De pensioenleeftijd: hoger, lager in geloofwaardige communicatie

Wettelijke pensioenleeftijd

De N-VA zit de laatste dagen in het defensief rond het pensioendossier. John Crombez, de voorzitter van de sp.a, nam Bart De Wever in de studio van Terzake op 14 mei in de tang door hem en de kijker erop te wijzen dat het programma van de N-VA voorziet in de stijging van de wettelijke pensioenleeftijd boven de zevenenzestig jaar. Bart De Wever viel uit de lucht. De dag erna bestond de damage control  eerst uit het blameren van de andere partijen die allemaal hun kar gekeerd zouden hebben.

Toen dat niet bleek te werken (noch te kloppen), werd een homeopathisch trucje toegepast. Het punt uit het verkiezingsprogramma werd verdund tot een mogelijke maatregel die ergens in de eenentwintigste eeuw misschien beslist zou kunnen worden. In een partij vol klassiek geschoolde artsen valt het te bezien of dit programmapunt en het amateuristische gedraai en gekeer tot schadebeperking geen stinkende wonden zal nalaten.

John Crombez beleefde inderdaad een moment de gloire toen hij het volgende tot dan toe onderbelichte zinnetje uit het verkiezingsprogramma van de N-VA mocht voorlezen:

‘Demografische projecties tonen aan dat de levensverwachting in België tegen 2070 nog verder zal stijgen. Een cruciale voorwaarde om de betaalbaarheid van onze pensioenen te behouden, en zo de solidariteit met de jonge generaties te vrijwaren, is dat de wettelijke pensioenleeftijd die levensverwachting volgt.’

Crombez prikt

Ter Zake/VRT

Crombez leest De Wever het N-VA programma voor

Daarmee sloeg Crombez twee vliegen in een klap. Ten eerste sloeg hij alarm bij de bevolking over de vermeende intenties van de N-VA om de wettelijke pensioenleeftijd te verhogen. En daarvoor bestaat er geen draagvlak. Dat het om een stijging van de effectieve pensioenleeftijd ging, zoals De Wever het punt op voorhand poogde af te serveren, werd meteen zwart op wit tegengesproken.

De Wevers repliek dat de socialisten de vorige dertig jaar de minister voor pensioenen geleverd hadden, was stuntelig. Deze nieuwe toespeling op de daling van de effectieve pensioenleeftijd was immers niet relevant. En de tweede vlieg was dat hij Bart De Wever uit zijn lood sloeg, wat een hele prestatie is. Het zal een boost geven aan het geloof in eigen kunnen bij Crombez, die niet altijd even sterk uit de verf komt als debater, en zijn partij.

De Wever reageert

De afdeling crisiscommunicatie van de N-VA mocht meteen de borst nat maken. Bart De Wever (of minstens de beheerder van zijn twitteraccount) zal figuurlijk en letterlijk niet goed geslapen hebben de daaropvolgende nacht. Vroeg in de ochtend van 15 mei stuurde hij twee tweets uit die de andere partijen hypocrisie aanwreven.

Om te ‘bewijzen’ dat de andere partijen er net zo over dachten als de N-VA werd er duchtig geknipt en geplakt uit krantenartikelen, congresteksten, verkiezingsprogramma’s van vijf jaar terug,… Haastwerk helaas, want verschillende referenties bleken achteraf veel genuanceerder te zijn dan wat De Wever wilde laten geloven. En ook niet echt fair. Bovendien is dat allemaal praat voor de vaak: wat telt, is wat op dit moment in het partij- of verkiezingsprogramma staat. Partijstandpunten kunnen altijd veranderen, om inhoudelijke of strategische redenen. Dat zou De Wever moeten weten, zeker na de recente gekeerde karren rond bijvoorbeeld het Marrakesh-pact, het rekeningrijden of het centraal aanmeldsysteem voor het onderwijs. Theo Francken tweette nog een fikse deuk in deze communicatielijn van De Wever, met de woorden:

De Wever moet snel beseft hebben dat zijn strategie om de andere partijen mee het bad in te trekken niet zou volstaan. Daarom werd de homeopathische toer opgegaan. De N-VA erkende dat de passage in haar verkiezingsprogramma opduikt, maar het publiek moest weten dat dit niet zomaar zou ingevoerd worden. De modaliteiten zijn niet min. De Wever stelde het zo in de video die als volgende schokdemper op de sociale media ingezet werd:

‘Alleen als het waar is dat een kind dat vandaag geboren wordt gemiddeld honderd jaar zal worden, zal men misschien in de loop van de eeuw die leeftijd nog moeten aanpassen’.

De N-VA-standpunten over de wettelijke pensioenleeftijd durven te veranderen na de verkiezingen, zoals we in 2014 konden leren. Als de N-VA zich evenwel aan dit standpunt houdt, dan wordt de impact van de passage wel heel erg verwaterd. Men zou zich bijna afvragen waarom een dergelijke maatregel toch zijn weg gevonden heeft tot in het federale N-VA verkiezingsprogramma voor de komende vijf jaar. Ook Jan Jambon gaf ’s avonds in Terzake nog eens mee dat de N-VA minstens tot in 2030 geen initiatieven zal ondernemen rond de wettelijke pensioenleeftijd.

De kiezer ondergaat

Over deze vermeende communicatieve faux pas  zal er de komende dagen en weken nog druk nagekaart worden. Zeker na de verkiezingen zullen de politieke analisten ons vertellen waarom de uitspraken van De Wever het verkiezingsresultaat al dan niet beïnvloed hebben. Het verrast evenwel dat het voor de N-VA alle hens aan dek is wanneer een passage die letterlijk uit het verkiezingsprogramma geplukt is, belicht wordt.

De manier waarop diverse communicatielijnen op het publiek losgelaten werden, was geen fraai schouwspel. Ik voelde me bij momenten een real life  proefdier op de vivisectietafel van de N-VA crisiscommunicatoren. Doelstelling: het triomfantelijke V-teken ondanks alles uitlokken. Middel: trial and error-gewijs zoveel mogelijk spiertjes betokkelen. Lees: elke boodschap die het gezichtsverlies kon beperken, werd uitgeprobeerd. Terzake of niet, correct of niet,… Het kiesvee zal altijd wel ergens intrappen.

Voor de gek gehouden

Een politieke partij of een politicus die toegeeft fout te zitten of bijkomende informatie te moeten verzamelen, alvorens zich verder uit te spreken: het komt bedroevend weinig voor. Als gewone sterveling wissel je dagelijks meningen uit met anderen. Je merkt dat je soms gelijk hebt en soms ook niet. In dat tweede geval kan je om de hete brij heen draaien of erkennen dat je zelf de hete brij klaargemaakt hebt. En zo nodig het recept ervan veranderen in de toekomst.

Niets werkt zo louterend als een fout erkennen en eruit leren. Als politicus ontspring je die waardevolle omgangsregels blijkbaar het best. Dan moet je communicatie strak gericht zijn op de niet-aflatende verbloeming van het eigen programma of daden. Met je politieke tegenstander doe je bij voorkeur net het omgekeerde. Op feiten gebaseerd als het kan, op leugens, halve waarheden of afleidingsmanoeuvres gebaseerd als het moet. Vaak heb je het als doelpubliek niet eens door. Maar wanneer je het door hebt, voel je je voor de gek gehouden. Ik denk dat de N-VA ons hier collectief voor de gek gehouden heeft.