Derk Jan Eppink: ‘Als er één man kan zorgen voor Europese eenmaking vandaag, dan is dat de Turkse president’

‘In wat voor wereld leven wij?’ Kurt Moons opende meteen met een existentiële vraag de jongste samenkomst van het netwerk van Vlaamse academici en ondernemers Pro Flandria. Met Trump en Poetin, de VS en Rusland, Syrië, de politieke spelletjes in de EU die velen ‘beginnen enerveren en ambeteren’ … Zoals steeds overliep hij op zijn eigen manier binnenlandse politiek en geopolitiek van de voorbije paar maanden, een verhaal van de vaudeville van het voor anderen interessante landje waarin wij leven. Zo maakte hij een bruggetje naar de gastspreker van de dag: Derk Jan Eppink, Nederlander maar alombekend in Vlaanderen. In een ver verleden journalist van NRC, De Standaard en nadien kabinetsmedewerker van Europese Commissarissen Frits Bolkestein en Sim Kalas en EU-Parlementslid voor LDD. Sinds kort woont en werkt hij in New York, bij de conservatieve denktank London Policy Center. De voorbije maanden verschijnt hij met regelmaat van een klok in de duidingsprogramma’s van de VRT. Omdat hij, met Doorbraak-medewerker David Neyskens, zowat de enige Nederlandstalige opiniemaker is die Trump begrijpt, of tenminste wil begrijpen. ‘De geknipte persoon om ons duiding te geven over de recentste verkiezingen. Objectieve duiding is belangrijk, nu blijkt dat een Nederlandse partij die verliest winnaar wordt en omgekeerd,’ zo stelde Pro Flandria-voorzitter Kurt Moons hem voor. 

Verkiezingen houden ons altijd bezig

Eppink begon met een aantal krantenkoppen, ‘ter vermaak’. Bij de jongste parlementsverkiezingen in Nederland verloor de PvdA maar liefst 29 zetels. Haar voorzitter Hans Spekman riep uit op de cover van De Telegraaf: ‘Dagen geteld’. Toen hij begon als voorzitter riep hij nog ‘nivelleren is een feest’. Dat sloeg op de rijken, ‘maar de kiezer dacht er anders over,’ gekscheerde Eppink. De toon was meteen gezet.

Afgelopen verkiezingsweek werd in de media een tweedeling naar voor geschoven van populisme versus progressisme. Waarbij het tweede ‘uiteraard goed’ is. Populisme is immers verworden tot een ‘containerwoord waarin je alle kwaden kunt gooien en die dan afspiegelen tegen “progressief” dat uiteraard al het goede vertegenwoordigt. Door de verstening van de PvdA is het woord “links” niet meer gangbaar.’

‘Mensen stemden uit afkeer en angst’ tegen populisme – al verkozen de kiezers om dezelfde redenen volgens diezelfde media voor Trump. Maar de media vergeten volgens Eppink één belangrijke naam die veel betekend heeft voor de uitslag van de verkiezingen: Erdogan. De 33 Tweede Kamerzetels zijn vooral aan hem te danken. Erdogan heeft bewust geïntervenieerd in de Nederlandse verkiezingen, wat hem weer sterker maakte in Turkije zelf.

‘Het doel van Erdogan is Duitsland, hij wil een koevoet zetten in de verkiezingen van september.’ De Turkse stem in Duitsland is de ‘swing vote’, Turken maken er het verschil. Toen Schroeder in 2002 pleitte voor visumvrije intocht en EU-lidmaatschap, switchten 2,2 miljoen stemmen zich van de CDU naar de SPD. Die laatste had in de Zweitstimme toen 6000 stemmen meer. 

