Centrumrechtse president voor Portugal

Op 9 maart 2016 wordt Marcelo Rebelo de Sousa de nieuwe Portugese president. De 67-jarige professor in de rechten en bekende tv-presentator en -commentator werd op 24 januari al in de eerste ronde met 52 procent van de stemmen verkozen. De centrumrechtse president wordt het staatshoofd van een sedert de parlementsverkiezingen van oktober 2015 politiek erg verdeeld land. Na zijn verkiezingsoverwinning toonde hij zich zeer gematigd en verklaarde te zullen streven naar economische, sociale en politieke verzoening in zijn land. 

Semipresidentiële republiek

De Derde Portugese Republiek is semipresidentieel. Dat iseen regeringsvorm waarbij de president en de minister-president beide actief participeren in het dagelijks bestuur van de staat. In dit systeem dient de regering verantwoording af te leggen aan de volksvertegenwoordiging en kan zij ook vallen, bijvoorbeeld door een motie van wantrouwen.

Een semipresidentiële republiek onderscheidt zich van een parlementaire republiek waar het verkozen staatshoofd een hoofdzakelijk ceremoniële functie heeft, en van het presidentieel systeem, zoals de VS, waar de regering geen verantwoording dient af te leggen aan het parlement.

Portugal heeft daardoor een grotendeels ceremonieel staatshoofd met toch heel wat macht. Zo kan de president wetgeving met een veto tegenhouden en het parlement naar huis sturen zodat nieuwe verkiezingen kunnen worden gehouden.

Dat laatste is van belang nu de thans regerende coalitie van socialisten, het radicale Links Blok en de traditionele communisten, nadrukkelijk een andere koers vaart dan haar conservatieve voorgangers. Deze voerden stipt het programma uit van zware hervormingen en strikte bezuinigingen die Portugal door de ’trojka’ van Europese Unie, Europese Centrale Bank en Internationaal Monetair Fonds was opgelegd. Of de huidige linkse regering, ondanks haar sussende beloftes, haar internationale verplichtingen ook kan en wil nakomen is alles behalve zeker.

De verkozen president heeft al openlijk verklaard het Portugese parlement niet te zullen ontbinden en dus wat in Portugal gemeenzaam bekend staat als de ‘atoombom’ niet te zullen gebruiken. Hij verkiest blijkbaar scheidsrechter tussen de partijen te zijn dan zelf te scoren.

Conservatieve minderheidsregering

Na de parlementsverkiezingen in oktober vorig jaar bleef de conservatieve partij van Passos Coelho de grootste, maar ze verloor wel de absolute meerderheid in het parlement. Er werd een rechtse minderheidsregering gevormd, maar die struikelde al na 11 dagen door een motie van wantrouwen in het parlement. Het door de conservatieve regering uitgevoerde versoberingsprogramma had nochtans winst opgeleverd.

In mei 2014 kwam er een einde aan het steunprogramma van de trojka omdat Portugal dat jaar economische vooruitgang had geboekt en geen aanspraak meer maakte op een nieuwe lening. De Portugese economie groeide in het tweede kwartaal van 2014 zelfs sneller dan van België, Duitsland en Nederland.

In 2015 steeg de uitvoer tot haast 40 procent van het bnp. In 2011 was dat 34,3 %. Het Internationaal Muntfonds sprak telkens van een exportmirakel. Verwacht wordt dat de Portugese economie dit jaar met 1,7 % groeit 

Kwetsbare natie

Portugal blijft niettemin het armste land van West.-Europa en is na de schuldencrisis nog steeds kwetsbaar. De werkloosheidgraad bedraagt 30% voor de jongeren en 12 % voor de ganse beroepsbevolking. Voor twee jaar bedroeg dit laatste cijfer nog 17,5 %. De staatsschuld is torenhoog en beloopt 130% van het bnp.

Linkse regering

Op 9 december 2015 kreeg de Socialistische Partij (SP) van Antonio Costa op het nippertje een erg linkse regering op de been samen met de Communistische Partij en het uiterst-linkse Links Blok.

De economische strateeg van de SP en huidige minister van Financiën wil tegen 2017 de staatsschuld terug brengen tot 118,9 % van het bnp en in 2019 komen tot een begrotingstekort van 1,5 % van het bnp. In 2015 bedroeg dat nog 3%.

De regering probeert zowel de mogelijke buitenlandse investeerders als de eigen bevolking te sussen met de verklaring dat zij haar verantwoordelijkheid tegenover de EU zal nemen en al de door Portugal in dit kader aangegane verplichtingen zal nakomen 

Hoe dit moet gebeuren is nog maar de vraag.

Als Portugal zich wil wapenen voor de toekomst, dient die regering immers veel te investeren. In de eerste plaats dient zij het gehalte van het onderwijs op te krikken. Ook Justitie heeft nood aan een flinke opknapbeurt.

Duizenden goed opgeleide jongeren die de afgelopen jaren hun koffers pakten om in het buitenland hun geluk te beproeven, moeten naar hun vaderland teruggelokt worden want aan jonge, goed opgeleide mensen heeft het snel verouderende land een enorme nood.

Verder staat de linkse regering voor de uitdaging het land te herenigen. Een diepe kloof bestond al langer tussen het platteland en de steden. De verkiezingsuitslag van 4 oktober vorig jaar toont aan dat Portugal doormidden is gedeeld. Het noorden en Madeira stemden in meerderheid centrumrechts, het zuiden en de Azoren helemaal links.

EU-Commissie eist orthodoxe begroting 

Op 22 januari ontving de Europese Commissie van de Portugese regering de ontwerpbegroting voor 2016. Slechts enkele dagen later stuurde zij een brief aan de Portugese Minister van Financiën met de vraag waarom Portugal in 2016 zijn structureel begrotingstekort met slechts met 0,2 % te verminderen daar waar de Raad van Ministers op 14.7.2015 een verlaging met 0,6 % had aanbevolen. 

De Portugese minister-president vatte de brief nogal licht op. Volgens hem vroeg die slechts technische toelichting en stelde hij de Portugese begroting helemaal niet in vraag. De Commissie zelf denkt er kennelijk anders over.

Een duidelijke verwijzing naar artikel 7/2 van de Verordening (EU) Nr. 473/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 21 mei 2013, bewijst dat. Dit artikel bepaalt immers dat als de Commissie na indiening door een lidstaat van zijn ontwerpbegroting, vaststelt dat die staat in bijzonder ernstige mate zijn in het Stabiliteit- en Groeipact (SGP) neergelegde verplichtingen niet nakomt, zij uiterlijk twee weken nadien, een openlijk en gemotiveerd advies uitbrengt. De Commissie kan daarin de lidstaat opleggen ten laatste binnen drie weken na de datum van haar advies een herziene ontwerpbegroting in te dienen.

De toekomst

Portugal heeft grote nood aan een stabiele regering. De economie mag dan wel weer aantrekken maar economen zijn het erover eens dat nog heel wat nodig is om het land zijn weg naar een economisch en sociaal gezonde en politiek stabiele natie te kunnen voortzetten.

De verkozen president lijkt door zijn wetenschappelijke achtergrond en zijn enorme populariteit voorbestemd om alle politieke partijen en economische krachten te bundelen om dit doel te bereiken. Zijn recente verklaringen stemmen hoopvol.