De Catalanen zijn moe

BARCELONA — ‘In vrijheid of clandestiniteit, en masse  of en petit comité,’ zo schrijft Vicent Partal vandaag op vilaweb.cat, de nationale feestdag van Catalonië is altijd gevierd geweest. Dat zal ook vandaag zijn, al regent het hier al bijna 48 uur non-stop en staat er een krachtige wind. Al meer dan 400.000 mensen zijn ingeschreven om de massamanifestatie in de late namiddag in Barcelona bij te wonen. Maar zal het cijfer opnieuw het miljoen halen?

Moe

De Catalanen zijn moe. Al sinds het Spaanse hooggerechtshof in 2010 delen van het autonomiestatuut van Catalonië introk, komen ze massaal op straat. Dit jaar al dus voor de tiende achtste keer. Tien jaar is lang, zegt Toni Piqué van de digitale krant El Nacional. En waar de afgelopen jaren steevast en met gemak 1 miljoen en meer Catalanen de dienst uitmaakten — in Barcelona, of via een menselijke ketting langsheen de kust — er zit sleet op de onafhankelijkheidsbeweging.

De Catalanen zijn moe. Althans toch die helft van de bevolking die voor onafhankelijkheid is. Hun leiders zitten ofwel in de gevangenis of leven in ballingschap, in Groot-Brittannië, België of Zwitserland. De overgebleven politici zijn van een andere garnituur. President Quim Torra wordt door velen niet echt serieus genomen. De links-republikeinse ERC toont zich van haar pragmatische kant. Eenheid in het partijpolitieke kamp is ver te zoeken.

Als er deze namiddag op de Diada minder dan een miljoen mensen opduiken, is dat dan een overwinning voor ‘Madrid’, vraag ik David Gonzalez, adjunct-hoofdredacteur van El Nacional. Niet echt, blijkt. Spanje heeft altijd de cijfers verbloemd en teruggebracht tot een paar honderdduizend. Wat er ook gebeurt, Madrid zal communiceren dat de onafhankelijkheidsbeweging in elkaar is gezakt als een mislukte soufflé. Maar Gonzalez is bang dat dat laatste nu wél het geval is.

Vertrouwen

Karl Drabbe

David González en Toni Piqué (El Nacional): ‘ERC is te groot geworden, en au fond is het een politieke partij als andere.’

De moeheid en de frustratie druipt er ook af tijdens de gesprekken op een ‘sopar groc’ — een ‘geel diner’ —  georganiseerd door Foreign Friends of Catalonia. De militanten hier nemen allen afstand van de partijpolitiek, die ze niet meer vertrouwen.

In de Catalaanse partijpolitiek is de voorbije jaren overigens iets vreemds gebeurd — voer voor politicologen zelfs. De oude, traditionele regeringspartij van Catalonië — zeg maar de CVP van Vlaanderen — Convergencia, de partij van Puigdemont, is geëvolueerd naar een republikeinse, quasirevolutionaire partij die de confrontatie wil aangaan met Madrid. De oude links-republikeinse partij die altijd radicaal voor onafhankelijkheid koos, volgt vandaag een pragmatisch pad. Het land (Spanje én Catalonië) leiden staat vandaag hoger in haar vaandel dan weleer.

De analyse wordt gesterkt door de journalisten die ik spreek. ‘Na 1 oktober zijn alle Catalaanse instellingen in duigen gevallen. De enige die overblijft, is de ERC, en die profiteert daarvan.’ Alleen, zo luidt de conclusie, ‘de ERC is te groot geworden, en au fond  is het een politieke partij als andere’. Je zou de vergelijking kunnen maken met de N-VA, die van radicale aanbodpartij en beleidspartij is geworden en graag mee de dienst uitmaakt op alle niveaus waar het kan. De links-radicalen van de CUP staan erbij en kijken ernaar. Achter de schermen werken mensen van de diverse partijen aan nog maar eens een nieuw politiek initiatief, dat alle ideologische grenzen moet overstijgen en de onafhankelijkheid — hier noemen ze dat het ‘mandaat van 1 oktober’, naar het referendum in 2017 — primair moet nastreven.

‘We hebben onze tijd verkwanseld,’ hoor je vaak in het indepe-kamp. Of ook: ‘ze hebben onze tijd verkwanseld.’ Die ‘ze’ slaat op politici, op de leiders die geen leiders zijn. Want zoals het gebrek aan eenheid wordt gehekeld, zo ook het totale gebrek aan leiderschap. Niet alleen van de beweging, maar zelfs binnen de partijen. David Gonzalez: ‘Binnen ERC heb je een Madrid-strekking en een Barcelona-strekking. De eerste wordt geleid door Gabriel Rufián, en wil een linkse Spaanse regering op de been helpen, ook al biedt die geen garanties voor een dialoog. Pere Aragonès verdeelt in Catalonië de kaarten; die blijft inzetten op een nieuw referendum.’

Leiderschap

Ik confronteer er Ernest Maragall mee. Hij had burgemeester kunnen worden bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen. Hij haalde met zijn ERC in Barcelona de meeste stemmen. Maar de vorige burgemeester, Ada Colau, vormde een coalitie met rechts. De gewezen sociaaldemocratische kopman Maragall, is wat je een coryfee — of establishment — kunt noemen: zijn broer was burgemeester tijdens de Olympische Spelen van 1992 en zelf was hij onder andere EU-Parlementslid voor de Catalaanse socialisten van PSC. En ja, ook hij hekelt het gebrek aan leiderschap.

‘Maar eerst moeten we het verdict van het proces tegen de politieke gevangenen afwachten.’ Dat wordt verwacht ergens in de eerste helft van oktober. ‘Als we nu zouden schakelen, worden we toch maar als extremisten afgeschilderd. Maar als het verdict negatief is, creëert dat een opportuniteit om ons recht op zelfbeschikking te eisen van een duidelijk ondemocratisch Spanje.’ Hij hoopt erop dat een deel van de Catalanen dan pas voor onafhankelijkheid zal kiezen. En hij rekent erop dat dan iedereen terug aan hetzelfde zeel zal trekken. Off the record  vraag ik hem nog of hij als ‘senior’ politicus geen rol voor zich weggelegd ziet om alle partijen en strekkingen samen te brengen. Zijn ogen blinken. ‘Iemand zal het moeten doen,’ zegt hij enigmatisch.

Terwijl ik dit schrijf, stopt het eindelijk met regen. De wind is nog niet gaan liggen, maar de lucht kleurt blauw en de zon piept vanachter de wolken. Straks worden de koppen geteld in de straten van Barcelona. Indien niet in Madrid, dan zeker in Barcelona.