is geen klein bier in Duitsland. Het land telt tussen het miljoen en drie miljoen burgers die ook de Turkse nationaliteit hebben en die gegeerd goed zijn bij Erdogans AKP. AKK wil een soort generatiesprong invoeren en die Turkse nationaliteit laten uitdoven vanaf de kleinkinderen van een Turkse migrant. Met andere woorden, AKK zet zich reeds in de markt als partijbaas met concrete ideeën die goed liggen bij de basis. Well played.

Maar ook Merz laat zich niet onbetuigd. Hij wil de Duitse Leitkultur veel duidelijker tot norm verheffen en radicale rechtse AfD, dé plaaggeest van de CDU die inmiddels in alle 16 deelstaatparlementen zetelt, de pas afsnijden door de helft van haar stemmen in te pikken bij de komende verkiezingen. Zo gek klinkt dat niet eens. Exitpolls bij vorige deelstaatverkiezingen toonden reeds aan dat veel AfD-stemmers hun stem aan de conservatief-rechtsere CSU zouden gegeven hebben, mocht die ook buiten Beieren opkomen. Niet dat de CSU diezelfde AfD kon afhouden van een smadelijke nederlaag onlangs, maar bij de CDU én CSU hunkeren velen naar de tijd waarin rechts van de CSU (en ook CDU) er niets anders mag en kan bloeien. Overigens zal ook de CSU binnenkort een nieuwe voorzitter aanduiden nu Seehofer dat ambt afgelopen vrijdag teruggaf.

Een ander teer punt waarop Merz zinspeelt is zijn ‘Bierdeckel-theorie’. Lees: bijdragen en belastingen moeten zo eenvoudig uit te leggen zijn, dat het op een bierkaartje kan. De naar efficiëntie en Gründlichkeit-strevende Duitser is makkelijk te paaien hiermee (ik vermoed de doorsnee Vlaming ook overigens).

Terug naar de 40%

Waarnemers zijn het erover eens dat dé uiteindelijke kanshebbers Friedrich Merz en Annegret Kramp-Karrenbauer zijn. Beiden weten zeer goed dat Angela Merkel openlijk afvallen geen goed idee is. De kanselier blijft de meest populaire politica van Duitsland. Tegelijk beseffen ze dat de partij terug naar de 40% moet evolueren en de centrum-rechtse of conservatieve stem best niet verwaarloosd wordt. Een evenwichtsoefening dus tussen de twee profielen van de topfavorieten.

In de geschiedenis van de CDU zijn stemmingen over wie voorzitter wordt, telkens min of meer vlekkeloos verlopen. Na 1 stemronde kreeg iemand meer dan 50% en vooruit met de geit. Nu zou dat wel eens anders kunnen lopen. In de volgende weken zullen de ledenbijeenkomsten en voorstellingsrondes van Merz, Spahn en Kramp-Karrenbauer meer duidelijkheid brengen. Maar nu al wordt er gezinspeeld met de mogelijkheid van eenStichwahl, een beslissende tweede stemronde dus, waarbij de twee best scorenden het tegen elkaar opnemen. Dat beslist de partijdag tijdens de Parteitag zelf in Hamburg.

Kramp-Karrenbauer speelt het spel dan ook zeer tactisch tot nog toe. Ze houdt rekening met het feit dat zij en Merz de Abstimmung winnen zonder dat een van beiden de helft haalt (AKK bvb 40% en Merz 30%). Een partijvoorzitter van de grootste partij van Duitsland die niet eens door de helft van de partijraadsleden is verkozen..dat blijft aan je kleven en is een handicap. De kans is dus realistisch dat de Parteitag in december beslist om desgevallend tot een tweede beslissende stemronde over te gaan. In dat geval is de kans groot dat de conservatieven zich verenigen en de stemmers van Spahn en consoorten naar Merz gaan waardoor die laatste het pleit wint bij een eventuele tweede ronde. Geen wonder dus dat AKK die conservatieve stem nu voor zich tracht te winnen door een pleidooi voor een herinvoering van de dienstplicht en het afschaffen van de dubbele nationaliteit.

Einheit

De komende weken zal de rook om de hoofden verdwijnen en na de eerste snuffelronde in Lübeck zullen de gesprekken vermoedelijk bitsiger worden. Spanning blijft verzekerd. Volgende afspraak dinsdag in Mainz.

Op het einde van het ledencongres in Lübeck werd de Duitse hymne gezongen door de 800 bezoekers en was er eenheid. Voor even toch. Een verkiezingspoll (Forsa) van afgelopen zaterdag zet de CDU op 28%. De Groenen op 23% en de SPD op maar 14%, een procent minder dan de AfD. Duitsland is politiek niet meer wat het ooit was. Die Umwertung aller Werte.