Aanleiding was de diepgravende berichtgeving eerder dit jaar in NRC Handelsblad over de conditie van het door een Oostenrijkse lawine ondergesneeuwde brein van een prins van Oranje. ‘Hoe zal het brein van Friso zich houden?’ kopte de krant midden februari. Tijdens de hijgerige zoektocht naar het speculatieve antwoord op die vraag werd de hersendode Willem Friso door een NRC-redactrice ter plaatse ei-zo-na journalistiek gereanimeerd. In de mediastorm die daarop volgde, slalomde de hoofdredacteur in alle richtingen over het medisch beroepsgeheim, om de overijverige jacht op ‘de waarheid over relevante zaken’ van zijn krant met hand en tand te verdedigen. Daar gebeurde met de stellige belofte dat hij het bij de eerstvolgende gelegenheid precies op dezelfde manier zou aanpakken. De Standaard hees Vandermeersch meteen op het opinieforum, waar hij zijn gelijk en het ‘getoeter’ van de andere Nederlandse media exta onderstreepte: ‘De redactie van NRC Handelsblad reageerde zoals een uitstekende krantenredactie dat doet. Nieuws vergaren, controleren, wegen en genuanceerd in de krant brengen.’ Maar naarmate de NRC-frontman hardnekkiger voet bij stuk hield, oogde zijn journalistieke ‘introspectieoefening’, zoals hij het zelf noemde, steeds wanstaltiger.

Ondergesneeuwd door kritiek, restte Peter Vandermeersch uiteindelijk niets anders meer dan een extern onderzoek te bevelen naar de berichtgeving in zijn krant en die bevindingen te publiceren. Voor die klus klopte NRC aan bij Thom Meens, de voormalige ombudsman van De Volkskrant. U weet wel, die andere Nederlandse kwaliteitskrant, die Peter ‘als-het-in-NRC-staat-is-het-juist’ Vandermeersch eerder in het VARA-programma De Wereld Draait Door als onbetrouwbaar had verketterd. Die pedante stelling smeekte, eerder vroeg dan laat, om als een boemerang in het gezicht van de hoofdredacteur terug te keren en dat moment was nu aangebroken.

Het moet gezegd. Het gebalde onderzoeksverslag van de voormalige ombudsman leest als een behoorlijk gepeperd, onafhankelijk en dus geloofwaardig verdict. ‘Het artikel had in deze vorm en met deze ongecontroleerde inhoud nooit de krant in gemogen. (…) De redactie heeft hard gewerkt, maar niet zorgvuldig haar journalistieke werk gedaan. Er is geen tegenspraak georganiseerd.’ Wat daarop volgde was een ruiterlijk media culpa van Vandermeersch aan de lezer en de koninklijke familie. En ook al typeerde Youp van ‘t Hek ook deze schuldbekentenis meteen als ‘gênant, obligaat en politiek’; de vraag die spontaan opborrelt is of een dergelijke oefening in mediakritiek denkbeeldig zou zijn in onze ‘kwaliteitskranten’? De vraag stellen is ze beantwoorden.