De noodzaak van confederalisme

Zoals de verhalen rond het monster van Loch Ness in Schotland elk jaar vanuit het meer worden opgevist net op het ogenblik dat daar nogal wat toeristen rondtoeren, zo gaf de zomerse komkommertijd ook hier aanleiding tot surrealistische denkoefeningen. Het mooiste voorbeeld? De federale kieskring of het opnieuw federaliseren van bevoegdheden.

De geloofwaardigheid van zulke oefeningen wordt zeker niet ondersteund door de politieke realiteit. In de feiten leven Vlamingen en Franstaligen immers in twee verschillende werelden en dit zowel cultureel als economisch, sociaal en politiek.

Met de studentenrevolte ‘Leuven Vlaams’ in 1968, exact 50 jaar geleden, werd eindelijk een dam opgeworpen tegen de voortschrijdende verfransing van Vlaanderen. Het belang van deze gebeurtenis kan niet voldoende onderstreept worden en kwam dit jaar in de mainstream media, met doorgaans geringe historische reflex, eerder karig aan bod. In het zog van deze ontwikkelingen splitsten namelijk ook alle traditionele partijen. Het was niet langer mogelijk noch bij de christendemocraten, noch bij de liberalen,noch bij de socialisten om een eenheidsvisie te ontwikkelen die Walen en Vlamingen kon bekoren.Het Franstalige landsgedeelte leed onder de teloorgang van de kolen en staalnijverheid en wou dit probleem vooral aanpakken met een beleid van staatsinterventie en overheidsjobs. Vlaanderen daarentegen profiteerde in toenemende mate van de vrije handel via zijn wereldhavens en slaagde er in grote privéinvesteringen aan te trekken in onder andere de chemie en de automobielsector. Niet alleen de logistieke ligging maar ook de competitieve loon en energiekosten speelden daar toen een belangrijke rol in.

Dweilen

Zoals op grotere schaal in het communistische Oost Europa en in de voormalige Sovjet Unie zo ging het ook in Wallonië van kwaad naar erger met structurele tekorten, hoge werkloosheid en verpauperende steden en wijken. Met evenwel dat grote verschil dat de Belgische, federale structuren de lopende Waalse tekorten telkens opvingen waardoor het systeem zich – in tegenstelling tot Oost Europa – kon handhaven. Tot op vandaag. De toenemende vragen naar meer autonomie voor Vlaanderen werden in evenzovele staatshervormingen afgekocht met transfers van geldmiddelen van Noord naar Zuid. Met dit financieel automatisme verdween de nood tot aanpassing en responsabilisering. Geen enkele staatshervorming, ook niet de zesde en voorlopig laatste, streefde naar transparantie.

Zonder homogene bevoegdheden en zonder verantwoordelijkheid voor inkomsten en uitgaven blijft het echter dweilen met de kraan open. Vlaanderen stort sinds decennia elk jaar bijna 10 miljard euro aan Wallonië. De gevolgen laten zich raden. Stijgende belastingen om dit blijvend te financieren, aangroei van een immense staatsschuld, te weinig middelen voor investeringen in de infrastructuur van havens, steden, mobiliteit en onderwijs, dalende competitiviteit en teloorgang van heel wat industriële bedrijvigheid. Noch Wallonië noch Vlaanderen werden beter van deze aanpak.

Scheren

Het heeft vandaag weinig zin alles en iedereen over eenzelfde kam te scheren. Kan men het overigens kwalijk nemen wanneer gebruik gemaakt wordt van een overheidssysteem dat uitkeringen garandeert zodat men eigenlijk rond komt zonder te moeten werken? En ook in Wallonië zijn er prachtige initiatieven en echte ondernemers die elke dag het verschil maken. Alleen zijn ze met te weinig en werkt de blijvende transfer vanuit Vlaanderen de noodzakelijke veranderingen niet in de hand.

