Democratie heeft een prijs

Rusland en Turkije duwen de Raad van Europa met de neus op de feiten, de organisatie moet besparen nu twee grote landen de geldkraan dichtdraaien. Democratie is geen verworvenheid en landen erop aanspreken, nog veel minder.

Besparen

De voorbije week was er het Congres van Lokale Overheden van de Raad van Europa in Straatsburg en volgende week is er Parlementaire vergadering. Op 16 en 17 mei is er een ministeriële top in Helsinki en ondertussen worden achter de schermen verwoede pogingen ondernomen om de budgetcrisis op te lossen. Op de slottoespraak voor het Congres van Lokale Overheden was Thorbjørn Jagland duidelijk: ‘Het budget krimpt met 14% de pijn zal echt te voelen zijn.’ Concreet wordt er gesproken over minder activiteiten en 250 man minder personeel. Na het afspringen van een laatste overleg dreigen er nu ook naakte ontslagen te vallen.

Volgens ingewijden is er dan nog personeel genoeg. Volgens de een heeft de Raad de mentaliteit van een Frans ministerie, met personeel die niet weten wat ze precies moeten doen. Anderen zien er een Mexicaans leger in, iedereen is er (goedbetaalde) chef. Jagland zei ook dat hij geen blinde besparing wou opleggen, maar de €16 miljoen zal van ergens moeten komen.

Politieke schade

De politieke gevolgen lijken groter. Jagland spreekt pathetisch van ‘een nieuwe scheidingslijn in Europa: 142 miljoen mensen die verstoken blijven van de rechtspraak van het Europees Hof in Straatsburg.’ Grotesk als je weet dat Rusland en Turkije de uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) die hen niet zinnen, nu ook al naast zich neerleggen.

De echte politieke schade ligt bij de Raad van Europa: de bewaker van de democratie, mensenrechten en de rechtsstaat staat met de billen bloot. PACE, de parlementaire vergadering van de RvE, heeft zijn hand politiek overspeeld en kan nu geen kant meer op. In de Parlementaire Vergadering werden de Russen geschorst na de inval in de Krim, ze hadden geen stemrecht meer. Eerst kwamen ze nog mee vergaderen, maar dat werden ze beu. Ondertussen hebben ze geen geloofsbrieven meer ingediend voor nieuwe leden en zijn er dus geen Russische leden in de Parlementaire Vergadering.

Rusland stopte niet enkel met het sturen van vertegenwoordigers, maar ook met betalen. Turkije, dat alle opmerkingen over het schenden van de rechtstaat, mensenrechten en de democratie beu was, volgde het voorbeeld van Rusland en betaalde veel minder.

Turkije is een oud lid. De Raad van Europa werd opgericht op 5 mei 1949, een maand na de Navo, en Turkije trad toe, samen met Griekenland in augustus 1949. Turkije was samen met Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en Rusland een van de grootste betalers van de RvE. Die landen betalen eigenlijk meer dan ze moeten. Twee landen van dat lijstje mogen geschrapt worden.

Lege handen

De RvE heeft niets in de hand om de Russen en Turken te dwingen om te betalen. De Russen nu opnieuw stemrecht geven zodat ze zouden betalen, zou een ongelofelijke politieke afgang zijn. Het zou de relaties met Rusland normaliseren zonder dat ze de Krim verlaten hebben. De PACE wou de beste leerling zijn in de mensenrechtenklas en heeft zichzelf in de voet geschoten.

Rusland en Turkije kunnen nu rustig achteroverleunen en zien wat er gebeurt. De Raad van Ministers wil de band met Rusland niet zomaar breken. De ministeriële vergadering van de RvE is zowat het enige Europese platform waar er intergouvernementele contacten zijn met Rusland op ministerniveau. Met andere woorden: de RvE is intern verdeeld, en dan ook nog eens politiek en geopolitiek verdeeld. Het kan echt geen kant meer op, besparen is de prijs van de democratie.

Krimpend budget

Het gezamenlijk budget van de RvE krimpt van €260 miljoen in 2017 naar €244,5 miljoen in het gecorrigeerd budget van 2018 en €245 miljoen in 2019. Het Congres van Lokale Overheden moet het in 2019 stellen met € 6,2 miljoen, bijna een miljoen minder dan het jaar voordien. Daarvan gaat €3,8 miljoen naar personeel en €2,2 miljoen naar operaties. Het congres organiseert missies om het democratische gehalte van lokale en regionale verkiezingen te controleren. Zo was er een delegatie in Turkije voor de lokale verkiezingen eind maart 2019. Daarvan verschijnt een, vaak goed gestoffeerd, rapport, al dan niet met aanbevelingen.

Het congres zal minder missies kunnen doen en meer tijd moeten laten tussen doorlichtingen van de lokale democratie van lidstaten. Het zal ook moeten besparen op personeelskosten, misschien zelfs op de zitpenningen (toch volgens andere geledingen van de RvE).

Hetzelfde verhaal kan je vertellen over de andere geledingen van de RvE. De Parlementaire Vergadering doet hetzelfde op parlementair niveau in de 47 lidstaten van de Raad van Europa. Ook zij zullen moeten besparen. Volgens sommigen in de RvE moet de vermindering van budget enkel PACE aangerekend worden, omdat zij met hun ondoordachte acties de oorzaak zijn. In het Congres zitten wel nog Russische afgevaardigden. Waarop sommige leden van PACE vinden dat die daar ook moeten geschorst worden of buitengezet omdat hun lidstaat niet betaalt. Kortom, het is heel gezellig in de Raad van Europa dezer dagen.

Belgische delegatie

Ook Vlaanderen heeft vertegenwoordigers in het Congres. Vlaamse leden van de Belgische delegatie zijn Karim Van Overmeire (N-VA, Vlaams Parlementslid en schepen in Aalst), Luc Martens (CD&V, oud-burgemeester van Roeselare en voorzitter van de VVSG), Carla Dejonghe (OpenVLD en schepen in St.-Pieters Woluwe en Voorzitster van de Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel). Hendrik Daems (Open VLD) en Frieda Brepoels (N-VA) staan als vervanger op de lijst, maar komen niet. Ze zorgen dat alle plaatsen nominaal ingenomen zijn. De Franstaligen spelen het spel beter. Marc Cools (MR, gemeenteraadslid in Ukkel) is heel actief in het Congres.

Nu hoor ik u denken, welk belang dat Congres zou kunnen hebben. Wel, de Franstaligen proberen ook de soap van de niet-benoeming van de burgemeesters in de faciliteitengemeenten uit te spelen via het Congres. Dat is in het verleden ook al gelukt. De Vlaamse pers loopt daar dan met open ogen in en bloklettert ‘Raad van Europa veroordeelt Vlaanderen’. De laatste keren hebben de Vlamingen dat gelukkig en mits heel wat diplomatie van actieve leden weten te verhinderen. Grote Vlaamse, ook rechtse, partijen zouden moeten durven investeren in actieve deelnemers in alle onderdelen van de RvE. Dat brengt internationaal en nationaal iets op, al is het maar schade beperken. De vraag is enkel wie dat wil of kan doen.

Didier Reynders is kandidaat om Secretaris-Generaal van de RvE te worden. Hij zal volgende week aanwezig zijn bij de Parlementaire Vergadering om alvast wat campagne te voeren en te lobbyen voor zichzelf. De vraag is of hij wel weet waar hij aan moet beginnen…

Pieter Bauwens is in Straatsburg en brengt verslag uit van wat er in de Raad van Europa gebeurt.