15 maart

De VVD zat in de peilingen op 25 à 27 zetels. Maar de Erdogan-rel zorgde voor een Churchill-effect. Kiezers kozen voor een sterke leider, deze keer Mark Rutte die zich vrij strak opstelde. ‘Als de minister-president niets had gedaan en het zou uit de hand zijn gelopen, dan zouden de verhoudingen Rutte-Wilders anders geweest zijn.’ Wilders had immers een makke campagne gelopen en wou pas op het einde toeslaan, kort voor verkiezingsdag. Erdogan en Rutte beslisten er anders over. De VVD behaalde nu 33 zetels (-8) en is de grote overwinnaar geworden in de tweestrijd met de PVV (van 15 naar 20 zetels). Wilders heeft dus te lang gewacht om zich met zijn volle gewicht in de campagne te gooien.

De Friese CDA-voorzitter Sybrand Buma mag misschien wat saai ogen, maar zijn partij is gestegen van 12 naar 19 zetels. Ook D66 – Eppink noemt dat ‘deftig links, links dat zich te goed voelt voor de PvdA, de progressieve inkomenstoplaag en de bobo’s van Nederland uit de betere wijken – zit nu op 19 zetels. Maar die partij heeft ‘geen ruggengraat, houdt niet van duidelijke stellingnames’.

Jesse Klaver noemde Eppink een ‘polder-Obama’ die met zijn GroenLinks groeide van 4 naar 14 zetels. Eppink: ‘Hij heeft alles uit een script van Obama gehaald en de haar- en kledingstijl van de Canadese premier Justin Trudeau gekopieerd.’ In die zin spreekt hij natuurlijk de jongere generatie aan, de millennials voor wie de PvdA ‘een museum’ is, waarin ze niets herkennen. De groenen zijn door Klaver nieuw leven ingeblazen en willen zelfs regeren. We zullen er nog veel van horen, ook al omdat de Vlaamse groenen zich hier aan zullen willen optrekken. 

PvdA

De implosie van de PvdA – 9 zetels! – is natuurlijk het meest opvallend. Gaat voorzitter Spek weg, en wanneer? In sommige kranten wordt alvast gepleit voor een Spexit.  Verschillende sociologische ontwikkelingen liggen hier aan de basis van. ‘De PvdA zag zich als maatstaf van sociale rechtvaardigheid en bepaalde wie er deugde en wie niet.’ Eppink: ‘die partij heeft altijd een soort van morele arrogantie gehad’ die de wereld graag de les leest. ‘Calvinisme zonder Calvijn.’ Maar door versplintering van het partijlandschap richten er zich steeds meer partijen op de bloedgroepen van de PvdA. De Socialistische Partij (14 zetels) bijvoorbeeld richt zich klassiek op de arbeiders, ‘the Dutch working class’ en heeft die ook weggehaald. Wilders’ PVV richt zich op de teleurgestelde laaggeschoolden en lage inkomens in de grootsteden waar ze vreemdeling werden in hun eigen land. De ouderenpartij 50Plus (4 zetels), geleid door ‘clown’ Henk Krol, kaapte een aantal gepensioneerden die voor het behoud van de sociale zekerheid pleiten.

Tot slot bloedde PvdA leeg naar DENK (3 zetels), in feite afgescheiden ‘radicaliserende’ allochtone parlementsleden van Turkse origine. DENK richt zich vooral op de Turken in Nederland en worden vanuit Istanboel aangestuurd. Eppink spreekt van een ‘vijfde kolonne in Nederland en Vlaanderen’. DENK is momenteel groter dan de PvdA in zowel Rotterdam als Amsterdam.

De PvdA lijkt ‘op een lift waar de bodem uit is gevallen, waar geen houvast meer is’. ‘De structurele tekortkomingen zijn zo groot,’ dat geen partijleider dit kon aanpakken. Eppink is sceptisch over de toekomst van de sociaaldemocratische partij … Meer: verzameld links zag in Nederland twintig zetels verloren gaan. 

De kleintjes

Het Forum voor democratie (FvD) wordt een ‘aardig koppel’ volgens Eppink: Thierry Baudet en Theo Hiddema hebben veel zin voor humor. Eppink vergelijkt hen met Tom Poes en Olivier B. Bommel. ‘Eindelijk zullen we kunnen lachen met een Kamerdebat’.

