Democratie rijmt niet op ‘veilige plaats’

Hoe kunnen we de kwaliteit van onze democratie optrekken? Niet door spreektijd in het parlement te limiteren. Door het kiesstelsel aan te passen? Zeker niet door van De Kamer een ‘veilige plaats’ te maken van het parlement, waar enkel nog politiek correct gepraat mag worden.

Filmpjes!

Het is de taak van de oppositie om oppositie te voeren. Dat is nodig in een democratie. In de spektakeldemocratie die ons vandaag nog rest, gebeurt dat door theater te maken. Want theater, dat kan tot filmpjes leiden op sociale media. Parlementaire medewerkers zijn opgeleid of uitgekozen om tussenkomsten van hun parlementslid te volgen en hapklare filmpjes van tussenkomsten online zetten. In het halfrond en in de commissies. Je ziet dat trouwens in wel meer parlementen gebeuren. Dat levert niet altijd de beste debatten op.

Gek genoeg werkt het parlement daar vaak aan mee. Ingekorte spreektijd verplicht parlementsleden om in oneliners te spreken. Een dossier instuderen maakt een parlementslid scherper, maar is niet meer strikt nodig. De minister die op de rooster gelegd wordt heeft de klok als bondgenoot. Het parlementslid spreekt te lang! Wat vervelend voor de kijkers én de andere parlementsleden die geen idee hebben waarover het precies gaat.

Begroting

Nergens wordt dat zo duidelijk als bij de bespreking van de begroting. Die is achter de schermen afgeklopt, ook bij Europa en daar zal geen parlementslid nog een komma aan veranderen. Geen nachtelijke marathonvergadering, geen amendement brengt beweging in de begroting. Zelfs al is de begroting, eens ze in het parlement komt, al door de feiten achterhaald.

Het geeft te denken over onze democratie. Dan worden er allerlei analyses gemaakt over oorzaken en gevolgen. Dan komt het kiesstelsel in beeld. Een van de ideetjes is de unitaire kieskring, in verschillende mogelijke vormen. Er zijn er die hem zien als een soort konijn uit de hoge hoed dat België zal redden. Ik veronderstel het tegendeel, het zal de verschillen uitvergroten.

Meerderheidsstelsel

De jongste tijd duiken er wel vaker ideeën op over een aanpassing van het evenredigheidsstelsel. U weet wel, het aantal zetels in een kiesomschrijving wordt evenredig verdeeld over de partijen volgens het aantal stemmen. Eerder dit jaar pleitte Christophe Convent bij Itinera voor het meerderheidsstelsel. Eén zetel per kiesomschrijving, voor wie de meeste stemmen heeft. Ook Bart De Wever brak daar een lans voor. Deze week ook drie studenten, Quinten Jacobs, Brecht Plessers en Vincent-Jan Stulens in De Tijd.

De reden om voor een meerderheidsstelsel te pleiten is vaak politiek. Hoe minder partijen, des te minder versnippering. Maar vaak is de reden ook de mythische eenheid van België te herstellen. Eén ploeg van 11 miljoen, weet u wel. Het is altijd gevaarlijk een kiessysteem aan te passen om daaruit politiek profijt te willen puren. Denk maar aan de invoering van de kiesdrempel door paarsgroen. Waarop Agalev (voorloper van Groen) de volgende verkiezingen onder de kiesdrempel zakte.

Een volgende reden is dat een ‘winner takes it all’ en kleinere kiesomschrijvingen de particratie breken. Parlementsleden staan dan vrijer tegenover hun partij. Een lid van een coalitiepartij zou zo wel eens veel scherper kunnen zijn voor een minister. Dat kan enkel als dat ander machtsbastion wordt aangepakt: de partijfinanciering.

IJveraars

Vrijere parlementsleden, daar zit niet iedereen op te wachten. Die zijn een gevaar. Zo dwong Sander Loones (N-VA) Staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) in de fout. Loones zoekt al een tijdje naar de prijs die België/EU betaalt voor de vaccins. Die kennen we nu, dankzij een blunder van de staatssecretaris die eufemistisch omschreven werd als ‘te veel transparantie’.

Een blunder van jewelste was het om de bedragen die ‘geheim’ waren zomaar op Twitter te zwieren. Een afgang voor een staatssecretaris. Maar ach, de meerderheid was ook streng voor Loones. Ze ziet liever dat het parlement een veilige plaats blijft voor de regering.

Streng voor vrouwen

Eerder was er ook een incident met Theo Francken (N-VA). Hij zou te streng zijn voor Ludivine Dedonder (PS), de minister van Defensie. Hij verweet haar een te losse omgang met de fysieke testen voor instromende militairen. In de pers las je dat Francken te veel tijd nam, te zwaar doorging. Sommige media zullen deze legislatuur heel streng zijn voor de oppositie.

Vanessa Matz (cdH) greep in met het verwijt dat Francken nooit zo streng zou zijn voor een mannelijke minister. Applaus. De rechtse seksist was ontmaskerd. De opmerking kreeg zelfs applaus van Kamervoorzitster Eliane Tillieux (PS). Die zich achteraf niet excuseerde met een flauw excuus: Francken sprak te lang. ‘Hij misbruikt zijn spreektijd om incidenten te creëren.’ Daartegen reageerde ze door haar applaus.

Debatmoordenaars

Seksisme, racisme, islamofobie, neokolonialisme,… het zijn de debatmoordenaars van deze tijd. Een beschuldiging is genoeg. Eens uitgesproken is de bewijslast omgekeerd. Zelfs excuses zijn dan niet voldoende. Kruipend door het stof moet de beschuldigde stilletjes verdwijnen en beschaamd zwijgen.

Dat zoiets op sociale media geprobeerd wordt, tot daar. Dat hogescholen en universiteiten daarin mee gaan is zeer kwalijk. Denk aan die docent in Antwerpen die, hoe durft hij, een cartoon over de islam liet zien in een les over … vrije meningsuiting. Neen, de school mag geen veilige plaats zijn waar je mag geconfronteerd worden met iets dat mogelijk kan verontrusten. Integendeel!

Parlement

De laatste plaats die ‘veilig’ mag worden is het parlement. Eens daar gezwegen wordt uit zelfcensuur of uit angst voor beschuldigingen, zijn we echt van het padje af. Dit zomaar laten passeren is echt een ‘bruit des bottes’.

Maar ach. In de spektakeldemocratie heeft iedereen gescoord. Sander Loones, Eva De Bleeker, Vanessa Matz, Eliane Tilieux en Theo Francken. Mooie filmpjes op het net, een tweet en een Facebookpost, hapklaar voor de supporters. Maar de democratie wordt er niet beter van.