De kracht van 5%

In de voorbije paasvakantie, toen onze politici op de skilatten stonden (zoals de kranten dat schrijven), bracht Vives, het studiecentrum voor regionale economie van de KULeuven, een nieuwe berekening van de begrotingstransferten uit (Vives briefing 13 april). Dit is Doorbraak, dus we hebben het hier niet over transferten tussen jong en oud, tussen rijk en arm, tussen ziek en gezond, of tussen werkend en werkloos, maar over transferten tussen de Belgische gewesten, van Vlaanderen naar Franstalig België zeg maar. En voor de verandering gaat het hier om vooruitberekende transferten over de gehele -als alles goed (?) gaat 5 jaar lang durende- legislatuur-Michel.

Is het de komkommertijd die ervoor zorgde dat De Standaard, het Nieuwsblad en Het Belang van Limburg deze nieuwe studie meer aandacht gaven dan ze verdiende, namelijk een volle krantenbladzijde? (Evenveel ruimte vulde De Standaard enkele dagen geleden nog met een berekening van de transferten tussen de Belgische gewesten door de universiteit van Namen voor het jaar 2012, maar die had dus betrekking op het verleden, niet op de toekomst.) De berekening van Vives komt erop neer dat de transferten uit Vlaanderen in 2018 een kleine 5% lager zullen liggen in reële termen dan in het basisjaar dat Vives hanteert, 2011. ‘Much ado about nothing?’ ‘Lood om oud ijzer?’ ‘Plus ça change plus ça reste la même chose?’

Vives neemt ook het perspectief van de transferten resulterend uit de Belgische staatsschuld in, en dan blijkt de afname van de transferten wel groter dan 5%. De reden is dat een kleiner begrotingstekort in jaar X lagere rentelasten betekent –en dus minder transferten uit de betaling van die rentelasten- in alle jaren volgend op jaar X. (Een afname groter dan 5% mag ook wel, als we vroegere Vives-berekeningen geloven die besluiten dat de transferten als gevolg van de staatsschuld een veelvoud zijn van de ‘gewone’ transferten, waardoor Vlaanderen de facto jaarlijks de gehele rentefactuur op de staatsschuld betaalt. Tja, in België zijn we wat ‘gewoon’.) Waarmee Vives meteen aantoont dat de beste transfertenvermindering een simpele (?) vermindering van het begrotingstekort is. (Zélfs als hiervoor de belastingen die de Vlaming aan de federale staat afdraagt nog verpletterender moeten worden gemaakt, zie verder.)

De kranten namen daarbij de waarschuwing van Vives over dat de berekeningen uiteraard slechts gebaseerd zijn op de geplande begrotingen, alsook op de geplande verminderingen van het begrotingstekort. Tot scha en schande van onze Vlaamse portefeuille weten we immers uit het verleden dat in België uitgavenbeperkingen plannen altijd vlotter is verlopen dan ze ook uitvoeren. (Een volk krijgt soms immers niet de politici die het verdient.)

Een kanttekening die de kranten echter (met opzet?) niet maakten was het stellen van de vraag of ‘5% minder’ nu voldoende kracht van verandering is. (Hoewel, ‘Regering-Michel doet transferten (een beetje) dalen’ grinnikte De Standaard.) Moeten we als Vlaming blij zijn met 5% (‘trendbreuk’? ‘goeie richting’?) of moeten we ze ‘too little, too late’ vinden? ‘Dooie mus?’ ‘Kat in een zak?’ Pessimisten als ik zullen misschien zeggen: voor 5% minder transferten heb je normaal (?) toch geen N-VA nodig? En rara ik denk dat ik gelijk heb. Elke centrumrechtse, oranje-blauwe federale coalitie zou toch verwacht mogen worden overheidsuitgaven en begrotingstekorten te willen beperken?

En een kleiner begrotingstekort en lagere uitgaven (of zelfs een afname van de toename ervan) leveren in België per definitie een afname van de transferten op. Immers, de Vlamingen hoesten –zowel in absolute euro’s als per kop- het meeste belastingen op. Met deze belastingopbrengsten wordt jaarlijks de miljardenfactuur van de intresten op de staatsschuld betaald. (Een miljardenfactuur die jaarlijks bijna achteloos mee de begroting wordt ingeschoven. Tja, in België zijn we zoiets gewoon.) En immers, de Franstaligen genieten –per kop- het meest van federale uitgaven allerhande, en ja, ook van gezondheidsuitgaven en uitgaven aan het federale ambtenarenapparaat waarop de regering-Michel precies wil besparen. (Waarom zouden Franstalige politici anders altijd zo enthousiast op het ‘Pour!’-knopje drukken in het federale parlement? Dixit De Wever: ‘Franstaligen houden niet van België, enkel van de transfers die het Belgische feit voor hen betekent.’) Wat hadden we nu anders verwacht van een centrumrechtse regering dan dat de transferten zouden dalen, zelfs zonder dat die ook maar een greintje communautaire ambitie hoéft te hebben?