De Partij voor de Dieren (PvdD; 5 zetels) richt zich vooral op veganisten, ‘niet meteen de meest opwekkende figuren. Als je mevrouw Thieme hoort spreken is alles altijd heel erg, alsof de wereld morgen vergaat’. De partij lijkt erg op GroenLinks maar er zit een andere toon in, een superieure, morele arrogantie. ‘Al weet ik niet voor welke dieren de partij spreekt.’

Het lijkt erop dat er een coalitie kan komen van ‘VVD-CDA-D66 als motorblok, met daarbij de ChristenUnie (CU; 5 zetels), ‘al is die erg links en prekerig.’ Volgens Eppink zijn CU’ers erg ‘vermoeiend, die zijn altijd bezig het woord uit te dragen’. Je hebt meer aan de traditionele SGP (3 zetels), de partijpolitieke vertolking van in feite maar één kerkgemeenschap. ‘Die willen niemand overtuigen, die zijn niet prekerig, maar hebben drie dingen waarop ze worden afgerekend:’ tot voor kort waren ze tegen vrouwen in de politiek – al is dat geremedieerd – voor de doodstraf en tegen de televisie, ‘dat laatste vind ik nog sympathiek’.  

Coalitie

VVD-CDA-D66 met CU heeft maar een meerderheid van één zetel. Met GroenLinks erbij zit de regering comfortabeler ‘maar dan krijg je er de polder-Obama bij’. VVD moet dan gaan regeren met een links dat veel noten op de zang heeft.

VVD-CDA-D66-CU zou ook kunnen rekenen op gedoogsteun van de SGP. Maar dat ligt moeilijk bij de trendy bobo’s van D66.

Het zal dus nog wel enige tijd duren eer er een coalitie is. ‘Het voordeel van Rutte is dat hij erg wendbaar is’, hij kan rechts- en linksom een coalitie maken, als hij dat zou willen. 

Populisme

‘Het woord populisme wordt gebruikt omdat de politieke correctheid daar heel wat kan in samenvoegen: islamofobie, rechts, racisme …’ De media zijn grotendeels links en ‘gebruiken populisme als hamer om steeds op dezelfde spijker te slaan’.

In het brexit-referendum, bij de verkiezingen van Trump en in Nederland ging het doorgaans over cultuur, identiteit, ‘de culturele basis van de samenleving’, zeggenschap, kortom: ‘baas in eigen huis’. Veel mensen ‘vrezen de ontwaarding van de eigen culturele basis’. Daarbij verwijst Eppink naar Zweden waar sinds 2015 160.000 vluchtelingen zijn binnengehaald. Tot de linkse, ‘feministische’ regering de deur heeft gesloten. Zweden is op korte tijd helemaal aan het veranderen, aan het ontwrichten. ‘Debasing your culture,’ heet dat in het Engels. Zweedse politici onderwerpen zich aan de nieuwkomers en zijn bezig de Zweeds cultuur te ‘ontwaarden’.

Door de actie van Erdogan is die ‘ontwaarding’ ook zichtbaar geworden in Nederland.  En hetzelfde gebeurde in Groot-Brittannië. Wat heeft tot de brexit geleid? Er zijn heel wat mensen gaan kiezen die eerder niet stemden en dus ook niet voorkomen in opiniepeilingen. Britten willen ‘hun eigen land terug’. Onder premier Blair is er een immense niet-westerse immigratie geweest, wat zorgt voor een ondergraven van de eigen cultuur. ‘Voor de nieuwe kiezers lijkt het alsof hun cultuur wordt weggegeven.’

Bij Trump ‘is dat precies zo’. Een van zijn meest populaire verkiezingsslogans was ‘I’m going to build a wall’. In grensstaat Arizona valt dat te begrijpen, maar ook in het noordoosten is men daar voorstander van, niet het minst omdat vanuit Latijns-Amerika goedkope drugs de States binnenkomen. ‘Een van de grootste plagen op dit moment op het platteland, in de kleine steden is drugsverslaving.’

