Erediensten horen bij fase 1

De lockdown wordt opnieuw versoepeld in fase twee. Voor de volgende fase is het wachten op 8 juni 2020. Waarop de regering zich baseert voor die versoepeling, dat is giswerk, virologenwerk. In ieder geval is de versoepeling niet gebaseerd op de grondrechten van de burgers, want erediensten blijven verboden.

Bezoek

Dat we opnieuw – beperkt – bij elkaar op bezoek mogen is fijn. Net zoals het voor velen een opluchting is dat de winkels open mogen, de meeste toch. Het is een vooruitgang dat sporten beperkt wordt toegestaan, de scholen beperkt openen, we naar de kapper kunnen en naar de schoonheidsspecialist.

Allemaal goed en wel als overgang naar een zo normaal mogelijk leven. Op een aantal andere zaken is het wachten, wat in de zomer? Hoe zit het met jeugdkampen, mogen we straks op reis? Mogen eigenaars naar hun tweede verblijf? Mag sportcompetitie opnieuw? Kan er gefitnest worden of gewellnest? Mogen religieuze erediensten opnieuw? Dat lijkt allemaal bijzaak, niet essentieel voor de economie. Het moet wachten tot later.

Bijzaak?

De vraag is wie waarom zomaar mag beslissen wat bijzaak is en wat niet. Ik ben geen jurist, en daar zijn goede redenen voor. Maar ik heb wel geleerd dat er zoiets bestaat als rechten en grondrechten, zelfs mensenrechten. Die moeten er in een rechtsstaat voor zorgen dat we als burger menswaardig kunnen leven.

Is het niet logisch dat de regering zou proberen onze meest fundamentele rechten het eerst in ere te herstellen? Of dat die overweging minstens meespeelt, naast andere? Ja, het herstel van de economie is belangrijk en speelt een rol is het afbouwen van de lockdown. Niemand zal dat ontkennen.

Onvervreemdbaar

Volgens de mensenrechten en de Belgische grondwet zijn sommige rechten onvervreemdbaar. Zolang geen andere wetten worden overtreden mag de overheid niet ingrijpen, die rechten niet beperken. Een van die rechten is de vrijheid van religie. Sterker nog, artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens zegt: ‘[d]e vrijheid zijn godsdienst te belijden of overtuiging tot uiting te brengen kan aan geen andere beperkingen worden onderworpen dan die die bij de wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang […] voor de bescherming van de […] gezondheid’. Beperkingen van die grondrechten moeten dus proportioneel zijn en beargumenteerd. De overheid kan dus niet eender wat verbieden of strafbaar stellen.

Je zal weinig gelovigen vinden die het niet eens zijn met het opschorten van de erediensten in de strijd tegen corona. Hier zullen niet snel taferelen opduiken zoals in Montenegro. Daar kwam het tot straatrellen toen de politie priesters en een bisschop arresteerden omdat ze vieringen bleven houden ondanks een verbod.

Talmen

De maatregel om de erediensten op te schorten leek ‘noodzakelijk’. De vraag is waarom er nu zo lang getalmd wordt om de beperking van dat onvervreemdbaar recht op te heffen. In Nederland kunnen kerkdiensten tot 30 personen vanaf 1 juni. De beargumenteerde restrictie is dat er niet gezongen mag worden. Door zingen verspreidt het virus zich te snel.

Kan een verbod op de uitoefening van de eredienst nog noodzakelijk zijn als sporten mag (in open lucht), winkelen mag, de kapper en de schoonheidsspecialiste open mag? Activiteiten waarin lichamelijk contact per definitie optreedt.

Draaiboek

Een eredienst is niet zoals een sport. Religie, levensbeschouwing, maakt deel uit van wie je bent, tot in de diepste kern van je persoonlijkheid. Vandaar dat een extra bescherming als grondrecht niet gek is. Vandaar dat de regering dat prioriteit moet geven. Als een verbod niet meer noodzakelijk is, waarom wordt het niet opgeheven? Een schooldag organiseren kan niet ingewikkelder zijn dan een kerkdienst.

Ondertussen hebben de erediensten op vraag van de overheid een draaiboek uitgewerkt. Een protocol om de vieringen in de kerk opnieuw te kunnen opstarten. In plaats van algemene richtlijnen voor erediensten te bepalen en de uitwerking over te laten aan plaatselijke verantwoordelijken die de situatie kunnen inschatten. Zo gaat het in scholen, in sportclubs, overal. Maar niet in kerken. Bizar.

Lobbycratie

De erediensten (welke denominatie dan ook) hebben de tijd tegen. Er is de groeiende religieuze onverschilligheid, ingegeven door religieuze ongeletterdheid. Daarnaast lijkt in deze lobbycratie niemand het voor de religies op te nemen. Eigen lobbywerk blijkt niet goed afgesteld of maakt geen indruk.

De katholieke kerk heeft geen politieke partner meer die ontvankelijk is voor enige druk. CD&V zit in de regering, maar is niet langer bereid om de politieke partner van de katholieke kerk te zijn. En blijkbaar halen andere partijen daar hun neus voor op.

De meeste andere Vlaamse partijen hebben zich zelfs behoorlijk antireligieus opgesteld. Pleidooien voor een meer doorgedreven laïcisering kleurden het einde van de vorige legislatuur. Enkel de Senaat kon voorkomen dat een oncontroleerbaar parlement deze legislatuur snel-snel het oude Belgische evenwicht rond religie in de Grondwet zou kunnen aanpassen.

Niet dat zo’n aanpassing niet kan, maar dan wel liefst na een grondig maatschappelijk debat.

Ook andere religies slagen er blijkbaar niet in om partijen te overtuigen van het belang van de eredienst. Zelfs niet van het grondwettelijk recht daarop. Hier zal ook wel de angst voor de beschuldiging de moslims in de kaart te spelen een rol spelen. De ramadan is bezig, nu erediensten toelaten zou door sommigen snel geduid worden als een vorm van islamisering.

Afschaffen

Zo blijkt de Grondwet een vodje papier. Maarten Boudry, die pleit voor de afschaffing van het mensenrecht ‘vrijheid van religie’, heeft sneller zijn zin gekregen dan iedereen voor mogelijk hield. Een stevige crisis was genoeg. Het recht op vrijheid van religie kan bij de rest gaan liggen: recht op leven van mensen in een WZC, eigendomsrecht of privacy.

Waar is de noodzakelijkheid, de wettelijke grond, zorgvuldige afweging en de proportionaliteit om deze rechten blijvend opzij te zetten? Om het onvervreemdbaar recht op vrijheid van religie op te schorten? Waar haalt deze regering dat recht vandaan?

Of moeten we echt wachten totdat er ergens een – illegale -viering wordt stilgelegd en er een rechtszaak van komt. Tot in Straatsburg? Maar wie ligt daar over tien jaar dan nog wakker van?

Of kiezen gelovigen best voor ‘godsdienstoefeningen’ met maximum twintig op een voetbalveld in open lucht? (Mogen we dan zingen?)

Ach, het is zo al ridicuul genoeg. De Grondwet? Een vodje papier. Meer is het niet.