Uit de berekeningen van Vives blijkt impliciet dat voor een meer drastische terugschroeving van de transfers krachtigere verandering zal nodig zijn. (‘Confederalisme misschien’ durft een feestbederver achterin de zaal te suggereren.) Het Belgische huis staat al bijna 200 jaar. In de grondwet gebetonneerde machtsverhoudingen en politieke postjesverdelingen, dagdagelijks beleid, sociaal-culturele verwachtingen, en –’at the end of the day’- economische toestand zijn er kip en ei geworden, aspecten van één en dezelfde realiteit. Belgen –hetzij aan de gevende kant, hetzij aan de ontvangende kant- zijn torenhoge transferten normaal gaan vinden, en er dus hun gedrag op gaan afstemmen. Aan Vlaamse kant in de vorm van zéér lage verwachtingen tegenover de Belgische staat (en al lang uitgedoofde woede daaromtrent). Aan Franstalige kant daarentegen in de vorm van kinderlijk hoge verwachtingen tegenover diezelfde staat. (En nog steeds ‘amour fou’ elke keer de Belgische leeuw nog eens doet alsof hij klauwen heeft, Diables Rouges, ‘L’Union (?) fait la force’, et consorts.)

Een ‘U-turn’ inzake transferten kan je misschien verdienen door elke dag hard te werken aan verandering (of heet die sinds deze lente voortaan -nog minder bedreigend- ‘vooruitgang’?). Het alternatief voor dat dagelijkse harde werk is een staatshervorming die de Franstaligen wél op één of andere manier met de rug tegen de muur –en met de neus op de feiten- drukt: ‘This party’s over; now please go home.’ Een staatshervorming die in tegenstelling tot zijn voorganger nr. 6 –die de transferten nog deed toenemen en die dus niet het voorwerp uitmaakt van de Vives-studie- bijvoorbeeld wel de hamvragen van de sociale zekerheid splitst (gezondheidszorg, werkloosheid, pensioenen), deftige belastingautonomie oplegt aan de gewesten en de gemeenschappen, en de resem voor de Franstaligen voordelige sleutels binnen de federale overheid afschaft. (Con)federalisme op z’n Zwitsers of z’n Canadees met andere woorden. Moeten we als Vlaming hopen dat de regering-Michel lukt of mislukt? Het is de vraag van 1 miljard.

Ondertussen moeten we als Vlamingen –o paradox- netto meer belastingen betalen met Vlaams-nationalisten prominent in de federale regering –inbegrepen op topposten als Financiën. (De media brommen steeds goedkeurender over de ‘in zijn rol groeiende’ Van Overtveldt.) Na de verkiezingen van 2014 lijkt het België van daarna nog steeds verdacht goed op dat van daarvoor … Zal 10 jaar steile opgang van de N-VA de duurste politieke grap uit de Vlaamse geschiedenis blijken? Een leuk verhaaltje voor in het stemhokje dat enkel heeft geleid tot inwisseling van de éne politieke kaste voor de andere? Zie ook De Tijd van 2 mei: ‘N-VA’s stille infiltratie in het overheidsapparaat’. De Wever als fluitende rattenvanger en de Vlaming als niet-meer-wetend-van-welk-hout-pijlen-te-maken er dan maar blind achteraan? Verder de gitzwarte tunnel in, een zoveelste ontgoocheling tegemoet?

De Vlaming moet zijn geweten sussen met de hoop dat de N-VA-infiltranten hun ware Vlaamsgezinde gelaat zullen tonen ten laatste in 2019. En met het besef dat de N-VA-belastingverhogingen ondertussen dienen om een begrotingstekort te beletten dat anders nog meer van die belastingen zou veroorzaken in de toekomst. Immers, o paradox opnieuw, zelfs een regering met liberalen en Vlaams-nationalisten vindt het in het derde meest belaste land ter wereld blijkbaar onvermijdelijk het begrotingstekort voor niet minder dan 25% -volgens de planning-Michel- dicht te rijden met belastingverhogingen. (Of met verkapte belastingverhogingen, het soort waaraan de Vlaamse overheid de voorkeur blijkt te geven. Maar dat is dan weer stof voor een volgend Doorbraak-artikel.)

Foto © Reporters