Doorbraak: van ledenblad naar opiniesite

In 1959 werd Wilfried Martens hoofdredacteur van het Berichtenblad van de Vlaamse Volksbeweging, dat een jaar vroeger het levenslicht zag. De vereniging is dan drie jaar oud en spreekt heel wat latere bekenden aan, zoals Jos Dupré, Gaston Eyskens, Herman Deleeck, Frans van Mechelen, latere ACW-politici en sociaalprogressieve proffen van de Katholieke Universiteit Leuven. In 1959 werd een opening gemaakt naar ‘links’, zoals al wat niet-katholiek was toen heette, en lag de Vlaamse Volksbeweging (VVB) mee aan de basis van het Vlaams Actiecomité voor Brussel en Taalgrens (VABT). Dat zorgde voor een doorbraak voor de naoorlogse Vlaamse Beweging, met ca 100 000 betogers tijdens de eerste ‘Vlaamse mars op Brussel’. Daarmee werd ook het federalisme op de kaart gezet, toen nog een radicaal concept, waar vrijzinnigen – ‘linksen’ dus – het nog ‘moeilijk’ mee hadden, net als de drie grote cultuurfondsen (Willemsfonds, Davidsfonds, Vermeylenfonds). Waar de VVB voor structuurhervormingen pleitte – ook sociaaleconomische – zat de ’traditionele’ Vlaamse Beweging nog vervat in concepten als taalstrijd en culturele ontvoogding. Er moest een lange weg afgelegd, en medestanders overtuigd van het federalistische heil.

In 1962 doopte Wilfried Martens – toen een jong Vlaams voorman, bezeten door de heilige overtuiging van het federalisme als oplossing voor het talen- en nationaliteitenconflict in België – het Berichtenblad van de vereniging om tot Doorbraak. Hij wilde het omvormen van een louter ‘orgaan’ – zoals dat toen heette – van een beweging tot een opinieblad voor Vlaamsgezinden die stilaan aan de catacomben en de klassieke taalstrijd wilden ontsnappen.

51 jaar later is federalisme een feit. Een vergrendeld federalisme, waarin een Vlaamse meerderheid gekluisterd zit, maar die daar nooit echt om heeft geschreeuwd. Het unionistisch federalisme van de VVB werd dat van de CVP – eveneens onder leiding van Martens. De VVB koos op haar beurt in 1991 zonder pudeur voor onafhankelijkheid. In heel dat proces, met elke stap in de staatshervorming, elke regeringsvorming, elke regionalistische opstoot in het zuiden van het land, stond de Vlaamse Volksbeweging garant als consumentenorganisatie van de bewuste Vlaming, op vinkenslag om nederlagen en andere kaakslagen te desavoueren en niet-klassieke flaminganten te overtuigen van méér en duidelijker stappen in de staatshervorming, in het voordeel van de ‘Vlaamse volksgemeenschap’. Daarin was Doorbraak een sleutelelement: als ledenblad gaf het niet enkel commentaar bij het Wetstraat- en wereldgebeuren, het leverde ook onderbouwde opinies en argumenten voor leden, die daarmee gewapend de Blijde Vlaamse Boodschap verder konden verkondigen. Volksverheffing was toen geen vies woord. Vlaanderen moest zich nog emanciperen.

De doorbraak van Doorbraak

In 1962 werd Doorbraak een tweewekelijks blad. In februari van dat jaar organiseerde de VVB haar tweede programmacongres waar het federalisme als oplossing werd gemunt. Het leidde tot een breuk met ‘links’ in de beweging. Maar ook voelden steeds meer Vlamingen – niet het minst binnen de CVP en het ACW – zich aangesproken. De vereniging groeide. Het blad groeide mee en pleitte – met voorzitter Maurits Coppieters – voor een ‘opstand der realisten’. Realisten die aansluiting vonden bij de VVB en bij Doorbraak, want het blad groeide tot een oplage van meer dan 10 000 exemplaren, veel meer dan er leden waren. Het blad werd immers ook in de kiosken verkocht en er werd actief mee geleurd (‘gecolporteerd’, zoals dat toen heette).

Belangrijke medewerkers in de beginjaren waren (uiteraard) Wilfried Martens, maar ook Maurits Coppieters, later voorzitter Paul Daels, Andries Caluwaerts, Lode Verhaegen, latere hoofdredacteur Marc Boey, later CVP-Kamerlid Ferdinand De Bondt, de ‘linkse’ Staf Verrept, Volksunievoorman Frans Baert en later VU-senator Robert Vandezande.

Met de opgang van de Volksunie als partijpolitieke vertolking van het Vlaamse federalisme, krompen belang en invloed van de VVB. Heel wat actieve VVB-leden verruilden hun engagement voor een partijpolitieke inzet. Na een korte (her)opleving rondom het Egmontpact, waren de jaren 1980 voor vereniging en tijdschrift nog schraler en minder hoopgevend. Onder leiding van Marc Boey werd het blad kleiner, een echt ledenblad, met een ongemakkelijk formaat, waarmee de buitenwacht niet kon worden overtuigd van de eigen relevantie.

