Drama voor marionetten zonder marionetten

De Brusselse Munt zet deze week toneel van Maurice Maeterlinck op scène en op muziek. Luckas Vander Taelen keek, luisterde en genoot.

Enige Belgische Nobelprijs literatuur

Maurice Maeterlinck is nog steeds de enige Belgische winnaar van de Nobelprijs voor literatuur, die hij in 1911 mocht ontvangen. Die was meer dan verdiend, want hij bracht een echte vernieuwing in het theater. Hij keerde zich af van realisme en frivoliteit, de twee uitersten waarin het Franstalige theater toen excelleerde. Hij liet zich inspireren door Duitse en Vlaamse mystici zoals Novalis en Ruusbroec en was ook enthousiast over de kracht van de tragiek in de opera’s van Richard Wagner. Maeterlinck was een ware internationale vedette in zijn tijd, die een triomfantelijke tournee in Amerika deed en na zijn Nobelprijs met een galaconcert werd vereerd in Brussel.

Toen zijn eerste toneelstuk in augustus 1890 in Parijs werd opgevoerd, schreef de recensent van Le Figaro enthousiast dat de auteur: ‘de indruk van algeheel afgrijzen bereikt zonder ook maar een enkel van de gebruikelijke theatereffecten in te zetten.’ Vandaag, zo’n 119 jaar later, zou je hetzelfde kunnen schrijven over zijn Drie Kleine Drama’s voor Marionetten, die in Brussel als opera te zien zijn onder de titel Le Silence des Ombres. Oorspronkelijk wou Munt-directeur Peter de Caluwé drie verschillende componisten vragen om elk één drama op muziek te zetten, maar uiteindelijk mocht de Franse componist Benjamin Attahir van de drie stukken een geheel maken.

Acteurs als marionetten

Marionetten zijn er, ondanks de titel ‘van de ‘kleine drama’s’ niet te zien in Brussel. Maeterlinck gebruikte die term immers volledig symbolisch. Totaal in overeenstemming met zijn kijk op theater zag hij acteurs als machinale vertolkers, die zonder al te veel theatraliteit hun teksten moesten debiteren. Die leenden zich aan het begin van de vorige eeuw perfect voor een muzikale vertaling door een impressionistische componist als Claude Debussy, die van Maeterlincks Pélias et Mélissande een betoverende opera maakte. Debussy begreep de wereld van Maeterlinck perfect: zijn muziek cirkelde rond het onderwerp en vertelde evenmin als de tekst een duidelijk afgelijnd verhaal.

Componist Attahir wou Debussy niet imiteren, maar ook hij erkent de ‘emotionele vorm van abstractie’ van Maeterlinck: hij ploft je midden in een verhaal, waar je als kijker weinig uitleg, maar des te meer atmosfeer krijgt. En die heeft Attahir perfect in zijn muziek omgezet. Met een relatief klein kamerorkest creëert de jonge, Franse componist voor de drie drama’s een bij momenten beklemmend klankdecor. Hij doet dat niet alleen door het gebruik van in opera minder gebruikelijke instrumenten als accordeon en vibrafoon, maar ook door ritmische passages van contrabas en slagwerk. De harp vergroot het sprookjesachtige van het geheel.

Vocale pracht & branie

Door die bijzonder gevarieerde klanken onderscheidt  Attahir zich van zijn illustere voorganger Debussy en houdt hij de  aandacht van de kijker scherp, niet onbelangrijk met Maeterlincks libretto dat het meer van sfeer dan van een duidelijk verhaal moet hebben. Zijn muziek is inventief en tegelijk van een bijwijlen kinderlijke schoonheid en eenvoud die een perfect geheel vormt met de zangstemmen, van een bijzonder hoog niveau. Vooral de Portugese sopraan Raquel Camarinha zouden we graag nog vaak terugzien in de Munt: in het vijfde bedrijf van het eerste stuk zingt ze zich op een indrukwekkende manier als een ware diva door een minutenlang a capella. De andere zangers moeten voor haar niet onderdoen, met een speciale vermelding voor onze landgenoot tenor Pierre Derhet, die schitterde in het laatste van de drie drama’s, het langere Alladine et Palomides, dat de onheilspellende wereld van Maeterlinck met ingenieuze belichting en projecties perfect in beeld brengt en het publiek onverbiddelijk naar de keel grijpt. Zo is de Munt met brio geslaagd in zijn opzet om  het seizoen te openen met twee indrukwekkende creaties tegelijk: Le Silence des Ombres én Macbeth.Underworld.

‘Le Silence des Ombres’ is nog te zien in KVS op 2 en 4 oktober (19h30) en 6 oktober (15h). ‘Macbeth.Underworld’ in de Munt op 3 en 5 oktober. Alle info en tickets op www.demunt.be