De ongemakkelijke waarheid over Elia (deel II)

In het eerste deel schetste ik Elia als overheidsbedrijf, monopolist, pionier en commerciële promotor en profiteur van internationale elektriciteitshandel. In dit tweede deel beschrijf ik Elia als wereldspeler, wetenschappelijke filantroop en dominante kingmaker en kingplayer in België. Dit artikel is een vrije tribune door Ignace Vandewalle. 

Elia: een wereldwijde multinational

Zoals reeds eerder aangegeven heeft Elia een vinger in elke toegestane pap van de elektriciteitsmarkt. Naast haar meerderheidsparticipatie in 50Hertz is Elia aandeelhouder van een wirwar van ondernemingen. Een overzicht.

– Europese Energiebeurs (EEX): de toonaangevende energiebeurs in Europa en wereldwijd de nummer één in de handel in energie. Daarnaast heeft EEX de rol gekregen van gemeenschappelijk veilingplatform voor het veilen van emissierechten binnen het ETS EU.

– Joint Allocation Office SA (JAO): een bedrijf dat Europa’s enige toonaangevende handelsplatform (e-CAT) voor grensoverschrijdende transmissiecapaciteit aanbiedt. Namens de transmissienetbeheerders veilen zij de beschikbare lange- en kortetermijntransmissiecapaciteitsrechten. JAO organiseert de veilingen van Nemo Link ltd.

– TSCNET Services GmbH (TSCNET) en Coreso SA (Coreso): regionale veiligheidscoördinatoren in Europa. Deze bedrijven leveren geïntegreerde diensten aan transmissiesysteembeheerders en hun controlecentra om de operationele veiligheid van hun elektriciteitssysteem te handhaven — 24 uur per dag, zeven dagen per week.

– 50Hertz Offshore: met dit bedrijf, onrechtstreeks voor 80 procent in handen van Elia, leggen ze kabels in de Baltische zee om windmolenparken te verbinden met het vasteland.

– Elia Grid International (EGI): een wereldwijd consultancy-, advies- en studiebureau voor transmissienetwerken, offshore energieprojecten, systeemanalyses en financieel advies. Kortom in alle aspecten van elektrische transmissie. EGI is voor 90 procent in handen van Elia en heeft kantoren in Brussel, Berlin, Dubai, Singapore, Bangkok, Abu-Dhabi en Saudi-Arabië. Ze begeleiden projecten in: Albania, België, Kameroen, Chili, Cyprus, Duitsland, Japan, Kosovo, Oman, Saudi-Arabië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten, de VS en Vietnam. Wereldwijd werken ze daarvoor samen met vooraanstaande universiteiten. Het is daarom quasi onmogelijk om ergens in de wereld een expert te vinden die niet schatplichtig is aan Elia en onafhankelijk kan oordelen. Iets wat pijnlijk duidelijk werd na de aanstelling van professor Westermann.

– RE.ALTO: een bedrijf van Elia en de eerste Europese marktplaats voor de uitwisseling van energiegegevens, digitale producten en diensten via gestandaardiseerde energie-applicaties. De marktplaats van RE.ALTO beschikt al over een breed gamma van energie gerelateerde applicatieproducten van toonaangevende leveranciers die de grenzen van de digitale innovatie in sectoren zoals e-mobiliteit, nutsbedrijven en marktintelligentie consequent verleggen.

– Windgrid: met dit bedrijf wil Elia samen met overheden buiten hun huidige perimeter pro-actief offshore netwerkinfrastructuur aanleggen en erin investeren. Ook zullen ze samen met ontwikkelaars van hernieuwbare energie offshore energieprojecten opzetten, zodat deze veilig kunnen aansluiten en integreren in elektriciteitsnetwerken op het vasteland.

Elia als wetenschappelijk filantroop

In België worden de effecten van electromagnetische stralingen op mens, natuur en maatschappij onderzocht door de Belgian BioElectroMagnetics Group (BBEMG). Op hun website lezen we: ‘De BBEMG behandelt de gezondheidseffecten van elektrische velden en magnetische inductie opgewekt door het transport en het gebruik van elektrische stroom in het dagelijks leven en op het werk.’

