De tolerantieparadox van de Belgische politiek

De recente politieke formatie in Gent is weinig meer dan een voorbeeld van een bijzonder fenomeen in het bredere politieke landschap van België én Brussel.

De N-VA, een partij waarvoor tienduizenden Gentenaars stemden, kreeg even een kans op bestuursdeelname, maar werd uiteindelijk buitenspel gezet door de linkse partijen. Dat legt een fundamenteel probleem bloot: tolerantie blijkt eenrichtingsverkeer. Waar is de tolerantie wanneer de oppositie een andere richting vertegenwoordigt?

Filosoof Karl Popper schreef dat een samenleving die onbeperkt tolerant is, uiteindelijk kan worden ondermijnd door de intoleranten. In België lijkt deze paradox op zijn kop te worden gezet: partijen die zich progressief en tolerant noemen, slagen er vaak niet in dezelfde ruimte te geven aan rechts-conservatieve stemmen. Het Gentse voorbeeld, waarin Groen en zijn aanhangers agressief reageerden op een akkoord met N-VA, toont dat aan. Ook op andere plaatsen zien we dezelfde dynamiek.

Groen en andere linkse partijen presenteren zich als de hoeders van verdraagzaamheid en openheid, maar deze tolerantie verandert snel in protest en scheldpartijen als een andere partij zoals N-VA een plaats aan de tafel krijgt. Dit wijst op een dieperliggend probleem: partijen die openheid prediken, zijn vaak weinig tolerant voor de meningen van anderen.

Monopolie op moraal

Dit gedrag — hun gedrag — weerspiegelt een sluimerende hypocrisie. Een hypocrisie die in heel België aanwezig is: wanneer linkse partijen de ‘tolerantie’ prediken, bepleiten ze de tolerantie voor standpunten die binnen hun ideologisch kader passen. Voor hún standpunten. In Brussel zien we dat ook: de stad wordt geregeerd door een linkse coalitie die alternatieve visies steevast afschildert als staatsgevaarlijk. Zo’n houding creëert een klimaat waarin enkel de linkse visie moreel acceptabel lijkt, wat het voor een democratie noodzakelijke open debat ondermijnt.

De Gentse ironie wil dat het bestuursakkoord met Groen grotendeels is gebaseerd op het eerdere akkoord met N-VA. Hoewel Groen de inhoud heeft behouden, werd N-VA zelf geweerd. Net dat toont aan dat de ideeën van N-VA waardevol zijn, maar dat ze niet aanvaardbaar zijn zolang ze aan de partij verbonden blijven. Dat weerspiegelt de kern van het probleem: inhoudelijke ideeën zijn welkom, zolang ze maar afkomstig zijn van de ‘juiste’ partijen.

Echte democratische tolerantie

Willen we dat België een echte democratie blijft, dan moeten alle politieke stromingen — van links tot rechts — de ruimte krijgen om gehoord te worden. Onze democratie en politieke diversiteit zijn net zo belangrijk als onze culturele diversiteit, en intolerantie tegenover de oppositie ondermijnt deze waarde. Het is tijd om de hypocrisie te doorbreken en een politieke cultuur te creëren waarin respect voor elkaar en voor elkaars ideeën centraal staan.

Tolerantie betekent niet alleen openstaan voor gelijkgestemden, maar ook voor wie ons uitdaagt om buiten onze comfortzone te denken. België verdient een politiek landschap waar alle stemmen – progressief en conservatief – de ruimte krijgen. Ook om te besturen.