Eppink volgde de Amerikaanse presidentsverkiezingen op de voet. Zijn columns in Elsevier hierover zijn gebundeld in het boek De triomftocht van Trump. ‘Ik voorspelde al snel dat Trump zou willen; ik ben dan ook vaak voor gek verklaard’. Eppink maakt de vergelijking met Pim Fortuyn, die ook veel mensen enthousiast kon mobiliseren, de ‘vergeten mensen’, ‘the deplorables’, die eerder niet stemden maar ‘het gevoel kregen gehoord te worden’. De Democraten hebben zich daarop miskeken, want de ‘working class Democrats’ in de Midwest werd vooral bewerkt door Trump, waar Clinton meende dat ze die staten al op zak had.

De media, zowel in de States als in Europa, kijken vooral naar de Democraten. ‘Daarom krijg je in Europa een vertekend beeld van de Verenigde Staten’. Eppink geldt dan als ‘Trump-watcher’ omdat hij zich al een decennium verdiept in de Republikeinen, en daarin nogal alleen staat.

‘Trump is verkozen om de economie opnieuw op gang te krijgen, en dat is nu al bezig,’ stelt Eppink. ‘Ik ben niet pessimistisch over de VS in dat opzicht.’ Zijn economisch nationalisme noemt Eppink ‘niet echt verstandig’. Maar slaat natuurlijk wel aan in de Rust belt, ‘het Wallonië van de VS. Internationaal is er veel kritiek op de handelspolitiek van Trump, waardoor hij neigt zich nog meer op zichzelf terug te plooien. 

Frankrijk

Einde april-begin mei volgen de Franse presidentsverkiezingen. Eppink schrijft Le Pen niet af. ‘Want wat voor iemand is die Macron? Er is weinig van bekend. Wat is zijn visie op immigratie?’ Fillon is een vraagteken, de socialisten spelen niet mee. De thuisblijvers en de vergeten kiezers neigen voor het Front National te stemmen. ‘Ik wil niet zeggen dat Le Pen wint, maar het kan zeker nipt worden in de tweede ronde.’ 

Duitsland 

Duitsland is ‘onze grootste zorg: het grootste land met de grootste mentale zwakte’. Het land neigt toe te geven, en moet geflankeerd worden door cultureel sterke landen, zoals Nederland nu.

‘Gelukkig’ is er Erdogan, die een koevoet wil zijn in de Duitse verkiezingen. Als er één man kan zorgen voor Europese identiteit vandaag, dan is dat de Turkse president.

‘Kijk maar naar de Vlaamse Turken; die zijn erg Turks’, ‘hun loyaliteit ligt bij Turkije’. ‘Je ziet dat de vroegere idee van integratie met behoud van identiteit een totale mislukking is geworden. Identiteit leidt tot segregatie. Turken hier zijn een verlengstuk van Turkije.’ Dat is ook zo in Nederland – daaruit blijkt het succes van DENK – en Duitsland.

‘Erdogan kan laten zien dat hij de sterke man is van Europa en de anderen slappelingen zijn.’ De strijd tussen Merkel en Schulz zal nipt zijn. De Turkse stem zal het verschil kunnen betekenen. Beide kanselierskandidaten zullen vriendelijk zijn voor Erdogan. ‘Als Erdogan het verschil kan maken met zijn vijfde kolonne,’ zullen ze hem naar de mond praten. ‘Erdogan heeft een koevoet in het systeem gezet en wil dat openbreken.’ Volgens Eppink kan Erdogan zijn invloed doen toenemen door de Duitse verkiezingen naar zijn hand te zetten. ‘Nederland was maar een oefening. Turkije wordt baas. En de media willen er niet over schrijven, want als je dat doet, ben je een populist.’

Foto: (c) RTL7