De moed van een minister-president

Het was een kwestie van tijd vooraleer ze bij N-VA gingen ruzie maken in het Latijn. Dat krijg je natuurlijk, met geleerde juristen zoals Matthias Storme en Hendrik Vuye in je partijbestuur. Dan vliegen termen als ‘ex ante‘ en ‘ex post‘ al snel in het rond. Eenvoudiger gezegd: moet de gerechtelijke controle vóór (ex ante) of ná (ex post) politionele acties plaatsvinden? Het is een van de heikele kwesties die N-VA moet uitklaren, voor de partij een uitgewerkt ontwerp van ‘Patriot Act‘ kan voorstellen aan het land en de wereld. 

‘Patriot Act‘ was een ongelukkige benaming – en een nieuw bewijs dat ook Bart De Wever niet altijd feilloos communiceert. De gespierde term bood het voordeel dat N-VA opnieuw alle aandacht naar zich toe zoog. De Wever maakte meteen duidelijk dat het menens was. Toch zal de partij de nieuwe Veiligheidswet niet meer als ‘Patriot Act‘ betitelen. De term is vergiftigd door associaties met clandestiene afluisterpraktijken, foltermethodes en andere Guantanamo Bay-toestanden. Bovendien was het ook wat mal dat net een Vlaams-Nationalistische partij de patriot ging uithangen. 

N-VA wil de kloof tussen justitie en de burger wel nog altijd kleiner maken. Vooral De Wever zelf beseft dat je bepaalde bokkensprongen van het gerecht aan niemand meer uitgelegd krijgt. Zoals de zaak van Fatima A., bijgenaamd ‘mama Jihad’, die haar eigen zonen en heel wat financiële middelen ronselde voor haar heilige oorlog, maar al na een paar maand vrijgelaten werd. Of de zaak van Soufian A., die een oorlogswonde opliep aan het front in Syrië, naar Vlaanderen terugkwam om medische verzorging te krijgen en na een kort verhoor alweer vrijgelaten werd. 

Voor N-VA moet er nu snel een nieuw wettelijk kader komen om kordater op te treden tegen terroristen en hun handlangers. Denk aan: speciale rechtbanken, een databank voor (alle) vingerafdrukken, langere aanhoudingstermijnen, inperking van het (bv. medisch) beroepsgeheim, en uitgebreide bevoegdheden voor de politie. 

A man for all seasons

Enter Geert Bourgeois. Binnen de partij, onder meer op het partijbestuur, heeft de Vlaamse regeringsleider al vaker blijk gegeven van zijn voorbehoud tegen al te ruime bevoegdheden voor de politie. Bourgeois wil niet dat de veiligheidsdiensten allerlei onderzoeksdaden kunnen stellen zonder gerechtelijke dekking. Op 2 september maakte Bourgeois zijn bedenkingen ook kenbaar in een interview met De Standaard: ‘Rechterlijke toetsing van aanhoudingen, telefoontap of huiszoekingen, daar ligt voor mij de grens‘. Het lijkt duidelijk dat De Wever daar wel verder in wil gaan. 

Het heeft er altijd ingezeten bij Bourgeois. Misschien omdat hij jurist is. Misschien omdat hij oud genoeg is en sterk genoeg geworteld in de Vlaamse Beweging om zich de woede van het Belgische staatsapparaat te herinneren. Feit is dat Bourgeois al zijn hele carrière op de rem gaat staan als hij ergens een hellend vlak ziet opdoemen. Toen hij nog het enige Kamerlid voor N-VA was diende Bourgeois bijvoorbeeld voorstellen in om het journalistieke bronnengeheim beter te beschermen. Hij verdedigde, tegen de volkswoede in, het bestaan van het onpopulaire Artikel 71, dat spreekt over ‘onweerstaanbare drang’ en in enkele gemediatiseerde zaken aanleiding gaf tot vrijspraak. Toen toenmalig premier Verhofstadt in volle Kamerzitting de aanhouding van Dyab Abou Jahjah aankondigde, kreeg hij van Kamerlid Bourgeois de meest scherpe tegenkanting: ‘U moet zich houden aan de principes van de rechtsstaat. Als u zich mengt in het gerechtelijke werk, begeeft u zich op een hellend vlak‘. 

Bourgeois doet wat denken aan de Thomas More die gestalte krijgt in A man for all seasons. Het toneelstuk van Robert Bolt – dat in 1966 verfilmd werd door Fred Zinneman – schetst een staatsman uit één stuk, die in alle wisselende omstandigheden trouw blijft aan zichzelf, zijn geloof en zijn principes. Zelfs in turbulente tijden en onder zware politieke druk blijft deze martelaar pal staan voor alles dat hij juist en rechtvaardig acht. Bourgeois zal wel geen heilige zijn: hij is wel een uitzonderlijk rechtlijnig en onbuigzaam man, die vasthoudt aan zijn idealen. Dat verdient respect. 

Ook binnen N-VA krijgt Bourgeois kritiek. De minister-president krijgt het verwijt dat hij de Vlaamse regering geen smoel geeft en er onvoldoende in slaagt zijn partij op Vlaams niveau te profileren – zoals bijvoorbeeld Kris Peeters dat wel deed. Veel N-VA’ers die er in de moeilijke beginjaren van hun partij nog niet bij waren – hetzij omdat ze toen nog te jong waren, hetzij omdat ze toen nog in andere partijen zaten – vinden Bourgeois vandaag ouderwets en overdreven formalistisch. Er wordt bovendien veel gekletst over verbale vrijwingen tussen Bourgeois en De Wever. 

Ondanks alle karakteriële gebreken, verdient Bourgeois meer respect. Zowel binnen als buiten zijn partij zouden meer mensen de uitzonderlijke verdiensten en het volgehouden leiderschap van de oude leeuw mogen erkennen. Bourgeois incarneert de meest trotse tradities van de Vlaamse Beweging: onverzettelijke kritische zin, franke rechtlijnigheid en gezond wantrouwen ten opzichte van het regime. Dat zijn grondhoudingen die N-VA goed kan gebruiken. Zelfs – of misschien: vooral – nu die partij zelf het regime geworden is. 

Een standbeeld van Bourgeois – dat is wellicht wat overdreven. Maar over een week houdt N-VA in Plopsaland een grote familiedag. De heer – want dat is hij, tot in zijn kleine teen – Geert Bourgeois verdient daar heel wat schouderklopjes. 

Foto: (c) Reporters