EU: veranderen of verdwijnen

De Europese Unie heeft niets te zoeken in Catalonië. Dat is tegenwoordig geen populaire opinie. Sinds het onafhankelijkheidsreferendum eist zowat elke nationalist dat Jean-Claude Juncker persoonlijk tussen Rajoy en Puigdemont gaat staan, terwijl Donald Tusk geparachuteerd wordt in Barcelona om daar snel een staakt-het-vuren te regelen. Ook op Doorbraak werd al herhaaldelijk gepleit voor een Europese interventie (zie bijvoorbeeld hier en hier).

De Europese Unie heeft niets te zoeken in Catalonië omdat de Europese Unie ook niets te zoeken heeft in Vlaanderen. Als België ooit opgedeeld wordt, dan moeten Vlamingen en Walen dat onder elkaar regelen – zonder dat een Europese superstaat als een duistere sluier over de onderhandelingstafel hangt. Het is de gulden regel: behandel de anderen zoals je zelf behandeld wil worden. Creëer geen oppermachtig monster dat je vroeg of laat op je eigen pad kan tegenkomen. 

De Catalaanse onafhankelijkheid zal niets betekenen als de Catalanen en hun medestanders elke notie van soevereiniteit opofferen om de scheiding met Spanje door te drukken. De Europese Unie mag geen superflik worden die op elk moment de deur van een lidstaat kan intrappen om in alle kasten te rommelen en een paar bewoners in de boeien te slaan. Als Juncker mag ingrijpen in Spanje, mag hij dat ook in Hongarije, in Polen en straks bij ons.

Politiek Darwinisme

Het probleem is niet dat de Europese Unie te passief blijft tegenover de Catalaanse kwestie. Het échte probleem is dat de EU een totaal verkeerde analyse maakt. Dat blijkt uit de officiële reactie op het referendum van 1 oktober: ‘Los van het legale aspect van de zaak, vindt de Europese Commissie dat deze tijden vragen om stabiliteit en eenheid‘. Uit die woorden blijkt dat de Europese Commissie absoluut niet voorbereid is op de onvermijdelijke toekomst.

We weten niet wat er met Catalonië zal gebeuren, maar we weten wel dat de grenzen binnen Europa niet zullen blijven zoals ze nu zijn. Geen enkele grens en geen enkele staat heeft het eeuwige leven. Verandering is de enige constante in de geschiedenis. De Europese Commissie kan onmogelijk verwachten dat de kaart van Europa er precies zal blijven uitzien zoals bij de vorming van de Europese Unie. Natuurlijk komen er vroeg of laat staatkundige divergenties (of convergenties, waarom niet).

De Europese Commissie wijst nu blijkbaar elke staatkundige evolutie af in de naam van ‘stabiliteit en eenheid‘. Dat is een tragische vergissing. Stabiliteit bereik je niet door je blind vast te klampen aan het status quo. Stabiliteit is een constante evenwichtsoefening: altijd blijven zoeken naar een nieuwe balans. Als de Europese Unie niet in staat is om grote veranderingen te absorberen, dan zal de Europese Unie ten onder gaan. Noem het politiek Darwinisme: alleen wie evolueert, overleeft.

Dump het dogma

Je kan niet de ene dag eurosceptisch zijn en de volgende dag een grote rol voor de Europese Unie in een soevereiniteitsdossier bepleiten. Een forse EU-interventie in Spanje opent bovendien de doos van Pandora. Maar nationalisten mogen wel iets anders verwachten van de Europese Unie: openheid. Het is tijd dat de Europese Commissie afstand doet van haar dogma: dat de bestaande lidstaten de enige en eeuwige pilaren van de Unie zijn en dat interne verschuivingen absoluut taboe zijn.

Ooit verdwijnt Spanje zoals het nu  bestaat. Daar hebben de Catalanen Juncker en Tusk niet voor nodig. Ook andere Europese lidstaten zullen van staatkundige gedaante veranderen. Dat is een historische zekerheid. De Europese Commissie moet die onafwendbare evolutie voorbereiden en omarmen. Anders dreigt een nederlaag die veel groter en pijnlijker is dan gelijk welke Brexit.