De parabel van de pot en de ketel

Wat we de laatste dagen door de media voorgeschoteld kregen was niet echt een poging tot constructieve dialoog of duiding van de verschillen tussen de Westerse en Russische positie.

Ook staatsmensen lijken volledig het noorden kwijt. Want nee, mevrouw Clinton, Poetin is geen Hitler. Het is verontrustend dat een voormalig minister van buitenlandse zaken, en dus voormalig hoofd van de diplomatieke dienst van een land als de Verenigde Staten, zich met dit soort van populisme inlaat. Het bekt ongetwijfeld goed binnen een verkiezingscampagne in embryonale fase. Het is waarschijnlijk ook wat het Amerikaanse volk van een eerste vrouwelijke president van de VS in spe verwacht, maar de diagnose van acute verkiezingskoorts lijkt mij hier op zijn plaats. Helaas lijkt het ook niet om een individueel geval te gaan, maar neemt die houding epidemische vormen aan wanneer ook EU fractieleiders naar Maidan afreizen om daar gladde impliciete beloftes te maken. Alsof de EU Oekraïne zo veel te bieden heeft, buiten een ‘noodlening’ dan. Enkele miljoenen Grieken zullen graag bevestigen dat de doorsnee Oekraïner daar niet echt beter van zal worden.

Vorige week nog verblijdde een Vlaams politicus de radioluisteraar met zijn grote kennis van zaken en vulde kostbare zendtijd met de uitspraak ‘dat hij al verschillende jaren op vakantie was geweest naar Oekraïne en dat etnische Russen en Oekraïeners er vreedzaam samenleven.’ Dat was inderdaad tot voor kort het geval. Indien onze Vlaamse politicus Russisch of Oekraïens sprak, of zich had geïnformeerd bij mensen die deze talen wel spreken of verstaan, dan had hij echter geweten hoe vijandig de toon op sociale mediasites de laatste dagen is geworden. Dan heb ik het over mensen van Oekraïense of Russische afkomst die hier in België wonen. Mensen die jarenlang een hechte vriendschap hadden, ongeacht hun afkomst.

Een man met een visie

Ook wie geen aanhanger is van Vladimir Poetin kan moeilijk ontkennen dat de man visie heeft. Een van Poetin’s visies is de ‘Euroasian union’. Een groots project dat in analogie met de EU verschillende staten samenbrengt rond een gezamenlijk ‘project’, om zo economisch sterker te staan tegen grootmachten als China, de VS en de EU. Na de val van de USSR zit Rusland, gestript van grondgebied dat het door de eeuwen heen had vergaard, in een strategisch moeilijke positie. Rusland  is dus vragende partij voor uitbreiding/samenwerking. Eind november 2013 beseft Viktor Janoekovitsj dat de Europese fee de Oekraïense pompoen niet in een elegante koets zal omtoveren en dat er al evenmin een bal komt. Hij weigert de associatie-overeenkomst met de EU en de hel breekt los.

Ongeacht het hoge schurkengehalte van de man, is die beslissing nochtans niet zo onbegrijpelijk. De Euro stond recent nog onder enorme druk en de overeenkomst biedt geen enkele garantie op volwaardig EU lidmaatschap. En al zou dat op termijn lukken, de EU gaat niet bepaald elegant om met de zwakke schakels van haar unie. Tegelijk wordt grote broer Rusland niet alleen steeds sterker als land en als hoofdrolspeler in de internationale politieke arena. Rusland staat bovendien te trappelen om Oekraïne met open armen op te nemen in de euro-aziatische unie.

De ECU (Eurosian custom Union/ Euro-aziatische vrije handeslsunie) bestaat momenteel uit Rusland, Wit-Rusland en Kazachstan, maar vanaf 2015 treden ook Kirgizië en Armenië toe. De kaart toont niet alleen de enorme omvang van de huidige unie (in het rood), maar geeft meteen ook de hachelijke positie van Oekraïne (in het groen) aan.

Selectieve berichtgeving

Op 25 februari citeert het NCR Handelsblad: ‘De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov waarschuwt vanochtend dat Oekraïne niet gedwongen moet worden te kiezen tussen het Westen en Rusland’ Maar schrijft vervolgens – en let vooral op de aanhalingstekens-  ‘Lavrov zegt dat zowel Rusland als het Westen moet gaan voor de dialoog en moet “contact met verschillende politieke krachten gebruiken om de situatie in Oekraïne te kalmeren”’. Zo wordt de vreedzame boodschap van de Russische minister Lavrov, die in schril contrast staat met de opruiende uitspraken van zijn Westerse collega’s, weergegeven door ‘kwaliteitskrant’ het NCR Handelsblad. En dat in een nieuwsbericht, geen opiniestuk.

