Engeland eeuwig Tory-land?

Pleidooien voor progressieve frontvorming zijn relatief nieuw in het Verenigd Koninkrijk. Maar na de brexit lijkt het voor centrumlinks broodnodig om structurele samenwerking niet langer uit te sluiten. De conservatieve Tories zouden anders voor decennia de wacht kunnen uitmaken in Westminster. Een nachtmerrie voor velen, die nog meer werkelijkheid dreigt te worden als het links kiezende Schotland uit de Unie zou stappen.

Vorig jaar al stak een nieuwe drukkingsgroep de kop op, Compass, die openlijk pleitte voor samenwerking van Labour, Liberaal-Democraten (LibDems), Groenen (Greens) en de Schotse nationalisten van de SNP. De oproep bracht weinig teweeg.

De voorbije weken echter, doken er steeds meer stemmen op tot samenwerking links van de Tories, en niet bij de minsten. Oud-partijleider van de LibDems Paddy Ashdown bijvoorbeeld pleit nu vurig voor samenwerking op centrumlinks en richtte daartoe de beweging ‘More United’ op. Een compagnon de route van de populaire conservatieve oud-minister George Osborne (hij is een Remainer en nu hoofdredacteur van The Evening Standard) benaderde recent LibDem-leider Tim Farron met het voorstel een nieuwe progressieve centrumpartij op te richten onder de naam ‘The Democrats’. Oud-Labourminister Tessa Jowell roept op tot een ‘progressieve alliantie’. En de Schotse SNP-parlementsleden Tommy Sheppard en Anne McLaughlin publiceerden nog maar net een nieuw pamflet onder de titel The Progressive Alliance: why the SNP needs it.

Compass kondigt nu aan in juni een ‘nationwide’ campagne te voeren voor progressieve samenwerking. Hoe die samenwerking concreet moet verlopen is maar de vraag. Een nieuwe partij oprichten is not done; het electorale systeem laat zoiets amper toe gezien enkel de grootste partij een verkozene naar Westminster stuurt. Het ‘The Democrats’-idee lijkt daarmee weinig succes te halen, al zijn er wel héél veel Labour-parlementsleden het idee genegen, vooral dan uit onvrede met hun veel te linkse partijleider Jeremy Corbyn, die bovendien wordt verweten te weinig gewogen te hebben in de Remain-campagne tegen de brexit. De vraag rest ook of het überhaupt mogelijk is in Schotland om Labour en SNP met elkaar te verzoenen. Bij de laatste algemene verkiezingen riep Labour nog uit nooit – nooit! – met SNP samen te willen regeren. Ondertussen is Labour er kleiner dan de Conservatieven.

Meeste realistisch lijkt het voorstel van Paddy Ashdown, die in de tweede helft van de jaren 1990 als LibDem-leider al een samenwerking achter de schermen op het getouw had gezet met toenmalige Labour-leider Tony Blair. Na bijna twee decennia Conservatief bewind, moest er een nieuwe wind waaien in Westminster. Blair werd in 1998 eerste minister. Vooraf gaven beide partijleiders via de media en de partijkanalen hun achterban en kiezers de raad strategisch te stemmen voor de kandidaat van de andere ‘progressieve’ partij, die het meeste kans zou maken tegen een Tory-kandidaat.

Maar met de malaise in UKIP, waar de ene voorzitter de andere opvolgt, waarvan de relevantie voor vele kiezers na de brexit verdwenen is en waarvan als klap op de vuurpijl het enige parlementslid (Douglas Carswell) opstapte en weleens zou kunnen terugkeren naar de Tories, zal elke poging tot ‘progressieve alliantie’ een moeilijke oefening blijven. De vroegere Conservatieve UKIP-kiezers zouden wel eens in dichte drommen kunnen terugkeren naar de populaire Theresa May. UKIP dreigt te vervellen tot een anti-immigratiepartij en vooral de oud-kiezers van Labour aan zich te binden. En in het rijke zuidwesten van Engeland, waar de LibDems nog iets voorstellen, staat niet elke ‘blauwe’ kiezer of kaderlid te springen om met Labour in zee te gaan, op welke manier dan ook.

Een plus een hoeft dus niet noodzakelijk drie te zijn. Ook in Groot-Brittannië kent progressieve frontvorming tal van valkuilen. En het land lijkt stilaan op een optelsom van twee eenpartijstaten: SNP-Schotland en Tory-Engeland, waar welke progressieve alliantie ook niet tegenop lijkt te kunnen.

Foto: Liberaal-Democraat Paddy Ashdown, (c) Reporters