Onze toekomst in Europa

Veel veranderde na 1988. De derde fase van de staatshervorming kwam er maar niet, de Volksunie zat in een federale regering met de belofte dat die grote stappen wél zouden worden gezet. Een conflict over inhoud en strategie binnen de Volksuniejongeren – o.a de verruiming van de partij – bracht Peter De Roover, Jan Jambon en enkele gelijkgezinden ertoe om de stap ’terug’ te zetten. De VVB was een organisatie waar weinig daadkracht van uitstraalde, maar er was wél een organisatie, met leden, een blad en afdelingen. In 1989 mag wel van een machtsovername worden gesproken. Een nieuwe ‘opstand der realisten’ die een realistisch maar radicaal programma uittekende (‘Onze toekomst in Europa: Vlaanderen onafhankelijk’) dat vooral ontgoochelde VU’ers overtuigde die de stap niet zouden wilden of konden zetten naar een rechtsradicaal Vlaams Blok.

Begin jaren 1990 groeide het blad onder Karel Adams en vervolgens Dirk Laeremans opnieuw meer naar een politiek magazine, eerder dan een louter ledenblad. Opinievorming werd belangrijker, en stemmen buiten de beweging werden aangesproken. In 1995 werd Laeremans hoofdredacteur. Hij verzamelde enkele jongeren rond zich en tekende een toekomstprogramma uit voor het blad, opdat het in feite zou aanknopen bij de initiële bedoeling van Wilfried Martens: een opinieblad worden waarmee je buiten kon komen, en ook niet-leden kon overtuigen van standpunten en opinies door achtergrond, analyse, commentaar en interviews te brengen.

In 1999 werd het blad in een nieuwe layout gegoten, VVB-lidmaatschap van abonnement losgekoppeld. Er werd terug gecolporteerd met het blad, los van acties van de Vlaamse Volksbeweging. Binnenin het opinieblad Doorbraak zat een uitneembare katern Binnendoor met nieuws van en over de vereniging voor de leden. Abonnees kregen enkel Doorbraak. Met nieuwe medewerkers als vaste columnisten (Manu Ruys, Boudewijn Bouckaert, Ludo Abicht, Bart Maddens, Paul Beliën, om die vijf maar te noemen) groeide het blad uit tot een eigen stem binnen de brede Vlaamse Beweging. De redactie professionaliseerde; oud-Het Nieuwsblad-journalist Jan Van de Casteele werd hoofdredacteur, uitgever Karl Drabbe tekende voor de eindredactie, oud-journalisten werkten mee, en politiek secretaris Peter De Roover had zelf een kortstondige journalistieke carrière achter de rug als hoofdredacteur van het conservatieve magazine Punt. Medewerkers van marketingbureaus werkten vrijwillig en enthousiast mee.
In mei 2010 werd een nieuwe stap gezet: nieuw formaat, meer pagina’s, vier kleuren, nieuwe medewerkers (o.a. Jean-Pierre Rondas, oud-journalisten Frans Crols en wijlen Roger Van Houtte, prof. Hendrik Vuye) en met Pieter Bauwens een nieuwe hoofdredacteur en oud-De Standaard-journalist Marc Van de Woestyne een bijkomende eindredacteur. Ook steeds meer journalisten werkten mee onder schuilnaam, om in Doorbraak te berichten wat ze in eigen media niet kwijt konden. Een website werd in het leven geroepen – www.doorbraak.be – en er werd vooropgesteld dat het maandblad ‘binnen afzienbare tijd’ volledig op eigen benen zou staan, los van de Vlaamse Volksbeweging, die het blad wel aan haar leden zou blijven aanbieden.

Stem in ’t Kapittel

1 april 2013 werd die laatste stap gezet. Met de oprichting van de vzw Stem in ’t Kapittel werden Doorbraak en VVB definitief organisatorisch en financieel losgekoppeld. Het blad was nu volop klaar om als onafhankelijk opinieblad te functioneren. ‘Meer dan een mening’ werd de nieuwe baseline, die de oude, ‘Vrijmoedig maandblad’, verving. De website verder uitgebouwd, met dagelijks tot vier nieuwe bijdragen, en tot 5000 unieke bezoekers per dag. Sociale media als Twitter en Facebook zorgden voor ruime verspreiding van de opinies, achtergronden, analyses, commentaren en interviews in Doorbraak en op doorbraak.be.
De snelle groei van de website was de ultieme reden voor de raad van bestuur van de uitgever van Doorbraak om half september 2013 te beslissen het papier definitief achter zich te laten. Vanaf januari 2014 is Doorbraak er voor iedereen: online én gratis. Geen maandblad meer, eigenlijk een beetje een dagblad geworden. Wilfried Martens was begonnen met opinievorming voor meer dan 10 000 lezers. Rondas, De Roover en co gaan voor een veelvoud.