Crisis is kans om rationalisatie hoger onderwijs door te voeren

Hogeronderwijsinstellingen worden door de crisis ook getroffen door prijsstijgingen en moeten met minder alsmaar meer realiseren. Vlaams Parlementslid Kristof Slagmulder roept op om in de crisis ook een kans te zien om hun aanbod te optimaliseren en efficiënter in te richten. ‘Het Vlaams regeerakkoord bevat immers het voornemen om — met de Soete-norm als leidraad — de wildgroei aan opleidingen aan te pakken en een rationalisatie door te voeren.’ De afgelopen vijf academiejaren voldeden 93 opleidingen structureel niet aan de kwantitatieve minimale inschrijvingsnormen.

In vele openingsredes van rectoren en hogeschooldirecteuren klonk afgelopen weken telkens duidelijk de teneur dat ook ons hoger onderwijs door de economische ontwikkelingen en inflatie in slecht weer zit. ‘We zullen met minder meer moeten doen’, was een vaak gehoorde boutade. ‘De hogeronderwijsinstellingen hebben hier effectief wel redenen tot klagen. Ons Vlaamse hoger onderwijs wordt immers al jaren sterk ondergefinancierd’, verklaart Kristof Slagmulder.

‘Maar de verantwoordelijkheid ligt ook bij de hogeronderwijsinstellingen zelf. Ondanks de fusiebewegingen van de afgelopen 10-15 jaar blijft het landschap er erg versnipperd. Zowel wat betreft personeels- en onderzoeksmiddelen als infrastructurele middelen’, zegt Slagmulder. In het Vlaams regeerakkoord staat het voornemen om onnodige overlap of meervoud van opleidingen tegen te gaan. Het debat rond rationalisatie van het opleidingsaanbod in het Vlaamse hoger onderwijs is door de coronacrisis en andere onderwijsdossiers de afgelopen jaren echter op de achtergrond geraakt en sleept al lang aan.

Soete-norm

In het begin van deze legislatuur werd nochtans verklaard dat in het hoger onderwijs de Soete-norm zou worden ingevoerd om de wildgroei aan opleidingen te rationaliseren. Concreet betekent die norm dat bacheloropleidingen over de drie jaren heen 115 studenten moesten tellen, masteropleidingen 20. Als dat niet lukt, moet worden hervormd. Uit het antwoord op een schriftelijke vraag van Slagmulder aan onderwijsminister Ben Weyts (N‑VA) bleek dat van het academiejaar 2017-2018 tot en met 2021-2022 er 121 opleidingen waren die minimaal in drie van die vijf academiejaren onder die Soete-norm zaten. 93 van deze opleidingen voldeden vijf jaar aan een stuk niet aan deze norm. Meer concreet betrof dit 28 professionele bachelors, 23 academische bachelors en 29 masteropleidingen.

‘Natuurlijk is het geenszins de bedoeling om die Soete-norm blindelings puur kwantitatief te gaan toepassen. Er zijn nu eenmaal redelijk wat universitaire opleidingen met lage studentenaantallen, maar die uniek zijn in Vlaanderen, een sterke onderzoekscomponent en internationale faam hebben, zoals Oudheidkunde of Theologie aan de KU Leuven. En natuurlijk zijn er ook opleidingen met weinig studenten die een bepaalde niche of regionale economische nood vervullen, zoals een master nanotechnologie. Of die leiden naar een knelpuntberoep, denk maar aan gespecialiseerde zorgopleidingen.’

‘Het spreekt vanzelf dat een instelling die niet zomaar moet schrappen ‘, aldus Slagmulder. ‘Maar is het nuttig dat we in Vlaanderen bijvoorbeeld aan vier verschillende instellingen zowel een bachelor als een master Drama hebben die allen die norm niet halen? Of hoe rendabel is een opleiding journalistiek waarbij drie instellingen deze norm niet halen? En zelfs los van de Soete-norm is er rationalisatie mogelijk, zo kun je in Antwerpen heel wat opleidingen volgen die aangeboden worden door drie verschillende hogescholen.’

Aansporende rol voor Onderwijsminister Weyts

Het Vlaams Belang verwacht dat minister Weyts hier dan ook een aansporende rol in neemt. Slagmulder benadrukt ten slotte dat rationalisatie niet enkel een kwantitatieve maar ook een kwalitatieve dimensie heeft. ‘Ook daar moeten de instellingen samen met de overheid in een constant dynamisch proces aan blijven werken. Besparingen moeten niet de leidraad zijn van deze rationalisatieoefening. De ontsnippering moet vooral zorgen voor een betere kwaliteit van onderwijs en onderzoek door de kritische massa in personeel en materiële infrastructuur van opleidingen te vergroten, zoals ook het uitgangspunt was van het Soete-rapport‘, besluit Slagmulder. ‘Ons Vlaamse hoger onderwijs is internationaal gezien wel kwaliteitsvol, maar haar efficiëntie en doelmatigheid kan beter.’