De ‘Literaturclub’ op de Zwitserse televisie is een eerbiedwaardige discussieronde waar de bekende auteurs Elke Heidenreich en Rüdiger Safranski en telkens nog een andere gast onder leiding van moderator Stefan Zweifel van gedachten wisselen over nieuwe boeken. Op 22 april ging het over de ‘Schwarze Hefte’ (de zwarte schriftjes) van Martin Heidegger (1889-1976), misschien wel de ‘diepste’, maar tegelijk ook de meest omstreden van alle Duitse filosofen van de 20ste eeuw. Heidegger zou namelijk zijn bewondering voor het Derde Rijk niet onder stoelen of banken hebben gestoken. Als nieuwbakken rector van de universiteit Freiburg hield hij op 27 mei 1933, – enkele maanden nadat Adolf Hitler aan de macht was gekomen – , een rede waarin hij de loftrompet stak over de ‘Größe und Herrlichkeit dieses Aufbruchs’ (‘de grootsheid en de heerlijkheid van dit uitbreken’, bedoeld is zoiets als ‘een nieuwe toekomst tegemoet’).

Antisemitisch

Van 1931 tot begin jaren ’70 heeft Heidegger heel wat gedachten toevertrouwd aan de ‘Schwarze Hefte’, en ten tijde van het Derde Rijk bleken er nogal wat antisemitische uitlatingen in voorgekomen te zijn. De ‘Schwarze Hefte’ van 1931 tot 1941 zijn nu in maart bij uitgeverij Vittorio Klostermann als boekdelen 94 tot 96 van het verzamelde werk van Heidegger verschenen. De Heideggerspecialist Peter Trawny was verantwoordelijk voor de editie en heeft er bij dezelfde uitgeverij het boek ‘Heidegger und der Mythos der jüdischen Weltverschwörung’ (‘Heidegger en de mythe van de joodse wereldsamenzwering’) over gepubliceerd.

Verzonnen

Over die beruchte ‘Schwarze Hefte’ ging het dus in de uitzending ‘Literaturclub’. Op een bepaald moment zwaaide Elke Heidenreich met het volgende citaat van Heidegger: ‘Die verborgene Deutschheit müssen wir entbergen, und das tun wir, indem wir die Juden endlich beseitigen.’ Heidegger construeerde zo zijn eigen Duits en dus is de volgende vertaling van dit door Heidenreich aangevoerde citaat slechts een ‘poging’: ‘De verborgen Duitsheid moeten we ontbergen en dat doen we door de Joden eindelijk uit de weg te ruimen.’ Een schokkend citaat. Woorden die een smet werpen op Heidegger die ondanks zijn sympathieën voor het nationaalsocialisme wel als een van de invloedrijkste denkers van de 20ste eeuw geldt. Maar wat bleek? Moderator Zweifel, die zijn naam (‘Twijfel’) niet heeft gestolen, wees Heidenreich erop dat dit citaat niet bestaat, met andere woorden, dat zij het zelf had verzonnen. De bekende auteur die een dominante rol bekleedt in de discussieronde, reageerde op deze ‘aanval’ op haar geloofwaardigheid door woedend het boek van Heidegger op tafel te gooien. De redactie van de uitzending wilde zich niet de moeite getroosten het citaat na te kijken, maar boog voor de dominantie van Heidenreich. Ook al bestaat er geen twijfel over het antisemitisme van Heidegger, toch is het aanwenden van valse citaten een schending van de waarheid. Zweifel draagt de waarheid hoog in het vaandel. Bedroevend is het daarom ook dat hij moest gaan, dat hij zijn functie als moderator moest neerleggen.

http://www.srf.ch/sendungen/literaturclub/mccann-reza-lewitscharoff-mosebach-und-heidegger