Elke kerk haar paus

Paus Benedictus heeft een brief geschreven over de oorzaken van het seksueel misbruik in de kerk. Het is allemaal de schuld van de seksuele permissieve cultuur die ook de kerk aangetast heeft sinds de jaren ’60. Benedictus legt hiermee een diepe verdeeldheid bloot in de katholieke kerk. Een verdeeldheid waarbij elke strekking pauselijk gezag claimt.

Paus emeritus

Benedictus heeft een bijzondere positie. Als paus emeritus heeft hij ervoor gekozen zich in de stilte terug te trekken. De vraag is of iets hem daartoe verplicht tot meer dan het fatsoen dat je als afgetreden paus je opvolger niet in de weg loopt. Maar anderzijds is er niets dat hem weerhoudt om als gelovige, als theoloog, als priester te spreken. Iets wat hij dan ook regelmatig doet. Met als bijeffect dat zijn woorden natuurlijk zwaar doorwegen omdat hij ook paus is of geweest is.

De bedoeling was dat de brief van Benedictus in het Duits zou verschijnen, maar hij lekte al sneller dan de Duitse publicatie uit in Engelstalige online magazines. Uiteraard ging die brief snel de wereld rond. Conservatieven voelden zich er door gesteund. Voor hen blijft Benedictus de paus, niet Franciscus die ze verwijten de progressistische koers op te gaan en de kerk in de afgrond te leiden.

Twee kerken

Voor paus Franciscus en de eerder kerkelijk-progressieven is het seksueel misbruik in de kerk het gevolg van ‘doorgeslagen klerikalisme’. De machtspositie van priesters in de samenleving en in de kerk maakte hen onaantastbaar en maakte seksueel misbruik, pedofilie én het door het instituut toedekken ervan mogelijk. Priesters dekken elkaar in en zijn meer bezorgd om elkaar en de goede naam van het instituut. Ze verwijderen zich zo van de boodschap van de kerk.

Daartegenover staan de conservatieve christenen (we maken het hier zwart-wit) die de oorzaken van het seksueel misbruik buiten de kerk leggen. De oorzaken zitten in de seksuele permissiviteit in de maatschappij. Alle morele wetten en ijkpunten zijn los gezet, ‘vrijheid, blijheid’ heerst. Met alle gevolgen van dien. Die permissiviteit is de kerk binnengekomen, lees: het zijn die progressieven met hun losse moraal die misbruik plegen omdat ze pedofilie aanvaardbaar vinden. De kerk moet die morele standaarden, opnieuw zetten.

Homoseksualiteit

Journalisten die het bericht binnenkregen zagen er snel groot nieuws in. Hoewel er geen echt nieuws in stond. De positie van Benedictus was gekend. Er wordt vaak verwezen naar zijn brief aan de katholieken van Ierland uit 2010. Ook daar trof de kerk volgens Benedictus geen schuld op de Ierse bisschoppen na dan. Ook in 2019 komt er geen introspectie of ‘mea culpa’ van een man die sinds 1982 in de het centraal bestuursorgaan van de kerk actief is. Integendeel. Benedictus wordt ook door zijn aanhangers gezien als de enige die geprobeerd heeft het seksueel misbruik een halt toe te roepen. Hij verstrengde als paus de straffen voor seksueel misbruik door priesters.

Maar het gevaar van zijn brief is dat Benedictus dreigt zelf onder vuur te komen. Wat wist hij in zijn tijd als prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer eigenlijk? Neem nu over de zaak van Marcial Maciel (de stichters van de Legionairs van Christus die er een driedubbelleven op nahield, maar lang met rust werd gelaten) of van de beschuldigingen tegen Theodore McCarrick? Om maar twee zaken te noemen?

Dat toont ook aan dat er twee kanten zijn aan het misbruikschandaal binnen de katholieke kerk. Ten eerste het misbruik zelf en de schaal waarop het kon gebeuren. Ten tweede het toedekken van het misbruik. Kan dat allebei op het conto van de ‘homoseksuele klieken binnen de kerk’ worden geschreven?

Het wordt de intelligente man die Benedictus altijd geweest is ook door velen kwalijk genomen dat hij in zijn recentste brief homoseksualiteit gelijk stelt met pedofilie door het ene als oorzaak van het andere aan te wijzen. Verwijten die bij de conservatieve en traditionalistische katholieken altijd opnieuw naar boven komen, maar al verschillende keren ontkracht zijn.

Waarom?

Met de brief lijkt Benedictus de positie van zijn opvolger te ondergraven. De vraag moet dus gesteld worden waarom hij die brief publiceerde. ‘Ik verklaar die brief voor mezelf als een antwoord dat eindelijk wordt gegeven op de zo vele vragen die Benedictus krijgt van een groot deel van de publieke opinie, leken en gelovigen van over heel de wereld, die hem hebben aangeschreven omdat ze zich verweesd voelen’ was de reactie in de New York Times van Marcello Pera, een vriend van de paus-emeritus en voormalig voorzitter van de Italiaanse Senaat.

De verstandige Benedictus moet toch zelf ook weten dat de brief het werk van zijn opvolger bemoeilijkt. Hij linkt in zijn brief de ‘progressieve theologie’ die ook Franciscus volgt aan de seksueel permissieve cultuur. Velen van Benedictus’ fans vinden ongetwijfeld zelf dat Vaticanum II en mei ’68 de schuld zijn van de ondergang van de kerk. Het is dan maar de vraag waar het seksueel misbruik in de jaren 1950 aan t wijten is.

Eigenlijk kan je na deze brief niet anders dan besluiten dat Benedictus XVI aan zijn supporters laat weten dat ze zijn steun hebben in hun oppositie tegen Franciscus. De huidige paus verlaat in zijn bestuur het pad van Johannes-Paulus II en zeker dat van Benedictus. De tweedeling in de katholieke kerk, zeker in de Verenigde Staten, wordt zo verdiept, niet de ideale omstandigheden om één van de grootste crisissen in de katholieke kerk in jaren aan te pakken. En zeggen dat Franciscus vooral de curie zou hervormen, onder andere om … een einde te maken aan de veronderstelde homolobby in de curie.