Ook de Vlamingen gaan gebukt onder de huidige toestand. De zeer hoge brutolonen door de hoge belastingen op arbeid moeten omwille van de wereldwijde concurrentie gecompenseerd worden door efficiëntie en productiviteit – dus door meer automatisering en minder mensen.Door de manke en verouderde wegeninfrastructuur staan te veel mensen daarenboven elke dag in de files. Deze nerveuze en opgejaagde manier van leven en werken maakt dat velen vooral verlangen naar het volgende weekend of de volgende vakantie. Daar waar werken ook tot de figuurlijke verrijking van het leven zou moeten bijdragen wordt het vooral een puur uit geld gedreven noodzaak.

Bijsturen

Er is vandaag onvoldoende bewustzijn dat het net deze spagaat is die onze welvaart ondermijnt en een ernstige hypotheek legt op onze toekomst. De waarheid heeft echter haar rechten.

De hoogste belastingen in Europa en terzelfdertijd de hoogste staatsschuld in % bbp zijn de objectieve getuigen van een falende overheid. Het is in het belang van alle burgers dat er dringend en grondig wordt bijgestuurd. De confederale structuur is daartoe het beste middel. Bijna alle bevoegdheden belanden dan bij de deelstaten die zelf kunnen beslissen wat ze er mee doen en die dan ook zelf instaan voor hun inkomsten én uitgaven ; weliswaar met onderlinge solidariteit gekoppeld aan afspraken en verantwoordelijkheid. Alleen die restbevoegdheden, waar beide deelstaten het over eens zijn dat ze best overkoepelend worden georganiseerd, blijven federaal. Op deze manier kan finaal komaf gemaakt worden met de eindeloze diplomatieke conferenties en energieverslindende pogingen om de Germaanse en de Latijnse aanpak toch met mekaar te verzoenen in compromissen met extra gelduitgaven en zonder duidelijke responsabilisering.

Delen

Hoe is het mogelijk dat de vrij simpele logica van het confederalisme vandaag niet door iedereen gedeeld wordt ? Hoe komt het dat er zelfs stemmen opgaan die het omgekeerde nastreven ?

Hier komen we tot de confronterende essentie van wat zich in de loop der geschiedenis spijtig genoeg zo dikwijls herhaalt en zo vaak bepalend is voor het lot en de welvaart van miljoenen mensen. Met enkel meelopers en jaknikkers en zonder moedige personen en politieke partijen die tijdig spreken en tegen de stroom ingaan zullen de gevestigde machten – uit angst om hun positie te verliezen – alle middelen inzetten om de bestaande situatie te bestendigen, gaande van subtiele controle over de media, vriendjespolitiek en eigenbediening tot intimidatie, chantage en corruptie — ook in dít land.

En dan kijken we niet alleen naar de Franstaligen, die wel veel geld en blokkeringsmogelijkheden wisten binnen te halen maar daarmee geen duurzaam perspectief konden ontwikkelen, maar ook naar de Vlamingen die, ondanks hun meerderheidspositie, hebben toegelaten dat wat meer regionale autonomie steevast uitmondde in een wirwar van complexe en dure staatshervormingen. We kunnen vandaag niet anders dan vaststellen dat een belangrijk deel van de Vlaamse politieke en economische elite onvoldoende aandacht had voor de nood aan duurzame veranderingen ten bate van de welvaart van iedereenen eerder gedreven was door een mengelmoes van blinde gehoorzaamheid en onderdanigheid, kortzichtig streven naar carrière, macht en eigenbelang en overdreven ijver om opgenomen te worden in het bestaande Belgische establishment.

Confederalisme

Vlaanderen én Wallonië ondervinden vandaag allebei de nadelen van de Belgische constructie. Alle bewoners van dit tweelandenland verdienen beter. Het is nu aan de huidige generatie om het anders en beter te doen en dit vanuit een confederale logica, met erkenning van ieders eigenheid en met de nadruk op ieders verantwoordelijkheid.