Op 5 maart werd een telefoongesprek gelekt tussen hoge vertegenwoordiger van de  Europese Unie voor buitenlandse zaken Catherine Ashton en de Estlandse minster van buitenlandse zaken, Urmas Paet, niet bepaald een vriend van Vladimir Poetin. Hij was ter plaatse en vertelde dat een dokter bevestigde dat de kogels in de lichamen van neergeschoten soldaten en betogers identiek waren. Ze moeten dus afgevuurd zijn vanuit dezelfde wapens. De echtheid van het gesprek werd door Urmas Paet bevestigd, maar de nieuwe Oekraïense interim regering wil de zaak niet onderzoeken. Zowel het verhaal zelf als de weigering tot het verder onderzoeken van de identiteit van de scherpschutters, die zoveel betogers en politiemensen doodschoten, zou logischerwijze moeten leiden tot geweldige onderzoekjournalistiek. Toch werd het door de ‘reguliere’ Westerse pers gewoon doodgenuanceerd of zonder gevolg  van de tafel geveegd als een fait divers. Wegens niet passend in de frame van Rusland de boze wolf en Oekraïne het arme, naar Europa hunkerende schaap.

Je moet het in zijn context plaatsen

Op een sociale netwerksite las ik onlangs de volgende ludieke post: ‘Al wie een aars heeft, heeft een mening, maar helaas hebben beiden niet dezelfde diepgang.’ Misschien is het inderdaad niet zo’n geweldig idee dat iedereen zijn al dan niet gefundeerde mening uitbraakt. Vanmorgen nog las ik op een Engelse ‘culturele blog’ een hoop verwijten en beschuldigingen aan het adres van Valery Gergiev,  internationaal topdirigent en leider van het Marinsky-theater in St. Petersburg, naar aanleiding van een interview dat hij enkele dagen geleden gaf. Bij de link naar het interview stond: ‘It’s in russian, can someone translate it for me?’.

Zou het misschien geen slecht idee zijn om een ogenblik onbevangen na te denken voor we onze ‘Westerse waarheid’ de ether in gooien?

Zou het, hypothetisch uiteraard, niet mogelijk zijn dat de EU en de VS niet echt blij zijn met het idee van een uitbreidende Eurosian Union ? Maar welk aspect van de ‘eerlijke concurrentie’ waarmee de EU zo graag schermt, past in het concept dat 28 Europese landen zich wel mogen verenigen in een Unie en Rusland niet hetzelfde zou mogen doen?

Zou het, opnieuw hypothetisch, niet mogelijk zijn dat de VS en Europa het beu zijn om schaakmat te worden gezet door het vetorecht van Rusland wanneer ze willen ‘tussenkomen’ in landen als Iran en Syrië, en nu hun kans grijpen om uit die impasse te geraken? 

Stel de volgende hypothetische situatie: De streek van Kassel en Frans Vlaanderen zou Belgisch grondgebied worden. Vervolgens zou Vlaanderen zich wat later van België afscheuren, en een groep nationalisten zou vinden dat ‘Vlaanderen niet meer van alleman is’. Zouden we dan opkijken indien Frankrijk opkomt voor de belangen van ‘etnische fransen’ in Vlaanderen?  Of gaan we ervan uit dat zolang de Franse boeken niet worden verbrand, de kust veilig is voor Frans sprekenden in Vlaanderen ?

De pot en de ketel

De Oekraïense kwestie is heel complex, te complex. Laten we dat nu gewoon eerlijk toegeven. Niet zoveel mensen hebben er echt iets zinnigs over te vertellen. Dus laat ons alstublieft naar academici en specialisten luisteren, en niet naar de in Oekraïne op vakantie gaande Vlaamse politicus, de Europese ambtenaar, fractieleider of hun Amerikaanse collega’s.

Noem mij gerust Roodkapje, maar ik ben niet bang van boze wolf Vladimir. Ik weet dat het niet hij, maar de Amerikaanse haviken waren die vrijwel unilateraal en zonder steun van de VN, landen als Afghanistan en Irak in naam van de democratie met de grond gelijk maakten. Terwijl ze nu zonder verpinken een democratisch referendum al van tevoren verwerpen.

Hoewel ik geen weet heb van een Amerikaanse of Engelse minderheid in Irak of Afghanistan, heb ik Duitsland nooit horen dreigen met sancties toen Bush en Cameron op oorlogspad vertrokken. En ook niet toen bleek dat ze  de argumenten voor hun kruistocht hadden gefabriceerd. De maten en gewichten, wat lijken ze moeilijk afstelbaar.

Maar laat ons, terwijl de pot en de ketel elkaar verwijten, vooral waakzaam zijn dat het mooie Oekraïne niet zwart kleurt.

Griet Leyers is conferentietolk en woonde zes jaar in Rusland.

Foto © Reporters