De BBEMG brengt daarvoor onderzoekers van drie universiteiten in België (Luik, Gent, Brussel), een hogeschool (Gent) en een onderzoeksinstituut (Brussel) samen. Deze groep wordt in hoofdzaak gefinancierd door Elia. Op de website van het BBEMG claimen de onderzoekers onafhankelijkheid omdat de contracten afgesloten worden tussen Elia en de universiteiten, en niet rechtstreeks met hen. Maar zij worden betaald door de universiteiten. Alsof een onrechtstreekse betaling geen schatplichtigheid zou inhouden?

De BBEMG wordt voorgezeten en gecoördineerd door Sciensano. Op hun website lezen we dan weer dat er momenteel een studie loopt naar de mogelijke band tussen blootstelling aan elektromagnetische velden, en een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer. Dit project wordt integraal gefinancierd door Elia. Het resultaat van de studie is dan ook voorspelbaar.

Beschermingsnormen van de Vlaamse overheid.

Op 9 september 2022 kondigde de Vlaamse regering aan om normen voor de bescherming tegen elektromagnetische stralingen op te nemen in de VLAREM-wetgeving. In een persbericht lezen we: ‘Een bindend afwegingskader opgesteld om bij nieuwe of aanpassing van bestaande hoogspanningstrajecten langdurige blootstelling met een jaargemiddeld van meer dan 0,4 microTesla (één miljoenste deel van een tesla) zoveel mogelijk te vermijden.’

Deze maatregel is vooral bedoeld voor mensen die wonen en werken onder hoogspanningskabels. Daarnaast zou er ook een beschermingsnorm voor acute blootstelling van 100 microTesla komen. Deze laatste norm die vooral bedoeld is voor werknemers van Elia die aan de hoogspanningskabels werken.

Groot was onze verbazing om vast te stellen dat enkel de laatste norm werd opgenomen in een openbaar onderzoek. De Vlaamse regering trekt alweer de kaart Elia en voert een beschermingsnorm in voor haar arbeiders, maar niet voor de duizenden mensen die momenteel en in de toekomst onder hoogspanningskabels moeten wonen en werken. Onbegrijpelijk!

Bescherming?

De problematiek van de bescherming tegen de elektromagnetische straling is al ter beoordeling voorgelegd aan het Grondwettelijk Hof, dat zich daarover uitsprak in haar arrest 5/2021 van 14 januari 2021. Het voorgelegde probleem gaat over de elektromagnetische straling die uitgaat van de digitale teller. Het Hof oordeelt dat elke netgebruiker ‘uiterlijk vanaf 1 januari 2023 het recht (heeft) te kiezen voor de plaatsing van een digitale meter die communiceert met de netbeheerder via bekabeling’, gevolgd door de verwijzing naar de besluiten van de Vlaamse regering ter zake.

Als het Grondwettelijke hof dezelfde (voor)zorg voor de bescherming van de gezondheid voor mensen die wonen en werken onder de elektromagnetische straling van hoogspanningskabel aan de dag legt, dan is het laatste woord nog niet gezegd over de nieuwe hoogspanningslijnen.

Elia kingmaker en kingplayer

Elia hanteert ook de pen van het federaal ontwikkelingsplan, iets wat in de meeste landen, zoals het hoort, een bevoegdheid van de regulator is en niet van de uitbater van netwerken. Verschillende bronnen bij CREG en VREG melden dat wie te fel durft in te gaan tegen de wil en visie van Elia zijn job riskeert.

Elia heeft de schakelaar van de energielevering en daarmee de economie en de maatschappij in handen. Het heeft een eigen vermogen van 2,2 miljard euro, waarmee ze alle wetenschappelijk studies beïnvloedt en bijna alle universitaire experten (zelfs wereldwijd) schatplichtig maakt. Ze bezit met voorsprong de grootste kennis binnen de elektriciteitsmarkt. Via haar aandeelhouderschap in alle faciliterende Europese bedrijven controleert ze nog eens alle veiligheids- en beursaspecten van de markt. Ze profiteert van alle voordelen van een staatsbedrijf en monopolist en manifesteert zich daarnaast als beursgenoteerde wereldwijde multinational.

Elia is de poppenspeler die iedereen in België naar zijn pijpen laat dansen via een machtsimperium dat ze opbouwde en nog steeds verder bouwt, als Belgisch monopolist in een cruciale sector voor mens, economie en maatschappij. We moeten nadenken of zoveel macht bij één persoon of bedrijf wel gezond is voor onze maatschappij.