De horror in drie filmische portretten

In de noodlottige tragedie Rebel van Adil El Arbi & Bilall Fallah (*, momenteel in de bioscoop) maakt niet zozeer het hoofdpersonage Kamal – drugsdealer in Molenbeek en daarna Syriëganger – foute keuzes maar wel in eerste instantie het regisseursduo zelf.

Bij een oppervlakkige lezing valt eerst de geweldige production value op – de film oogt veel duurder dan ie in feite heeft gekost, ook een kunst. Bovendien etaleren de regisseurs volop hun kunnen inzake flitsende actie- en avontuurscènes. Adil & Bilall willen het filmpubliek pleasen. Daar is niks mis mee, maar laten ze dat liever reserveren voor hun actiefilms.

Voor het regisseursduo is hij een held/antiheld/lafaard die in zijn ongeluk loopt.

Reist Kamal zoals nog enkele andere jonge moslims met een druglink uit Molenbeek om ginds de democratie te helpen redden? Geloof het maar niet! Als kijker mis je hoe dan ook de juiste context. Kamal verliest wel definitief zijn onschuld in het Syrische Raqqa waar IS intussen een terreurbewind heeft geïnstalleerd. In de ogen van Ardil & Bilall is en blijft Kamal evenwel louter slachtoffer. Eerst en vooral moet hij ook sympathiek blijven… Tsja.

Een bedenking. Wanneer je een item uit deze actualiteit reconstrueert, geef dan je personages, niet zelden gevangen in uitzichtloze situaties, soul and body mee. Dat is een belangrijk euvel van Rebel: alle menselijkheid is uit de personages gezogen – op de moederfiguur na, misschien. Want deze rol wordt dan ook vertolkt door Lubna Azabal, altijd uitstekend.

Wanneer je het (anti-)heldenverhaal nog meer analyseert en naar de visie van de makers peilt, kom je uit bij een flinterdunne oorlogsfilm die inderdaad iets heeft van een sprookje uit 1001 nacht, maar dan wel een bijzonder naar en a-moreel gruwelsprookje.

Wanneer een plaatselijke politicus bij een eerstesteenlegging opmerkt dat zij wel heel handig kan omspringen met steen en truweel, zegt Minister voor Volksgezondheid Simone Veil dat ze daar inderdaad enige ervaring mee heeft. En ze vertelt hoe zij in een van de uitroeiïngskampen, waar zij met haar zus en haar moeder verbleef, nutteloze muren moesten metsen.

Het is een van de vele scharniermomenten uit het gereconstrueerde levensverhaal van Simone Veil (1927-2017), de Franse advocate en politica, en van 1979 tot ‘82 – als eerste vrouw – voorzitter van het Europese Parlement. Hoewel ze lid was van een rechtse partij nam ze niet zelden meer progressieve standpunten in zoals de verdediging van aids-patiënten en van gevangenen. Dankzij de hulp van een vooraanstaand katholiek politicus wist zij als minister abortus uit het Frans strafrecht te halen.

Het zwaartepunt in Simone: Le voyage du siècle van Olivier Dahan (**, vanaf deze week in de bioscoop) springt evenwel van haar gelukkige jeugd in Nice naar een bijzonder duistere periode in haar leven: WOII. Haar vader en haar broer werden samen met haar moeder en haar zus opgepakt. Hen zou ze nooit meer weerzien. Dankzij een Poolse Kapo weten de vrouwen de kampen te overleven. Alleen haar moeder zal er uiteindelijk aan tyfus sterven. Het is ook van haar moeder dat Simone haar drang naar gerechtigheid had geërfd.

Olivier Dahan had eerder al Edith Piaf geportretteerd in La mome (2007) en Grace Kelly in Grace de Monaco (2014).  Maar het was Elsa Zylberstein die met het idee kwam om enkele flarden uit het rijke leven van Simone Veil te verfilmen. De actrice werkte een jaar lang om zich  de stem en de gestes van Veil eigen te maken. Simone mag dan wat academisch aandoen, de film werpt toch een licht op de persoonlijkheid van deze unieke vrouw.

Soms moet je als maker van documentaires ook een flinke dosis geluk hebben. Zo zag in 2007 filmmaker Magnus Gertten archiefbeelden uit 1945 met overlevenden die vanuit Duitse uitroeiïngskampen in het Zweedse Malmö waren aangekomen. De mysterieuze blik van een van deze vrouwen was hem meteen opgevallen. Blijkbaar had ze ook een Aziatische achtergrond. Na wat research kwam Gertten niet alleen aan de weet dat ze Nadine Hwang heette, maar hij ontdekte ook haar onwaarschijnlijk liefdesverhaal. Op kerstavond 1944 had de Française de Belgische Nelly – een operazangeres – leren kennen in het concentratiekamp Ravensbruck.

Het was liefde op het eerste gezicht. Na de oorlog verloren ze elkaar even uit het oog. Toch vonden ze elkaar opnieuw en zouden voortaan als nichten door het leven gaan. De kleindochter van Nelly duikt in het persoonlijke archief van haar oma en onthult zo het ware, ontroerende levensverhaal van de twee vrouwen in Nelly & Nadine (***, momenteel in de bioscoop en binnenkort op tv)